Morgunblaðið - 10.08.1988, Síða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. ÁGÚST 1988
Skipaútgerð ríkisins:
Skuldir umfram eign-
ir 112 milljónir króna
Þörfin fyrir strandflutninga fer minnkandi
Samgöngnráðherra hefur ákveðið að fela ráðgjafarfyrirtækinu
Stuðli hf. í Reykjavík að athuga rekstur Skipaútgerðar ríkisins,
öðru nafni Ríkisskipa. Eins og frá er sagt í frétt Morgunblaðsins í
gær mnn athugunin annars vegar beinast að núverandi rekstri fyrir-
tækisins bg hins vegar að nýjum möguleikum, sem ekki kosta hið
opinbera jafnmikið og flutningakerfi Ríkisskipa gerir nú. Ríkis-
framlag til fyrirtækisins nemur á þessu ári 155 milljónum króna,
én engu að síður skuldaði fyrirtækið ríkissjóði 74,1 milljón króna
nm síðustu áramót og ríkisábyrgðasjóði 404,1 milljón, þar af 283
milljónir i vanskilum. Heildarskuldir fyrirtækisins eru 629,8 milljón-
ir króna en heildareignimar em hins vegar ekki nema 517,2 milljón-
ir króna samkvæmt efnahagsreikningnum frá því um áramót. 112,6
miUjónir króna vantar þvi upp á að fyrirtækið eigi fyrir skuldum.
Auk fyrirhugðaðrar rekstrarathugunar og skýrslu Ríkisendurskoð-
unar hefur Byggðastofnun gert könnun á flutningum um lands-
byggðina og borið saman ýmsar flutningaleiðir. Þeirri könnun lýkur
ekki að fuUu fyrr en i næsta mánuði, en bráðabirgðaskýrsla liggur
fyrir og kemur þar meðal annars fram að i ýmsum landshlutum
hafa landflutningar tekið við af strandflutningunum. Þessar athug-
anir em allar hluti af heildarúttekt samgönguráðuneytisins á fyrir-
komulagi strandsiglinga.
Hörmuleg afkoma
í skýrslu Ríkisendurskoðunar
kemur fram að á árunum 1981-
1987 hafí heildartap Ríkisskipa ver-
ið 258,8 milljónir miðað við verðlag
hvers rekstrarárs. Fjárlög hafí hins
vegar gert ráð fyrir 120 milljón
króna hagnaði og áætlanir fyrir-
tækisins 110 milljóna hagnaði.
Meginástæðuna fyrir þessari slæmu
afkomu telur Ríkisendurskoðun
vera þessar helstar: Áætlanir fjár-
laga um framlög rekstrarins til
greiðslu afborgana og flárfestinga
hafí brugðist og rekstrarafkoma því
v'erið verri.en fjárlögin gerðu ráð
fyrir. Dráttarvextir af vanskilum
við ríkisábyrgðasjóð hafí aldrei ver-
ið teknir með í áætlanir, hvorki í
beinum fjárlagatillögum Skipaút-
gerðarinnar né í ú'árlögunum sjálf-
um. Dráttarvextir af skuldum við
ríkisábyrgðasjóð námu 151,8 millj-
ónum um áramót. Heildarkostnaður
vegna fjárfestinga hafi orðið hærri
en áætlanir sýndu. Lántökur hafí
verið hærri en áætlað var, og fjár-
magnskostnaður og fjárþörf til af-
borgana aukist. Hækkunarforsend-
ur fjárlaga hafí oft verið vanmetnar
og aukafjárveitingar ekki dugað til
að jafna muninn. Ríkisendurskoðun
telur rekstur Ríkisskipa sérstaklega
viðkvæman fyrir slíkum sveiflum
vegna þess að ríkisframlagið sé að
jafnaði um 60% af eigin tekjum
fyrirtækisins. Að síðustu telur
Ríkisendurskoðun það hafa áhrif,
að flutningsmagn hafí flest árin
verið minna en áætlað var og á
árunum 1984 og 1987 hafí rekstur-
inn stöðvast í 9 vikur alls vegna
verkfalla.
Ríkisendurskoðun gerir athuga-
semdir við reksturinn. í fyrsta lagi
er gagmýnt að þrátt fyrir slæma
afkomu sé ekki gerð tilraun til að
fá rekstrarhallann bættan á fjárlög-
um, heldur stofnað til vanskija við
ríkissjóð og ríkisábyrgðasjóð. í öðru
lagi hafí forráðamönnum fyrirtæk-
Morgunblaðið/Sigurður Jónsson
Frá fundi forsvarsmanna fiskvinnslufyrirtækja með forsætisráð-
herra.
Suðurland:
Selfossi.
„ÞETTA var árangursrikur og
góður fundur, menn fjáðu sig og
útskýrðu sín mál,“ sagði Stefán
Runólfsson f ramkvæmdastjóri
Hraðfrystihúss Stokkseyrar um
fund forsvarsmanna fiskvinnslu-
fyrirtælga í Þorlákshöfn, á Eyr-
arbakka og Stokkseyri með Þor-
steini Pálssyni forsætisráðherra
í síðustu viku í Hótel Selfossi.
