Morgunblaðið - 11.12.1988, Blaðsíða 14

14
'MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11. DESEMBER 1988
H
/
Dregið hefiir úr mikilvægi
Rússlandsmarkaðarins
en Sovétmenn eru úfjúðir
í íslenskt hugvit
eftir Pól Þórhallsson
„EF SVO fer fram sem
horfir, að Sovétmenn leysa
upp miðstýringuna í
utanríkisviðskiptunum, þá
hlýtur maður að spyrja sig
hvort framhald verði á
rammasamningum Islands
og Sovétríkjanna og hvort
þá verði jafii flókið að selja
Sovétmönnum vörur og
öðrum,“ segir
ónafiigreindur íslenskur
útflytjandi. Aðrir sjá mikla
möguleika opnast þar sem
er áhugi Sovétmanna á
íslenskri tækniþekkingu.
RAMMASAMNIN6UR Hér sjást sendinefndir íslands og Sovétríkjanna í
í UfÍTIIM apríl árið 1985 þegar gengið var frá rammasamn-
I MUIUR ingi þeim sem tók gildi 1. janúar 1986 og rennur út
í lok ársins 1990.
INNFLUTNINGUR, 1987
cif-verð, 2.573,6 millj.kr.
Svartolía
Timbur 9,7%
AnnaÖ 2,0%-
UTFLUTNINGUR, 1987
fob-verð, 1.932,9 millj.kr.
Fryst fiskflök
44,0%
-Ullarvörur
13,6%
-Lagmeti 9,4%
-AnnaÖ 3,5%
^ stæða þess að íslending-
m ar hafa enn sem komið
/■B er ekki orðið mikið varir
1 B við perestrojkuna. er sú
I n að stærstu vöruflokkarn-
I B ir sem ganga kaupum og
f ■ sölum milli landanna eru
-^B-ennþá á einni hendi í
Sovétríkjunum. Ráðuneyti erlendra
viðskiptatengsla sér um olíuútflutn-
inginn og sjávarútvegsráðuneytið
tók við einokun á fiskinnflutningi
fyrir tveimur árum. Sovribflot nefn-
ist utanríkisviðskiptadeild þess
ráðuneytis. Áður heyrðu fiskinn-
kaup undir Prodentorg, deild í ut-
anríkisviðskiptaráðuneytinu. Að
sögTi fiskútflytjenda tók það nokk-
um tíma fyrir Islendinga að ná aft-
ur fótfestu í fisksölunni eftir þessa
breytingu.
Þótt Sovétmenn hafi dregið úr
innflutningi frá Vesturlöndum þá
hefur hann ekki komið svo mjög
niður á matvælum, þar með töldum
íslenska fiskinum. Islenskir fiskút-
flytjendur leggja áherslu á mikil-
vægi sovéska markaðarins. Þar
hefur verið stærsti markaðurinn
fyrir feitan fisk eins og síld og allir
vita hversu grannt er fylgst með
samningaviðræðum við Sovétmenn
á verstöðvum frá Vopnafirði, suður
og vestur til Akraness. Einnig hefur
mönnum þótt gott til þess að vita
að geta selt fisk til Sovétríkjanna
sem er fljótlegur í vinnslu. Reyndar
orðaði einn viðmælandi minn það
svo að í Sovétríkjunum væri óþrjót-
andi markaður a.m.k. á meðan
matvælaskortur er við lýði. En inn
á hann kæmust íslendingar ekki
án rammasamnings ríkjanna.
Nú eru liðin 35 ár síðan fyrsti
viðskipta- og greiðslusamningur
íslands og Sovétríkjanna var gerður
í kjölfar löndunarbanns á íslenskan
fisk í Bretlandi. Á árunum 1953 til
1975 var jafnkeypissamningur milli
ríkjanna, þ.e.a.s. jöfnuður varð að
vera í viðskiptunum (slíkur samn-
ingur er enn í gildi milli Finnlands
og Sovétríkjanna). Frá árinu 1976
hafa verið gerðir rammasamningar,
eða viðskiptabókanir, sem gilda í
fimm ár í senn. Þar lýsa samnings-
aðiljar vilja sínum að eiga svo og
svo mikil viðskipti með tilteknar
vörur, einkum fisk og olíu. Ýmist
er uppgefið verð í dollurum eða
magn. „Viðskiptabókunin er akkeri
og þar af leiðandi er lágmörkum
hennar beitt í samningaviðræðum
til að þrýsta á sölu hvers árs þótt
bókunin sé ekki bindandi,“ eins og
einn útflytjenda orðaði það.
Samið um fiysta fiskinn
Staðan í ár er sú að enn vantar
nokkuð upp á að lágmörkum við-
skiptabókunar sé náð hvað kaup
Sovétmanna á ull og síld varðar.
