Morgunblaðið - 29.05.1988, Qupperneq 36

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. MAÍ 1988
36
AF INNLENDUM
VETTVANGI
eftir GUÐMUND SV. HERMANNSSON
Ársfundur Alþjóðahvalveiðiráðsins hefst á mánudag:
Nauðsynlegar rannsókn-
ir eða óþörf slátrun
■
ÁRSFUNDUR Alþjóðahvalveiðir-
áðsins hefst i Auckland á Nýja
Sjálandi á mánudag og stendur
til föstudags. Þar mun íslenska
sendinefndin beijast fyrir hvala-
rannsóknaáætlun Hafrannsókn-
arstofnunar, sem gerir m.a. ráð
fyrir að í ár verði veiddar 80 lang-
reyðar og 20 sandreyðar. Þar
verður tekist á um það sjónarmið
íslenskra stjórnvalda að umfangs-
miklar rannsóknir á hvölum, þar
á meðal takmarkaðar veiðar, séu
nauðsynlegar til að meta hlutverk
þeirra í vistkerfi sjávarins og
þjóðir hafi rétt til að stunda slíkar
rannsóknir í eigin efnahagslög-
sögu. Andmælendur þessa segja
að nauðsyn beri til að vernda
hvalastofnana sem séu í útrým-
ingarhættu og hvalveiðar í rann-
sóknarskyni geti enn aukið á þá
hættu en hafi ekkert vísindalegt
gildi. Auk þess heyri hvalir undir
alþjóðlega lögsögu en einstakar
þjóðir hafi ekki yfirráðarétt yfir
hvalastofnum.
Hvalamálið, sem svo er kallað,
hófst þegar íjögurra ára hvalveiði-
bann tók gildi árið 1986 en árið.
1990 á að ákveða, á grundvelli
vísindalegra rannsókna, hvort hval-
veiðar í atvinnuskyni verði leyfðar
aftur. íslendingar samþykktu hval-
veiðibannið en lögðu fram 4 ára
rannsóknaráætlun sem miðar að því
að árið 1990 verði hægt að meta
stærð hvalastofna í hafinu kringum
ísland og hvort þeir þola nýtingu. í
áætiuninni var gert ráð fyrir að veiða
árlega 80 langreyðar, 80 hrefnur og
40 sandreyðar, þar sem nauðsynlegt
væri að fá sýni úr hvölum til ýmissa
rannsókna. Um þessa áætlun og
veiðar hefur síðan verið tekist á, í
Alþjóðahvalveiðiráðinu og milli
þjóða.
Atburðarásin
I stórum dráttum hefur atburða-
rás hvalamálsins verið þessi síðustu
12 mánuðina: Alþjóðahvalveiðiráðið
samþykkti ályktun á síðasta árs-
fundi sínum, þar sem íslendingum
var ráðlagt að afturkalla útgefin
hvalveiðileyfi enda uppfyllti íslenska
vísindaáætlunin ekki fyllilega þau
skilyrði sem hvalveiðiráðið og
vísindanefnd þess hefðu sett. Þetta
átti að gilda þar til ýmsir óvissuþætt-
ir, sem vísindanefnd hvalveiðiráðsins
hefði bent á, hefðu verið skýrðir á
fullnægjandi hátt að mati vísinda-
nefndarinnar. Þessi ályktun var
byggð á annari ályktun, sem Banda-
ríkjamenn lögðu fram, um að ráðið
sjálft legði mat á einstakar rann-
sóknaáætlanir.
íslendingar hófu þrátt fyrir þetta
hvalveiðar, enda töldu stjómvöld
þessa ályktun ekki standast lög ráðs-
ins sem heimili aðildarþjóðum þess
að stunda vísindalegar rannsóknir
að vild, þar á meðal veiðar. Á síðasta
ári var áætlað að veiða 80 langreyð-
ar og 40 sandreyðar, en eftir að
Bandaríkjastjóm hótaði að gefa út
staðfestingarkæru (þ.e. staðfestingu
á því að íslendingar ynnu gegn frið-
unarmarkmiðum alþjóðasamtaka og
yrðu þar með hugsanlega látnir
sæta viðskiptaþvingunum sam-
kvæmt bandarískum lögum) þá var
dregið úr sandreyðaveiðunum.
