Morgunblaðið - 12.06.1988, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. JÚNÍ 1988
B 11
en áður en yfír lýkur verða þær
vafalaust þijár.
Kynslóðirnar þrjár
Fýrsta kynslóðin er sú, sem menn
kannast best við, og selst nú hvað
grimmast. Til þess að menn efist
ekki um skynsemi þess að fjárfesta
í þeim geislaspilurum, sem nú eru
á markaði, skal skýrt fram tekið
að þessi kynslóð á ekki eftir að
úreldast í venjulegri merkingu orðs-
ins, því þrátt fyrir tilkomu nýrra
kynslóða mun hún lifa góðu lífí við
híið hinna tveggja. Hér ræðir um
hinn hefðbundna geislaspilara, ætl-
aðan til hljómflutnings. Hægt er
að fá hann í öllum stærðum og
gerðum, með eða án hins ótrúleg-
asta aukabúnaðar.
á viðráðanlegu verði — að mirinsta
kosti samkeppnisfærir við full-
komnustu mjmdbandstæki — og
diskamir munu að öllum líkindum
ekki kosta nema þriðjung af því,
sem bestu myndbönd kosta. Það
ætti að lækka útleigugjald og kann
enfremur að verða til þess að fólk
kaupi sér uppáhaldsdiskana frekar
en að leigja þá.
Gagnadiskar
Yfírleitt gerir fólk sér ekki grein
fyrir því hvílíkt gífurlegt magn upp-
lýsinga kemst fyrir á einum leysi-
disk. Menn hafa óljósa hugmynd
um að það komist rúmur klukkutími
af tónlist fyrir á honum — svona
svipað og 9. sinfónían — en þar
með er bara ekki öll sagan sögð.
Hver leysidiskur getur tekið um 500
megabyte af tölvuupplýsingum, en
til þess þyrfti ríflega 700 venjulega
tölvudisklinga. Þetta segir ótölvu-
fróðum vitaskuld lítið, en til
glöggvunar má geta þess að al-
fræðiorðabók í 30 bindum kæmist
Nú eru hins vegar komnar fram
nýjar tegundir stafrænna mjmd-
diska — bæði stórir, sem taka heilar
kvikmyndir, og smærri diskar (jafn-
stórir venjulegum geisladiskum), en
á þeim má koma fyrir sex nínútna.
myndskeiði og tónlist í 20 mínútur.
Mjmdgæði þessara diska eru að
sögn sérfræðinga hin bestu, sem
möguleiki er á. Hljómgæðin eru
vitaskuld hin sömu og á hefðbundn-
um geisladiskum. Þessi geislaspilari
getur einnig leikið eldri mjmddiska,
þótt um gerólíka tækni sé að ræða.
Einn aðalköstur þessara nýju spil-
ara er þó sá að geta leikið átta
tegundir leysidiska.
Enn á eftir að koma í ljós hvort
mynddiskamir lyðja sér jafnákaft
til rúms og leysidiskamir hafa gert
Nú eru komnir á markað
spilarar, sem taka átta
tegundir af diskum —
bæði tónlistardiska og
mjmddiska.
Önnur kjmslóð er nýkomin fram
á sjónarsviðið og hefiir það fram
yfír þá fyrri að geta leikið diska
af öllum stærðum, þar á meðal
mynddiska. Sú þriðja verður að öll-
um líkindum búin sömu kostum og
undanfari hennar, en mun auk þess
geta lesið gagnadiska til tölvunotk-
unar.
Mynddiskar
Mynddiskar em reyndar engin
nýjung, en fram að þessu hafa þeir
átt erfítt uppdráttar. Ástæður fyrir
því em ekki fullljósar, en yfírleitt
er talið að mestu hafí valdið sú stað-
rejmd að ekki er hægt að taka upp
á þá. Þá vom myndgæðin ekki svo
miklu betri en af myndbandi að þau
hefðu afgerandi áhrif. Mjmddiskar
þessir vom auk þess gerðir með
hliðstæðutækni og í sjálfu sér lítið
unnið með því að notast við diska
fremur en mjmdband.
(en hin öra sala þeirra kom fram-
leiðendum reyndar algerlega í opna
slq'öldu). Undirritaður telur að fyrr
eða síðar verði menn með mjmd-
diskaspilara og myndbandstæki hlið
við hlið — svipað og er um plötuspil-
ara og kasettutæki. Spilarinn yrði
þó væntanlega skör hælra settur,
að minnsta kosti er sá, sem þetta
ritar, orðinn langþrejrttur á göllum
myndbanda. Þau slitna, tmflast
auðveldlega og standast aldrei sam-
anburð við sjónvarpsútsendingar.
Um gæði leigumjmdbanda hugsar
maður ekki ógrátandi.