Sama má segja um freðfiskinn
nema þar er aðstæður öðruvísi. í
viðskiptabókun er talað um
20.000-25.000 tonna sölu af fryst-
um fískflökum og 4.000-7.000 tonn
af heilfrystum fiski. Árið 1986 þeg-
ar fyrst var samið innan ramma
núgildandi samnings stóðu íslend-
ingar ekki við sinn hlut. Var þá
samið að nýju við Sovétmenn um
minna magn.
Á þessu ári seldust 9.500 tonn
af frystum flökum og 1.200 tonnum
af heilfrystum fiski. Söluverðmætið
var 23,7 milljónir dala (1.076 millj-
arðar ísl. kr.). íslendingar voru
reiðubúnir að selja 15-16.000 tonn
á þessu ári. Ein skýringin á því að
ekki seldist meira til Sovétríkjanna
í ár er sú að fleiri þjóðir en íslend-
ingar sóttust eftir að selja frystan
fisk til Sovétríkjanna vegna sölu-
tregðu í heiminum. Til dæmis buðu
Argentínumenn Sovétmönnum
mjög hagstætt verð á lýsingi.
Á föstudag tókust samningar í
Moskvu um freðfiskssölu næsta
árs. Magnið var minna en í ár, sam-
tals 9.700 tonn, og verðið lægra,
samtals 20,8 milljónir dala. Verð-
lækkunin er í einhverju samræmi
við lækkandi heimsmarkaðsverð.
Sú staðreynd að allt magnið á að
afhendast á fyrri hluta ársins 1989
þykir gefa vonir um að takist að
bæta við samninginn þegar líða
tekur á árið.
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna
hefur undanfarin ár verið með tvo
þriðju hluta viðskiptanna en Sjávar-
afurðadeild SÍS með þriðjung. Þær
fisktegundir sem Sovétmenn kaupa
einkum eru ufsi, karfi og grálúða.
Þetta er fljótunnin framleiðsla og
hentar vel í frystihúsunum þegar
mikið berst að landi.
Síldin hefúr sérstöðu
Enn vantar 50.000 tunnur upp á
að lágmarki rammasamningsins
hvað saltsíld varðar sé náð á þessu
ári. Hinn 31. október sl. var samið
um sölu til Sovétríkjanna á 150
þúsund tunnum af hausskorinni og
slógdreginni síld. Verðmætið er um
það bil 750 milljónir ísl. króna.
Stjómvöld í Sovétríkjunum íhuga
enn hvort frekari gjaldeyrisheimild-
ir verði gefnar fyrir kaupum á af-
gangnum. Síldarútflutningurinn
hefur nokkra sérstöðu að því leyti
að semja verður um sölu ársins
1989 áður en söltun hefst að hausti
1988. Gosplan, ríkisáætlunarnefnd
Sovétríkjanna, gerir að hausti áætl-
un um fyrirhuguð viðskipti á næsta
ári, þar á meðal sfldarkaup. Þar er
tekið tillit til viðskiptabókunar ís-
lands og Sovétríkjanna. Æðstaráð
Sovétríkjanna afgreiðir innkaupa-
áætlun fyrir komandi ár yfirleitt
formlega í kringum byltingaraf-
mælið 7. nóvember. Þessi inn-
kaupaáætlun er ekki það opinber
að Islendingum hafi tekist að kom-
ast yfir hana. Það kann þó að breyt-
ast því Sovétmenn eru farnir að
gefa út innflutnings og útflutnings-
skýrslur. Vandi síldarútflytjenda
hefur verið sá að fá undanþágu um
kaupsamning áður en Æðstaráðið
samþykkir innkaupin. Þess þarf
ekki við sölu á freðfíski og Iagmeti
því samið er í desember og janúar.
I fyrra var gerður staðfestur síldar-
sölusamningur um 150.000 tunnur
30. október (á síðustu vertíð var
samtals saltað í 290 þús. tunnur).
Á aðfangadag var svo bætt við
30.000 tunnum. Þetta ætti að sýna
TOLVUVOGiR Sovétmenn
fpí UMDCI vinna nu að end-
iKA MhKlL urskipulagningu
fiskveiða og vinnslu í landi. í því
skyni hafa þeir meðal annars
keypt tvær Marel-vogir og fjórar
hausklofningsvélar af Kvikk sf.
að ekki er öll nótt úti enn hvað
varðar síldarsölu á þessu ári um-
fram þær 150.000 tunnur sem þeg-
ar hefur verið samið um.
Lagmetið veitir 100 manns
atvinnu
I ár hefur verið selt Iagmeti til
Sovétríkjanna fyrir 6 milljónir dala
(272 milljónir ísl. kr.) Einungis
Vestur-Þýskaland og Frakkland eru
stærri markaðir fyrir íslenskt lag-
meti. I viðskiptabókuninni er miðað
við 4,0-5,5 milljónir dala sölu til
Sovétríkjanna með mögulegri aukn-