Morgunblaðið - 26.08.1988, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 26. ÁGÚST 1988
AF INNLENDUM
VETTVANGI
BENEDIKT STEFÁNSSON
Ólafsvík:
Hrun virðist vofa yfir eftir
aflabrest og önnur áföll
Kristján Pálsson
Ólafur Kristjánsson Bárður Jensson
ÁFÖLLIN hafa dunið yfir Ól-
afsvik í vetur eins og aðra út-
gerðarbæi við Breiðafjörð.
Forráðamenn fyrirtækja segj-
ast vera að slig-ast undan hækk-
andi kostnaði og rýrnandi tekj-
um, vegna aflabrests og lægra
afurðaverðs. Sólin skein i heiði
þegar Morgunblaðsmenn bar
að garði i siðustu viku en við-
mælendur voru ekki ýkja bjart-
sýnir. Væntanlegar aðgerðir
ríkisstjórnarinnar e_ru mönnum
ofarlega i huga. Ósjaldan er
viðkvæðið að beðið sé eftir
tíðindum að sunnan.
Ekki eru allir á einu máli um
ágæti þess að ráðast á meinsemd-
ina með „handafli" eins og lagt
hefur verið til. „Annað hvort
vakna menn af svefninum eða
þetta hrynur sjálfkrafa. Við þörfn-
umst forystumanna sem þora að
horfast í augu við staðreyndir í
stað þess að svífa framhjá á bleiku
skýji. Það er kannski ljótt að segja
það en hugsanlega þurfum við að
upplifa hrunið til að standa upp
hraustari eftir," sagði ívar Bald-
vinson forstjóri Fiskiðjunnar
Bylgju.
Samdráttur í
afla 5.000 tonn
Meginstoðir athafnalífs í bæn-
um eru Hraðfrystihús Ólafsvíkur
og sjö smærri fiskvinnslustöðvar.
Nokkrar verslanir og önnur þjón-
ustufyrirtæki eru í bænum en iðn-
aðarmenn hafa átt erfítt upp-
dráttar. Flestir bæjarbúar hafa
orðið illilega varir við slæma stöðu
fyrirtækjanna.
„Fólk er mjög svartsýnt þessa
dagana og talar mikið um það
hversu erfítt er að láta enda ná
saman. Mér fínnst fólk almennt
hundþreytt á ríkisstjóminni og
maður bindur litlar vonir við þess-
ar efnahagsráðstafanir. Á endan-
um er alltaf komið aftan að okkur
sem erum á lægstu laununum,"
sagði Sólveig Aðalsteinsdóttir
fískverkakona í hraðfrystihúsinu.
Veiðin það sem af er þessu ári
er mun lélegri en í fyrra. Heita
má að vetrarvertíðin hafí gjörsam-
lega brugðist og það er ekki fyrr
en nú síðsumars sem þorskurinn
fer að gefa sig að ráði. Um miðj-
an mánuðinn, 14. ágúst, var búið
að landa 11.678 tonnum í Ól-
afsvík en á sama tíma í fyrra var
þessi tala 17.316 tonn. Munurinn
er 5.638 tonn. Ef litið er til síðustu
sex ára skera árin 1986 og 1987
sig raunar nokkuð úr en engu að
síður hefur um 2.500 tonnum
minni afli borist á land en í meðal-
ári.
Mikil tekjurýrnun
en næg atvinna
Þessi skyndilega tekjurýmun
kemur glögglega fram í reikning-
um bæjarsjóðs að sögn Kristjáns
Pálssonar bæjarstjóra. Hann segir
atvinnuástandið þó merkilega
gott. Bátum hefur ekki fækkað
og skortur er viðvarandi á fólki í
fískvinnslu. Á síðasta ári fjölgaði
Ólafsvíkingum um 1%, eða níu
menn. Segir Kristján að engan
bilbug sé að finna á fólki.
