Morgunblaðið - 05.03.1989, Side 10

10
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. MARZ 1989
STJÓRNARSKRÁ LÝÐYELDISINS ÍSLAND 4 5 ÁRA
40 ára starf
Qögurra
stjórnarskrár-
nefnda
Drög að nýrri
stjórnarskrá
liggjaþegarfyrir
Ný kosningalög
tilbúin fyrir
næstu kosningar
Þjóðfundur
kallaðurtil um
stjórnarskrár-
málið?
FRELSISSKRA
í FÖÐURHENDI
eftir Huga Olafsson
Sfjórnarskráin virðist ekki vera rit sem íslendingar
liggja andvaka yfir á næturnar, eins og fram kemur í
athugun Morgunblaðsins, sem sjá má hér á opnunni.
Hún á þó að setja leikreglur þjóðfélagsins og vernda
grundvallarmannréttindi, þannig að beint eða óbeint
kemur hún öllum við. Stjórnarskrá lýðveldis ins á 45
ára afmæli á þessu ári og endurskoðun hennar á nærri
því jafn langa sögu. Núverandi stjórnarskrárnefiid er
sú tjórða í röðinni og neftidarmenn treysta sér ekki til
að segja hvenær hún muni skila af sér. Áþreifanlegasti
árangur af þessu
starfi hingað til er
skýrsla nefhdar sem
Gunnar heitinn Thoroddsen
Iagði fram í firumvarpsformi á
Alþingi árið 1983. Þar er að finna
ýmsar breytingar á stjórnskipun og
mannréttindum, þar á meðal um
heimild til þjóðaratkvæðagreiðslu. Sumum finnst þó lítið
til þessara breytinga koma og telja það rangt að einungis
stjórnmálamenn sitji og semji reglur, sem að stórum
hluta Qalla um frelsi einstaklingsins gagnvart
stjórnmálamönnum. Sú hugmynd hefur skotið upp
kollinum að kjósa eigi til sérstaks þjóðfundar um
stjórnarskrármálið, þar sem hugmyndir bæði frá
„hægri“ og „vinstri“ eigi möguleika á lýðræðislegri
umQöllun án þess að fara í gegnum síu
atvinnustj órnmálamanna. Hvenær eigum við von á að
fá nýja stjórnarskrá? „Sem fyrst,“ var svar nær allra
viðmælanda Morgunblaðsins. „Fyrir aldamót“ var hið
nákvæmasta.
eftir Pól Lúðvík Einarsson
Fyrsta stjórnarskrá íslands
var gefin af „fijálsu fullveldi‘*
konungs, Kristjáns níunda,
árið 1874. í kvæði eftir
Matthías Jochumsson var
talað um „frelsisskrá í
foðurhendi", aðrir töldu þörf
á endurskoðun.
Frá og með Þjóðfúndinum 1851
höfðu íslendingar undir forystu
Jóns Sigurðssonar linnulítið barist
fyrir innlendri landstjóm, löggjafar-
valdi og fjárforræði.
1870-71 ákváðu Danir einhliða
stöðu íslands í danska ríkinu, ísland
varð óaðskiljanlegur hluti Dana-
veldis með sérstökum landsréttind-
um. Embætti landshöfðingja var
stofnað árið 1872 og að lokum var
stjórnarskrá sett um „hin sérstak-
legu málefni íslands**.
í stjómarskránni var löggjafar-
valdið í sameiningu hjá Alþingi og
konungi. Þingið fékk einnig íjár-
veitingarvald. Konungur gat neitað
að undirskrifa lög frá þinginu og
neytti iðulega þess réttar. Þar að
auki var helmingur þingmanna í
efri deild konungskjörinn og gátu
þeir þar stöðvað mál á jöfnum at-
kvæðum. Stjómarskráin tryggði
helstu mannréttindi: Trúfrelsi, at-
vinnu-, prent-, funda- og féla
frelsi.
liomreka