Morgunblaðið - 02.04.1989, Qupperneq 4

4 FRÉTTIR/YFÍRLIT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2. APRÍL I8S9
ERLEIMT
INNLENT
Ólafiir kjör-
inn biskup
Sr. Ólafur
Skúlason, dóm-
prófastur og
vígslubiskup,
fékk tilskilinn
meirihluta at-
kvæða, 56%, í
fyrstu umferð
biskupslqörs og verður því næsti
biskup yfir íslandi. Sr. Ólafur tekur
við embætti af Pétri Sigurgeirs-
syni í júní næstkomandi.
Langtámillií
kjarasamningum
Langt er á milli í kjaraviðræðum
ríkisins og opinberra starfsmanna.
BSRB-menn vilja 6.500 kr. launa-
hækkun, en ríkið býður 1-2.000
kr. Ólafur Ragnar Grímsson,
ijármálaráðherra, hefur ákveðið að
fyrirframgreiða laun ríkisstarfs-
manna aðeins til fimm daga, eða
fram að boðuðu verkfalli. Ríkis-
starfsmenn telja ákvörðunina ólög-
lega. Miðstjómarfundur verður
innan fimm daga í Alþýðubanda-
laginu að kröfu 30 miðstjómar-
manna til að ræða afstöðu flokks-
ins til kj arasamninganna. Alþýðu-
bandalagsfélag Reylqavíkur segir
stefnu flokksformannsins gagnvart
ríkisstarfsmönnum ekki samiým-
ast stefnu flokksins.
Staða skólastjóra í
Ölduselsskóla auglýst
Svavar Gestsson menntamála-
ráðherra hefur ákveðið að auglýsa
stöðu skólasljóra Ölduselsskóla,
Sjafnar Sigurbjörnsdóttur, lausa
til umsóknar, vegna samstarfsörð-
ugleika skólastjóra og kennara.
Fræðsluráð Reykjavíkur hefur
mótmælt þessu, og Sjöfn sjálf og
Davíð Oddsson borgarstóri segja
að um f>ólitískar ofsóknir á hendur
skólasljóranum sé að ræða.
Rætt um að Landsbanki
kaupi Samvinnubanka
Fulltrúar Landsbanka og Sam-
bandsins hafa hafið viðræður um
þann möguleika að Landsbankinn
kaupi 53% hlut SÍS í Samvinnu-
bankanum. Mikill ágreiningur mun
vera um það í Sambandinu, hvort
eigi að selja.
Jóhann með forystu
Jóhann Hjartarson stórmeist-
ari var efstur að loknum tveimur
umferðum á geysisterku heims-
bikarmóti í skák, sem haldið er í
Barcelona á Spáni.
Glasaböm á næsta ári
Heilbrigðisráðherra, Guðmund-
ur Bjarnason, hefur óskað eftir
því að hafinn verði undirbúningur
glasafijóvgana hér á landi. Búizt
er við að hægt verði að búa til
„glasaböm" á Landsspítalanum á
næsta ári, og að aðgerðimar verði
um 100-150 árlega.
ERLENT
Þingkosningar
í Sovétríkjunum
Kosið var til hins
nýja fulltrúa-
þings Sovétríkj-
anna á sunnu-
dag. Var þetta í
fyrsta skipti sem
alþýðu manna
þar gefst tæki-
færi til að velja
á milli tveggja eða fleiri frambjóð-
enda frá því kommúnistar bmtust
til valda árið 1917. Úrslitin em
talin áfall fyrir flokkinn en fjöldi
háttsettra embættismanna náði
ekki kjöri. Mesta athygli vakti
stórsigur óháðra íjöldahreyfinga
í Eystrasaltsríkjunum og gífurlegt
fylgi umbótasinnans Boris
Jeltsíns sem bauð sig fram í
Moskvu en þar var hann áður
flokksleiðtogi.
Óskarsverðlaunin afhent
Kvikmyndin
„Regnmaður-
inn“ hlaut fem
Óskarsverðlaun
þegar þau vora
afhent á aðfara-
nótt fimmtu-
dags. Dustin
Hoffman fékk
verðlaun fyrir
leik sinn í myhdinni en Jodi Fost-
er varð fyrir valinu sem besta
leikonan fyrir frammistöðu sína í
myndinni „Hinir ákærðu".