Trillum hefur fjölgað mikið
Sólveig Aðalstcinsdóttir
undanfarin tvö ár. Þegar mest er
leggja um 60 bátar upp afla í
Ólafsvík en allt að 40 trillur em
í eigu bæjarbúa. Gæftaleysið kom
illilega við pyngju trillukarlanna
og bæjarstjóra er kunnugt um
nokkra sem eiga nú í basli með
að greiða dýra kaupleigu af bátum
sínum.
Framkvæmdir á vegum bæjar-
sjóðs voru miklar í fyrra þegar
bygging nýja félagsheimilisins
stóð sem hæst og reistir vora
verkamannabústaðir. Úr þeim
hefur dregið á þessu ári, en þó
er verið að vinna að stórfram-
kvæmdum í höfninni fyrir á fjórða
tug milljóna króna. Þar á að gera
nýja bryggju og undirbýr Köfun-
arstöðin þessa dagana að reka
niður 110 metra langt stálþil.
Undirverktakar úr bænum munu
annast hluta af verkinu.
Hræringar í
ferðaþjónustu
Ólafsvíkingar hafa til skamms
tíma lagt fremur litla áherslu á
ferðamannaþjónustu. Á þessu er
þó að verða breyting. í bænum
er rekið hótel sem einnig gegnir
hlutverki verbúðar fyrir hrað-
frystistöðina. Tveir aðilar munu
nú íhuga að koma upp gistihúsum
en hvoragur þeirra hefur sótt um
Ieyfí til byggingamefndar að svo
komnu máli.
Bæjarsjóður keypti í fyrra
snjóbíl í félagi við hótelið sem
hefur gert skipulagðar ferðir á
Snæfellsjökul mögulegar. Ekið er
í langferðarbíl upp Jökulhálsveg
að rótum fjallsins. Þaðan flytur
snjóbíllinn þátttakendur upp á
tind jökulsins, allt að sex farþega
í hverri ferð. Helgi Pétursson býð-
ur einnig upp á sætaferðir um-
hverfís jökulinn en í þeim ferðum
era meðal annars skoðaðir íshellar
undir jökulbreiðunni. í fyrra var
gerð tilraun með að bjóða ferða-
ívar Baldvinsson
mönnum upp á sjóstangveiði á litl-
um báti en hún gaf ekki góða
raun.
Bullandi verðbólga
helsta vandamálið
Hraðfrystihús Ólafsvíkur hefur
orðið fyrir miklum skakkaföllum
í vetur, mannskaða, brana í frysti-
klefa og bilun í búnaði bátanna.
Ólafur Kristjánsson verkstjóri
segir að aflabrögðin hafi verið
fádæma léleg í vetur og frystihú-
sið því neyðst til að flytja fisk að
til að halda vinnslunni gangandi.
„Því er ekki að neita að staðan
hjá okkur er mjög erfíð en við
eram ekkert á því að gefast upp.
Þessu húsi verður ekki lokað,“
sagði Ólafur. „Þetta er ekki í
fyrsta 'skipti sem hér verður tap-
rekstur. En góðærinu svo nefnda
var sóað, þegar fiskurinn hækkaði
erlendis fór það beint út í verðlag-
ið hér heima. Tilkostnaður hefur
aukist gífurlega og það er bull-
andi verðbólga hér hveiju sem
fræðingamir halda fram.
Það er alveg ljóst að við þurfum
að ná verðbólgunni niður í það
sem hún er í nágrannalöndunum
og lækka vextina til þess að hægt
verði að ná jafnvægi í þessum
fyrirtækjum. Við búumst fastlega
við því að ríkisstjómin nái saman
um einhveijar aðgerðir. Eg veit
ekki til hvaða ráða á að grípa,
það er hlutverk fræðinganna að
komast að niðurstöðu um það.
Hér er ekki aðeins um hagsmuni
útflutningsgreinanna að tefla,
fískvinnslan er ekki ein í klípu
heldur allir þeir sem stunda at-
vinnurekstur og þurfa að taka
lán,“ sagði Ólafur.
Hann kvaðst ekki hafa gert upp
hug sinn gagnvart „niðurfærslu-
leiðinni" sem rædd hefur verið í
ráðgjafamefnd ríkisstjómarinnar.