Með tilkomu mjmddiska kjmni
þetta að brejrtast. Þrátt fyrir um-
fangið taka diskamir minna pláss
í rúmsentimetmm talið, þola notkun
margfalt betur en spólumar og
mjmd- og hljóðgæði þarf ekki að
rseða. Það sem mestu máli skiptir
er þó líklegast það, að spilaramir
eiga að sögn framleiðenda að vera
hæglega fyrir á diskinum og væri
þó talsvert rými eftir!
Enn, sem komið er, em þó ýmis
ljón í veginum. Venjulegir geisla-
spilarar geta ekki lesið þessa diska
og sumir diskanna em forritaðir
þannig að ekki er sama hverskonar
drif eða geislaspilari er notaður.
Yfirleitt em menn þó trúaðir á að
þessum vandkvæðum verði mtt úr
vegi og að þriðja kynslóð geislaspil-
ara líti brátt dagsins ljós, geislaspil-
arar sem allt geti.
Vafasamt verður þó að telja að
geislaspilarar þessir verði almenn-
ingseign í bráð, en hver veit nema
tækniþróunin verði á þann veg að
þeir muni fínnast í hveiju koti um
næstu aldamót? Víst er um það, að
verði þessir spilarar á viðráðanlegu
verði, munu margir þeir, sem þegar
eiga tölvu, láta freistast, enda um
gífurleg gagnasöfn að ræða.
Stafrænar kasettur
Þrátt fyrir að margir lesenda
hafí látið sannfærast um ágæti
geisladisksins við þessa lesningu,
em vafalítið einhveijir, sem spyija:
„En hvað um þetta stafræna segul-
band, sem við höfum hejrrt um?
Ryður það diskunum ekki til hliðar?
Er þetta enn eitt samsæri framleið-
enda til þess að ginna ótíndan
almúgann til þess að kaupa enn
eitt tækið?" Menn geta náttúmlega
leikið sér að samsæriskenningum,
en hinar stafrænu kasettur, DAT
(Digital Audio Tape), eiga lítt eftir
að ógna veldi leysidiskanna nema
á óbeinan hátt (en þá svo um mun-
ar.)
Stafræn segulbönd hafa verið til
um nokkum tíma, en fokdýr og
einungis notuð í stærri hljóðvemm.
DAT er hins vegar, sem fyrr segir,
í kasettuformi og ætlað almennum
markaði. Það er svo álitamál hversu
almennur sá markaður verður.
DAT hefur það sér til ágætis að
vera stafrænt, hægt er að taka upp
á það og því fylgja ýmsir kostir
aðrir, sem gera það einstaklega
auðvelt í notkun. T.a.m. tekur það
ekki nema um 30 sekúndur að hrað-
spóla 90 mínútna snældu enda á
milli. Miðað við diskana hefur það
hins vegar nokkra galla, sem líkast
til verða ekki leystir á næstunni.
DAT er í raun ekki sambærilegt
við kasettur, það er miklu skyldara
mjmdbandssnældum, eins og sjá
má á útlitinu. Á sama hátt fylgja
því sömu ókostir og myndböndun-
um. Þrátt fyrir að upptakan sé
fullkomin eiga segulbönd það til að
slitna með tímanum og miðað við
þá tækni, sem nú er tiltæk, er ekki
hægt að gera ráð fyrir fleiri en 60
endurspilunum áður en segulþjmn-
an fer að flagna af sjálfu bandinu.
Þá koma svipaðar truflanir og sjá
má á slitnum mjmdböndum. Þær
eiga að vísu ekki að koma sök
fyrsta kastið, en truflanimar munu
ágerast með tfmanum og við þeim
er ekkert að gera.
Fjmir hljóðver er DAT ákjósan-
legt, að minnsta kosti til þess að
gera lokahljóðblöndun á. Tækið er
hræódýrt á mælikvarða hljóðvera
og gerir nær sama gagn og hundr-
að sinnum dýrari tæki — fyrir utan
það að DAT-tækið er ekki flölrása.
DAT-spólumar hafa þó dregið
vissan dilk á eftir sér, því samtök
rétthafa hafa náttúrulega af því
talsverðar áhyggjur að hægt sé að
gera fullkomnar upptökur. Telja
þeir að „sjóræningjamir" svoköll-
uðu muni notfæra sér þetta og taka
upp af leysidiskum. Hin stafræna
tækni gerir það nefnilega að verk-
um að tuttugasta afrit af afriti er
jafngott og uppmnalega upptakan.
Til þessa hafa „sjóræningjamir"
verið heftir af því að hinar ólöglegu
upptökur þeirra eru jrfirleitt mun
lakari en frummjmdin.
Til þess að koma í veg fyrir þetta
hafa rátthafar reynt að fá sam-
þykkt lög, um að í DAT-tækjunum
verði sérstakur tölvukubbur, sem
komi í veg fyrir að hægt sé að taka
upp af diskum, sem þannig eru
merktir með rafeindaskilaboðum.