Eftir nokkuð þref náðist í sept-
ember óvænt samkomulag milli Is-
fyrsta skilyrðið, og buðiist til að
vinna með íslendingum að því að
breyta vísindanefnd Alþjóðahval-
veiðiráðsins og bæta starfshætti
hennar en að mati hvalveiðiþjóða
hafa ýmsir meðlimir þeirrar nefndar
tekið afstöðu á pólitískum grund-
velli en ekki vísindalegum. Ekki var
sagt til um hvenær eða hvemig þess-
ar breytingar á vísindanefndinni
ættu að koma til framkvæmda.
Breyttur málflutningur
Þegar þetta samkomulag lá fyrir
sagði Halldór Ásgrímsson sjávarút-
vegsráðherra að þegar yrði farið að
vinna sjónarmiðum íslendinga fylgi
meðal annara aðildarþjóða í hval-
veiðiráðinu. í málflutningi sínum
undanfarið hafa íslensk stjómvöld
lagt mikla áherslu á nauðsyn vist-
fræðilegra rannsókna í hafsvæðinu
kringum ísland vegna þess að þjóðin
byggi tilveru sína á hafinu og hafí
að því leyti ákveðna sérstöðu. Hval-
ir séu ekki aðeins auðlynd, sem
megp nýta með skynsamlegum hætti,
heldur séu þeir einnig keppinautar
mannsins um fiskinn og því verði
að afla eins nákvæmra upplýsinga
og unnt er um hvaða áhrif breyting-
ar á stærð hválastofanna hafi á
annað dýralíf í sjónum. Þá hefur
einnig verið lögð áhersla á rétt ís-
lendinga til rannsókna innan eigin
auðlindalögsögu.
Merki um að þessi málflutningur
hefði haft áhrif sáust á fundi Hall-
dórs Ásgrímssonar sjávarútvegsráð-
herra og Williams Veritys viðskipta-
ráðherra Bandaríkjanna í febrúar.
Þar lýsti Verity yfír skilningi á sjón-
armiðum íslendinga og formlega var
ákveðið að hefja undirbúning að til-
lögum um breytta starfsháttu nefnd-
arinnar. íslendingar mótuðu hug-
myndir um að vísindanefndin tæki
mið af heildarvistkerfí sjávarins þeg-
ar hún fjallaði um hvalastofna og
hvalveiðar, og Bandaríkjamenn
gerðu tillögur um hvemig hægt
væri að koma á virkara stjómkerfi
í nefndinni.
Á sama tíma vom náttúmvemd-
arsamtök að hleypa af stokkunum
umfangsmikilli áróðursherferð í
Bandaríkjunum og nokkmm Evr-
lendinga og Bandaríkjamanna, sem
kennt hefur verið við borgina Ottawa
í Kanada. Þar féllust íslendingar á
að leggja vísindaáætlun sína fyrir
árið 1988 og síðar, fyrir vísinda-
nefnd hvalveiðiráðsins og hlíta
vísindalegum ráðleggingum hennar.
Bandaríkjamenn féllu frá áformum
um staðfestingarkæm, svo framar-
lega sem íslendingar stæðu við
lin mourmngjL
\ n“ >■> j i i ííV*
f.'H \
A STRANCF. funcral
I proccssion vound its \*ay
Ihrougli a busy lou n ccnlrc
carrying a hugc black
| cofTm.
In Urcr lcltcrinc on tlie
I cofTm'i lidc wcrr llir wordc
| Tlic IjM Whalr.
And as pall-bcarcrs and
■nourncri Ihcrr wert 20
I Grrcnpcacr mcmbcrs, who
had orcanisrd Ihr march as
part of a national day of action
to hÍKhliclit thc pli£ht ot tbe
whalr.
Mostly drrssrd In black,
Ihcy marchcd in silcncc from
I Ihr Pavilion Lawns lo
Churchill Squarc, Drichton.