Stefán sagði að þetta hefði fyrst
isins ekki tekist að tryggja nauðsyn-
leg fjárframlög ríkissjóðs til upp-
byggingar þótt framkvæmdavaldið
hafí veitt heimildir fyrir útgjöldum.
I þriðja lagi er það gagnrýnt að
þrátt fyrir að framkvæmdavaldinu
hafí verið kunnugt um vanda Ríkis-
skipa, hafí það ekki leitt til lausnar
á vandanum. Að lokum telur Ríkis-
endurskoðun að forráðamenn fyrir-
tækisins hafí ekki gert fjárveitinga-
nefnd Alþingis nægilega vel grein
fyrir vandanum.
Mun aldrei geta staöið
undir skuldunum
„Að óbreyttum rekstri Skipaút-
gerðarinnar er ljóst að rekstur fyrir-
tækisins mun aldrei geta staðið
undir að greiða fjárfestingu þá, sem
stofnað hefur verið til," segir í
skýrslu Ríkisendurskoðunar. Fjár-
festingamar eru meðal annars þijú
ný skip, vöruskemma í Reykjavíkur-
höfn, gámar og lyftarar, nýtt lager-
pláss innkaupadeildar fyrirtækisins
og endurbætur á skrifstofuhúsnæði
og tölvuvinnslu. Ríkisendurskoðun
telur liggja ljóst fyrir að ríkissjóður
verði að taka að sér greiðslur lang-
tfmalána og skammtímaskulda við
ríkissjóð, miðað við að fyrirtækið
verði áfram ríkiseign. Þá komi til
álita að ríkissjóður yfírtaki skuldir
fyrirtækisins við ríkisábyrgðasjóð
og felli niður skuldir þess við sjálfan
sig.
Forráðamenn Skipaútgerðarinn-
ar hafa svarað þessari skýrslu í
greinargerð. Þar kemur fram að
þeir telji ýmislegt misreiknað eða
misskilið í skýrslu Rfkisendurskoð-
unar. Forráðamenn fyrirtækisins
hafí líka gert sitt besta til þess að
benda á vandann og Iagt áherslu á
nauðsyn þess að leysa hann.
Skýrsla Byggðastofnunar
í bráðabirgðaskýrslu Byggða-
stofnunar um ríkisstyrkta strand-
flutninga er reynt að gefa svör við
verkbeiðni samgönguráðuneytisins,
þar sem óskað er eftir upplýsingum
um flutninga til ákveðinn lands-
Esja, eitt þriggja skipa Ríkisskipa. í skýrslu Ríkisendurskoðunar
segir að vegna þess hve búnaður skipsins sé sérhæfður, sé markaðs-
verð þess sennilega lægra en bókfært verð.
hluta, spá um þróun í flutningum
á næstu árum og þörfína fyrir þjón-
ustu Skipaútgerðarinnar og ann-
arra strandsiglinga sem njóta ríkis-
styrkja. „Meta þarf hvaða staðir á
landinu það eru sem ekki komast
af án sjóflutninga en ekki er líklegt
að verði sinnt án styrkja eða annarr-
ar aðstoðar frá hinu opinbera," seg-
ir í bréfí samgönguráðuneytisins til
Byggðastofnunar. „Hér er fyrst og
fremst átt við staði á Vestfjörðum,
Norður- og Austurlandi. Lýst verði
og lagt mat á breytta tilhögun
rekstrar Skipaútgerðar ríkisins, t.d.
þá að starfsemin felist eingöngu í
rekstri skipa sem gerð verði út frá
aðalhöfnum á Vestfjörðum og á
Austur- og/eða Norðausturlandi og
önnuðust hvert um sín svæði." Þá
er óskað eftir mati stofnunarinnar
á því hvaða áhrif slík breyting
gæti haft á fyrirætlanir um jarð-
gangnagerð á Austfjörðum og
Vestfjörðum.
í þeim niðurstöðum, sem
Byggðastofnun vill nefna á þessu
stigi málsins, kemur fram að land-
flutningar séu að taka við af sjó-
flutningum innanlands, og hraði í
flutningum og tíðni ferða skipti æ
meira máli. Æ stærri hluta landsins
sé þjónað landveginn með flutn-
inga. Þetta gildi um flutninga frá
höfuðborginni um Suðurland og
vestur á Snæfellsnes og hluta Norð-
vesturlands. Hins vegar séu margir
þéttbýlisstaðir svo langt frá höfuð-
borgarsvæðinu að flutningar til og
frá þeim verði að fara fram sjóleið-
is þrátt fyrir bætt vegakerfi. Þama
sé um að ræða Austfirði, hluta
Norðausturlands og Vestfírði.