Sér þætti á hinn bóginn óskyn-
samlegt að fella gengið enn einu
sinni, nema í tengslum við viða-
miklar efnahagsráðstafanir.
„Gengisfelling er engin lausn.
Rjúki verðlag og vextir upp hafa
fyrirtækin ekkert gagn af þeirri
ráðstöfun. Það era allir í þessari
atvinnugrein með erlend lán á
bakinu sem myndu að sjálfsögðu
hækka um leið. “
Stefnir í gjald-
þrot að óbreyttu
Fiskiðjan Bylgja hefur um 15
manns í vinnu og sérhæfir sig í
lausfrystum flökum með roði og
án. Ivar Baldvinsson forstjóri
sagði að ef vextir lækkuðu ekki
og vinnulaun héldu áfram að
lækka stefndi í gjaldþrot flestra
fyrirtækja í fískvinnslu. Hann
kvaðst þegar hafa tekið til hend-
inni í rekstrinum með því að leita
eftir auknu hlutafé og skuldbreyt-
ingu á lánum.
„Eg á ekki von á neinu frá
stjómmálamönnunum. Þeir eyða
tímanum í sperring, kjaftæði og
kák. Við þurfum forystumenn af
gömlu gerðinni sem þora að koma
fram fyrir þjóðina og skýra
ástandið eins og það er. Stjóm-
málamenn sem skynja vanmátt
sinn frammi fyrir almættinu,"
sagði ívar.
Gengisfelling bæri ekki tilætl-
aðan árangur að mati ívars. Hann
sagði rót vandamálsins að lands-
’menn hefðu lifað um efni fram,
sjávarfangið stæði ekki undir
þeim lífsgæðum sem fólk krefðist.
„Þegar bankastjóramir koma
úr laxveiðinni og ranka við sér
fara hjól atvinnulífsins að stöðv-
ast. Það verður hver að standa
ábyrgur gerða sinna. Mér lýst
ekki á að stjómmálamennimir
fari að krakka í efnahagslífið. Þá
skortir einfaldlega yfirsýn. Ef
þeim er gefinn laus taumurinn
byijar baktjaldamakkið sem kem-
ur síðan í bakið á okkur,“ sagði
hann.
Bylgjan hefur ráðið fjóra
starfsmenn frá Danmörku þar
sem ekki fékkst innlent fólk í
vinnu. ívar sagði að yfirborganir
væra nær algild regla í físk-
vinnslu. Ef skerða ætti launin
myndi taxtakaupið væntanlega
lækka en yfírborgunin ekki, því
ella leitaði starfsfólkið annað.
„Þingmennimir ættu að ganga á
undan með góðu fordæmi og
lækka sín laun, þá ykist sennilega
traust fólks á þessum aðgerðum,"
sagði ívar.
Dýr kynding
að sliga fólk
Sólveig Aðalsteinsdóttir hjá
Hraðfrystihúsi Ólafsvíkur sagðist
oft hafa íhugað að flytjast frá
Ólafsvík en alltaf hætt við það.
Ástæðumar væra margar. Þótt
gott verð hefði verið boðið fyrir
einbýlishús fjölskyldunnar og
betri launa að vænta fyrir sunnan
væri friðsældinni ekki fómandi
fyrir streitu og mengun í höfuð-
borginni.
„Það sem einna helst þjakar
fólk hér er gífurlegur kostnaður
við kyndingu. Það verður allt
bijálað þegar rafmagnsreikning-
amir birtast. Við þurftum til að
mynda að greiða 32.000 krónur
í rafhitun fyrir fyrstu þijá mánuði
ársins í 165 fermetra húsi. Marg-
ir geta einfaldlega ekki staðið
undir þessum greiðslum."
Sólveig sagði að starfsfólk
Hraðfrystistöðvarinnar gerði sér
almennt góða grein fyrir stöðu
fyrirtækisins. Illa hefði árað í vet-
ur og áföll dunið yfír. Því væri
nokkuð ljóst að reksturinn byði
ekki upp á launahækkanir.