On thc way thcy handrd out
poslcards brarine tb»
mrssacrs Don'l Buy Fish
From a Dutchcr and lcrland
Kills Whalcs. Don't Duy Thcir
Fish and askcd pcoplr to post
Ihrm'lo food manufadurcrs
• Dirds Eye. •
j , On líiC barir*of the card
■ thcre is a messájf slatinc Ihat
as lonc as Dirds Eye buys
lcclandic Fish tlicir products
will br boycotted in an efTort
lo pul ronsumrr; prcssure
fccland to stop - * - "
protriters also i ___., -
not to boy Fish frhm Tcscoa.
CreenDeaCr'iflipokcsman
Graham Simonsbid: "lcrtaod
kills about I20jghalcs a yrar
by usfng a loopholc in the
intcmational bao on whalin{.
We want lo " eland Ihat
cocv'i In wan"
:i-/Í
haling. The

Whaling
oí a Protest
'‘S&S&BSk ;0r the
last
whale
ZX!** í
17li
,

iFuneral
Ifora
whale
| whale". " ‘ °°tb 8
dwwijr
..
gti
tÍerr>On.. r° 1 - 1.
^’s'tsiow-uP Fto s
ThtgLr* I -Ino whallnc whlch
A huf-e plastlc whalc
was paradrd throuyh
Blrmlnghatn today by
Grrrnprace membrri
oppoilng the ilaughlrr
ot whales by Iceland.
Protesters carrying
the whate and a 1011-
long collln marchrd
Irom the Bull Rlng to
a, Edgbaston.
whalc plea
,cfi innalab'c ...... .
mllrtí F'lo »°ok ‘°, *h,C ‘auon rch wai one o(
„f tavmlon loda> in rM .|n(, p|aeí
fiibcrmcn. r’
•o'utT
‘he tvhale
G R/í/lh/pj^, ,-r
OraM , I
,n* ■ ,,!** *" -ny. f
*''* s''«f M„° 2J- “ I
Ittlind wtúd, Tnn, **">Cd 1
arstSSttr1

- . Gt««nPcace, 1
v» W'"ln9 '
Tbey
, forafrot
• ^'*TS
'Z-1
C®»CCttQ
*" o X,?n'*'n .?n *
*<«* °*rnct>pzLng ,;**e
Pr°ÍCr, ÍO 7j)e 'e*l
S4
MiZ he the whale
rn DON-T be .hockedifyov
funetal ptocession
in Egham High
the weekend.
‘P .
i
ctssion **
-«1«-,ht
lcelandvc r.shcrmcu
C
i
=spF:8=2s2=%S
•:í'riStí:;""-""
&rV^s53;S!SS»«-
vras \o I
oowtaWjl
Save the Whale
FROZEN food giants Birds Eye have bit back
•Tter bemg targeted in a Lowettofl “Save tbe
Wntue protcst by a local Greenpeace tupport group.
Proteaurs urged shoppen not to buy Icelandtc fiib
SUS,í"-vE‘,„El^7”"l- ■ “ fc
r‘L*?°^yn*.° í?,' B*rd* Eyt ‘We don't buy
direct Croa lodaad. Wc are aware that iome of our fish
inay have bcnt caught in Icelandic watea but it ts leat
."^* hav» f« a high quality product aod we can'l
companv poltcy becauie of political preuure
**** however lincere tbey may be.”
He felt Birds Eye and Tesco had been uniairly aingled
o*n by the protcst , —
Teaoo derfincd to commcnL
A B*odel of an dying whale drcw attcntion to the
protest by Waveney Greenpeace support group in
Saturoay — part of a national day of
Waveney organiser Mrs Jcnny Berry said: “Tbe two
protest
u'*etol ,n “ ialernaliooal boycott of
t«*land»c fiih peoducta. In thc put two years lceUndk
•Jatoi have bllcd 217 whaka and pian u> Uke another
120 this year under the gutac of acáentific reaeareh.
“físh producti account for 78'per cent of IcMsmd's
esport levenuc and tbe lou of saks to the UK would
wtng tevoe economic pressurc on the country*
** «be killing of wbalcs
1 “ to cruelty to animals
“i ** •ony i f whaies no longcr esisled —
E~L°r ‘Íí fp*S,e* ,re tbreatened. Also we don't
dcixod oo whaics for products."
ópulöndum, sem hefur verið að auka
skriðþungann undanfarnar vikur
eins og hefur komið fram í fréttum.