„Fyrirsjáanlegt er að ekki verður
auðvelt að svara þeirri spumingu
hvort nauðsynlegt er að styrkja af
almannafé þá flutninga sem þessir
staðir þarfnast," segir í niðurstöð-
um Byggðastofnunar. „Þær sam-
göngur sem við þá hafa þróast hafa
gert það samhliða þjónustu Skip-
aútgerðar ríkisins og því er ekki
hægt að segja fyrir um hvemig
þjónustan væri ef hennar [Skipaút-
gerðarinnar] nyti ekki við.“
Byggðastofnun segir einnig að
ekki sé hægt að fella afgerandi dóm
um það hvort hentugra væri að
breyta rekstrarfyrirkomulagi Ríkis-
skipa á þá vegu sem nefnt er í bréfí
samgönguráðuneytisins, og þurfi
þar meðal annars ýtarlegri upplýs-
ingar um kostnaðarþætti í rekstri
útgerðarinnar til. Það kemur hins
vegar fram í könnun stofnunarinn-
ar, að landflutningaaðilar hafa
mjög hom í síðu ríkisstyrkja við
siglingamar og segja það skjóta
skökku við að strandsiglingar séu
ríkisstyrktar á meðan landflutning-
ar séu skattlagðir.
o
INNLENT
Blanda flæddi yfir stíflu
Hlýindi og úrkoma ollu skyndilegu f lóði í ánni
Forsætisráðherra fund-
aði með forsvarsmönnum
fiskvinnslufyrirtækja
og fremst verið upplýsingafundur.
„Við vildum leyfa forsætisráðherra
og fyrsta þingmanni okkar að heyra
okkar stöðu í þessum málum. Það
sem er að í þessu er að gengið er
of hátt og fjármagnskostnaðurinn
er orðinn svipaður og vinnulaun og
slíkt ber enginn rekstur," sagði
Stefán.
— Sig. Jóns.
SKYNDILEGT flóð í Blöndu að-
faranótt mánudagsins rauf skarð
í bráðabirgðastíflu, sem verktaki
við virkjunarframkvæmdimar
hafði komið upp í farvegi árinn-
ar. Stíflan var sett til þess að
verktakinn, Hagvirki hf., gæti
athafnað sig við bergfyllingu í
árbotninum, þar sem aðalstífla
virkjunarinnar á að vera.
Bráðabirgðastíflan var mynduð
úr jarðvegi og veitti vatninu um
rás, sem hafði verið mynduð fyrir
ána í vesturbakka hennar. Þessa
nótt kom flugvöxtur I Blöndu vegna
hlýinda og úrkomu á vatnasvæðinu.
Páll Ólafsson verkfræðingur hjá
Landsvirkjun sagði að stíflan hefði
verið gerð þannig, að hún brysti
við slík flóð sem þessi, verktakinn
hefði verið við þessu búinn. Stíflan
var lág, þannig að ekki myndaðist
stórt lón fyrir ofan hana. Óverulegt
tjón hlaust af flóðinu. Ryðja þarf
upp stíflunni á ný og flóðið tók með
sér kaffiskúr sem þarna var við
árbakkann og vatnstankur skolaðist
nokkum spöl niður eftir ánni. Skúr-
inn eyðilagðist. Stífla þessi er'uppi
í Auðkúluheiðinni þar sem Blöndu-
stífla, aðalstífla væntanlegs miðlun-
arlóns virkjunarinnar á að rísa, um
25 kílómetra ofan við stöðvarhús
Blönduvirlq'unar. Að sögn Páls
Ólafssonar vom hvorki menn né
mannvirki í hættu vegna þessa at-
burðar. Eftir að vinnu lýkur við
bergfyllinguna verður bráðabirgða-
stíflan fjarlægð og áin mun renna
í venjulegum farvegi sínum, þar til
aðalstíflugerðin hefst næsta sumar.
Hef oft séð Blöndu
svona mikla
- segir Sigfús Guðmundsson mjólkurbílstjóri
Blönduósi.
„ÉG HEF oft áður séð Blöndu svona mikla eftir rigningar og mikl-
ar leysingar úr jöklinum," sagði Sigfús Guðmundsson, mjólkurbíl-
stjóri á Blönduósi, en hann sá flóðið sem varð i Blöndu er stffla
brast við Sandá á Auðkúluheiði kl. 3.30 aðfaranótt mánudagsins.
Sigfús var staddur á bíl sínum fram við Auðólfsstaði í Langadal kl. 7
á mánudagsmorguninn þegar hann varð þess var að vatnsborðið í
Blöndu hækkaði skyndilega. Sigfús sagðist hafa gert sér grein fyr-
ir því að stíflan fram við Sandá hefði brostið þegar flóðið í Blöndu
hefði rénað aftur klukkustundu síðar.
Áhrifa flóðsins fór ekki að gæta vegna mikilla leysinga úr Hofsjökli
við Blönduós fyrr en upp úr klukk-
an níu og flæddi þá vel yfír klapp-
imar neðan við Bókhlöðuna. Jökul-
áin Blanda var hnausþykk af aur
meðan á þessu stóð og kolmórauð
og reyndar er ennþá mikið í Blöndu
vegna hlýindanna. Blanda rann
hvergi inn yfír gróið land og ekki
er vitað um neinar skemmdir vegna
þessa óhapps í byggð.
— Jón Sig.