Þetta hefur þó mætt talsverðri and-
stöðu og ólíldegt að verði samþykkt.
Til þess að hafa vaðið fyrir neðan
sig hafa framleiðendur DAT-tækj-
anna þó komið málum þannig fyrir,
a.m.k. til að bjnja með, að ekki er
hægt að taka upp beint af geisla-
spilurum, heldtir þarf merkið að
fara í gegn um magnara eða annað
tæki, þar sem því er breytt yfir í
hliðstaeðumerki, en svo er því aftur
brejrtt jrfír f stafrænt. Verði þetta
svona í framtíðinni er virtaskuld
lftið að græða á DAT-tækjunum
fyrir aðra en þá, sem hyggjast taka
upp eigið efni. Þar til þessi vanda-
mál verða leyst er því hætt við að
aðrir en tónlistarmenn, hljóðver og
útvarpsstöðvar hafíu lítið við DAT
að gera.
Þegar menn hafa í huga hinar öru
framfarir í rafeindatækni undanfar-
in ár — ekki síst f hljómtækjageiran-
um — geta menn þó verið vissir um
að þessi tæki, sem hér hefur verið
fjallað um, eiga ekki eftir að verða
eilíf. Það munu koma fram á sjónar-
svið önnur, betri og fullkomnari.
En hvar værum við stödd ef sá for-
faðir okkar, sem uppgötvaði eldinn,
hefði ákveðið að það tæki því ekki
að vera núa sprekum saman í
sífellu, á þeirri forsendu að einn
góðan veðurdag gæti hann rölt út
í búð og kejrpt sér Zippo-kveikjara?
Væntanlega værum við enn skjálf-
andi í hellinum og það sjónvarps-
laus.
Andrés Magnússon.
MEÐFERÐ LEYSIDISKA
Það er hreint ekki sama hvemig farið er með leysi-
diska, eins og sumir virðast telja. Diskamir eru ekki
nærri því eins viðkvæmir og hljómplötur, en hafa eigi
að síður sín takmörk. Óhreinindi geta líka haft óæski-
leg áhrif, hvort sem um er að ræða kám eða ryk. Sé
farið varlega með diskana geta þeir enst og enst, en
það em þó nokkur atriði, sem hafa ber sérstaklega í
huga.
Það er ekki sama hveming leysidiskurinn er tekinn
upp úr hylkinu. Sé tekið utan um jaðra hans og hon-
um ljrft verða með tímanum skemmdir á innri jaðrin-
um, en á honum snýst diskurinn. Þessar skemmdir
þurfa ekki að vera miklar — örlftil mishæð eða útvíkk-
un er nóg — þá riðar diskurinn lítið eitt við snúning,
en það er nóg til þess að valda truflunum. Sérstak-
lega kann þessa að gæta á sfðari lögum diskins. Til
þess að forðast þetta er nóg að taka með þumal-
fingri og löngutöng utan um diskinn, en nota vísifíngur
til þess að þrýsta á hakið, sem skorðar diskinn í miðju.
Óll óhreinindi em af hinu illa. Jafnvel þótt þó tmfli
hljómgæði lítt eða ekki verður að hafa f huga að disk-
urinn snýst með gejrpihraða inni f tækinu og lykagnir
og önnur óhreinindi þyrlast af honum og stytta líftíma
geislaspilarans. Kámir þú ekki á diskunum nægir jifír-
leitt að nota mjúkan klút til þess að stijúka af diskin-
um öðm hvom. Mundu að stijúka ekki eftir rákun-
um, heldur frá miðju og út að jöðmm.
Til em ýmiskonar hreinlætistæki og vökvar og
gera þau flest gagn, en em misþægileg í notkun. Séu
diskamir sérlega óhreinir er hins vegar einfaldast að
þvo þá upp úr volgu vatni, hrista af þeim vatnið og
þerra dropana með pappírsþurrku.
Líkt og með hljómplötur er forvamarstarf mun
árangursríkara en björgunaraðgerðir. Hér á eftir fara
helstu reglumar í hnotskum:
1. Höndlaðu diskinn eins og hljómplötu. Taktu
aldrei nema á jöðrum hans.
2. Þrýstu hakinu í miðju diskins niður þegar þú
tekur hann úr hylkinu.
3. Settu diskinn ávallt í hylkið eftir notkun til
þess að hann rykfalli ekki.
4. Stijúktu alltaf frá miðju og út, þegar strokið
er af disknum.
5. Forðastu öll hreinsiefni önnur en vatn, alkóhól
eða þau, sem sérstaklega eru til þess að hreinsa
leysidiska.
Svo framarlega sem diskurinn rispast ekki eða verð-
ur fyrir öðmm meiriháttar áföllum áttu að geta átt
leysidiskinn til lífstíðar að ofangreindum reglum fylgd-
um.