Hvort sem það hefur haft áhrif eða
ekki miðaði starfínu um endurskoð-
un vísindanefndarinnar hægar en
áætlað var; Bandaríkjamenn og Is-
lendingar hafa skipst á tillögum og
íslendingar gert athugasemdir við
tillögur Bandaríkjamanna en tillög-
umar voru ekki til umræðu á fundi
vísindanefndar ráðsins fyrr í mán-
uðnum og eru ekki formlega á dag-
skrá ársfundarins sem nú er að hefj-
ast.
Ahrif á utanríkispólitík
Hvalamálið hefur haft sín áhrif á
utanríkispólitík íslendinga. Á fund-
inum í Ottawa var Bandaríkjamönn-
um, að ósk Steingríms Hermanns-
sonar utanríkisráðherra, gerð sérs-
taklega grein fyrir því að skoðana-
kannanir á íslandi sýndu að hvala-
málið hefði haft veruleg áhrif á við-
horf Islendinga gagnvart Banda-
ríkjunum og veru bandaríska varnar-
liðsins hér.
Norðurlöndin, að Norðmönnum
undanskildum, hafa staðið með hörð-
ustu andstæðingum íslendinga í
hvalveiðiráðinu og afstaða þeirra
hefur verið íslenskum stjómvöldum
mikið áhyggjuefni. Morgunblaðinu
er kunnugt um að í viðræðum við
fulltrúa stjórnvalda á Norðurlöndun-
um, hafa Islendingar gert grein fyr-
ir hvaða áþrif hvalamálið geti haft
á sambúð íslands og Bandaríkjanna
og stöðu vamarliðsins hér, og þar-
með einnig á hemaðarlega og
pólitíska stöðu Norðurlandanna inn-
an NATO en þar eru Danir og Norð-
menn meðlimir auk íslendinga.
Ekki er vitað til þess að afstaða
Svía eða Finna hafi breyst, en talið
er að Danir séu famir að hugsa sitt.
Ástæða þess mun þó aðallega vera
sú að Danir hafa orðið áhyggjur
vegna áróðurs gegn grindhvalaveið-
um Færeyinga og hvalveiðum Græn-
lendinga, sem séu þó nauðþurfta-
veiðar. Danir sjái því fram á að geta
ekki bæði staðið gegn íslendingum
og jafnframt vemdað réttindi Fær-
eyinga og Grænlendinga.
Barátta í hvalveiðiráði
En það er afstaða Bandaríkja-
manna sem hefur úrslitaþýðingu í
hvalveiðiráðinu. Á ársfundinum á
Nýja Sjálandi verður væntanlega
barist um ályktunina frá síðasta
fundi og hvort hún sé ennþá í gildi
eða hvort íslendingar hafi stutt
rannsóknaráætlun sína nægilegum
rökum. Talsmaður Greenpeace sagði
við Morgunblaðið að í Ottawa hafi
Islendingar skuldbundið sig til að
leggja endurskoðaða áætlun fyrir
vísindanefndina. Það hafí þeir ekki
gert og ekki varpað ljósi á óvissuat-
riði varðandi visindaveiðamar og því
sé ályktun ráðsins enn í fullu gildi.
Þess má þó geta að orðið „endur-
skoðun" er ekki að finna í Ottawa-
samkomulaginu og auk þess segja
íslensk stómvöld að sífellt sé verið
að endurskoða rannsóknaráætlun-
ina.
Fundur vísindanefndar hvalveiðir-
áðsins, sem lauk 19. maí, varð ekki
til að varpa ljósi á málið. Eins og
áður voru þar skiptar skoðanir um
hvort hvalveiðar íslendinga væru
nauðsynlegar til að meta stofnstærð-
ir eða hvort þær gætu sett hvala-
stofna í hættu. íslensk stjómvöld
segja þó að nefndin hafi ekki komið
fram með nein þau andmæli gegn
rannsóknaáætluninni, eða ráðlegg-
ingar um breytingar, sem geri það
að verkum að Bandaríkjamenn þurfí
að leggjast gegn henni á ársfundin-
um á þeirri forsendu að íslendingar
hafi ekki uppfyllt skilyrði Ottawa-
samkomulagsins. Þvert á móti hafi
íslenskir vísindamenn lagt fram