„Það sem hefur vantað í þessu
fyrirtæki era betri tengsl yfír-
mannanna við fólkið. Minni húsin
gera miklu betur við sitt fólk. Þar
er borgað betur, fólkinu boðið í
lokahóf og einhvem glaðning fyr-
ir jólin. Kannski er einhver breyt-
ing að verða, því þegar nýr eig-
andi tók við gaf hann öllum starfs-
mönnunum lax í jólagjöf. Slíkt
hafði aldrei sést áður í þessu fyrir-
tæki,“ sagði Sólveig.
Tókst að afstýra
atvinnuleysi
„Það er í raun kraftaverk að
fyrirtækin skuli hafa staðið af sér
þessa vertíð í vetur,“ sagði Bárður
Jensson formaður verkamannafé-
lagsins Jökuls. „Það hefur verið
reynt að halda fyrirtækjunum
gangandi og í vetur var atvinnu-
leysisskrá að heita má auð. En
að sjálfsögðu var ekki hægt að
halda uppi fullri vinnu. Við höfum
verið með mikið af fólkinu á nám-
skeiðum og á tímabili varð Trygg-
ingastofnun að hlaupa undir
bagga svo fólkið í Hraðfrystihús-
inu færi ekki á atvinnuleysiss-
bætur.
Það má í raun tala um sumar-
vertíð í Ólafsvík í stað vetrarver-
tíðar. Veðráttan er okkar forni
fjandi, hér þýðir ekkert að róa í
suðvestan-áttinni. En það hefur
eitthvað verið að rætast úr þessu.“
Bárður kvaðst vantrúaður á
gildi „niðurfærsluleiðarinnar"
títtnefndu, en var þeirrar skoðun-
ar að nánast byltingarkenndra
breytinga væri þörf. „Það er víða
pottur brotinn og erlendu lánin
hafa augsýnilega farið í rangar
fjárfestingar. Þetta hlaut að koma
aftan að okkur.“
Lækkun á taxta raf-
hitunar réttlætismál
Rafmagnsveitan sendi hótun
um lokun vegna vanskila inn á
helming heimila í Ólafsvík á
síðasta ári. Að sögn bæjarstjóra
kostar að jafnaði um 10.000 krón-
ur að kynda 150 fm hús í bænum
á mánuði en sambærilegt gjald í
Reykjavík gæti legið á bilinu
1.500 og 2.000 krónur. Kvaðst
Kristján þekkja það af eigin raun
að olíukynding væri um helmingi
ódýrari en rafmagnskynding, sem
sýndi glöggt hversu óréttlátur
rafmagnstaxtinn væri.
„Fólk stendur einfaldlega ekki
undir þessum greiðslum. Lands-
virkjun ætlar að græða 580 millj-
ónir króna á þessu ári og greiða
helstu hluthöfunum, þar á meðal
Reykjavíkurborg, arð. Ef við gef-
um okkur að Landsvirkjun þurfi
að hafa svona rúm fjárráð þarf
einfaldlega að hækka almenna
taxtann til þess að lækka hús-
hitunartaxtann og þannig munu
allir bera kostnaðinn jafnt, Ól-
afsvíkingar sem aðrir.
Þetta er í raun spuming um
það hveijir eiga auðlindir lands-
ins. Við teljum okkur eiga jafn
stórt tilka.ll til þeirra eins og aðr-
ir landsmenn," sagði Kristján.
Ódýrari húshitun og bættar
samgöngur við Reykjavík era þau
atriði sem bæjarstjóri setur einna
helst á oddinn. Verslanir í Ól-
afsvík hafa ekki reynst sam-
keppnisfærar við búðir á höfuð-
borgarsvæðinu, sem veldur því að
mjög margir leggja land undir fót
í verslunarerindum.
„Jarðgöng undir Hvalfjörðinn
myndu styrkja byggð á Snæfells-
nesi enda held ég að þau verði
að veraleika innan fárra ára. Það
er hagur allra að Vesturlandið
verði eitt verslunar og þjónustu-
svæði," sagði Kristján Pálsson.