Danska myndin „Sigurvegarinn
Pelle" var valin besta erlenda
myndin og er þetta annað árið í
röð sem þessi heiður fellur Dönum
í skaut.
Mannfall í Kosovo
Fjöldi manns beið bana í átökum
milli Albana og júgóslavneskra
lögreglusveita í Kosovo-héraði í
Júgóslavíu. Á miðvikudag var tal-
ið að 21 maður hefði fallið en
óeirðimar bmtust út skömmu fyr-
ir páska þegar Ijóst varð að hérað-
ið yrði í auknum mæli fært undir
stjóm yfirvalda í Serbíu.
Mengnnarslys í Alaska
Björgunarsveitir hófu á fimmtu-
dag að hreinsa upp olíu sem lak
í sjóinn er risaolíuskipið Exxon
Valdez strandaði við Prins Will-
iam-sund í Suður-Alaska. Sýnt
þykir að mengunin komi til með
að hafa umtalsverð áhrif á lífríkið
á þessum slóðum. Skipstjórinn
þykir hafa gerst sekur um van-
rækslu og var honum sagt upp
störfum á fimmtudag. Talið er að
skipsstrandið sé mesta mengunar-
slys í sögu Norður-Ameríku.
Breytt steftia gagnvart
Nicaragua
Bush Banda-
ríkjaforseti hefur
sent Gorbatsjov
Sovétleiðtoga
bréf þar sem
mælst er til þess
að Sovétmenn
taki þátt í friðar-
umleitunum í
Nicaragua.
Skýrt var frá þessu á fimmtudag
en bréfið þykir til marks um að
forsetinn hyggist taka upp sveigj-
anlegri stefnu gagnvart stjóm
Sandinista en forveri hans, Ron-
ald Reagan. Gorbatsjov er vænt-
anlegur til Kúbu í dag, sunnudag,
en Kúbanir og Sovétmenn hafa
veitt Sandinistum hemaðaraðstoð
á undanfömum ámm.
Guatemala:
Gengið að. öllum kröf-
um uppreisnarfanga
Guatemalaborg, Guatemala. Reuter.
FANGAR, sem gerðu uppreisn í
E1 Pavon-fangelsinu í Guatemala-
borg, höfúðborg Guatemala, sl.
sunnudag, gáfúst upp í gær eftir
að hafa haft það á valdi sinu í
fimm daga. Slepptu þeir um 600
gfislum, sem þeir tóku, í fyrradag
þegar gengið hafði verið að öilum
kröfúm þeirra.
Samkomulag náðist um uppgjöf
fanganna á samningafundi full-
trúa fanganna og samningamanna
ríkisstjómar Guatemala. Að kröfu
fanganna samþykkti stjómin að skipt
yrði um fangelsisstjóra og fanga-
verði, aðbúnaður í fangelsinu yrði
betrumbættur og að föngunum yrði
ekki refsað fyrir uppreisn sína. Jafn-
framt lofaði ríkisstjómin að verða
við þeirri kröfu fanganna að leggja
til við þing landsins að refsing hvers
þeirra yrði stytt um fímm ár, en í
fangelsinu, sem er hið rammgerðasta
Lögreglu- og rauðakrossmenn bera stúlkubam út úr E1 Pavon-
fangelsinu eftir að fangar, sem náðu fangelsinu á sitt vald sl. sunnu-
dag, ákváðu að gefast upp.
í landinu, em 1.200 hættulegustu
glæpamenn Guatemala.
Gíslamir vora nær allir skyld-
menni fanganna og komu til að heim-
sækja þá á páskadagsmorgun. Fan-
gamir risu upp er tilraun hóps þeirra
til að laumast út með gestum mis-
heppnaðist. Kom til skotbardaga og
biðu þá a.m.k. Qórir fangar og þrír
fangaverðir bana.
Austurríki:
Zita borin til grafar
Vín. Reuter.
AFKOMENDUR Zitu, síðustu keisaraynjunnar í Austurríki sem lést í
útlegð f Sviss 14. mars síðastliðinn 96 ára að aldri, telja sér mismunað
af austurrískum stjómvöldum og íhuga þeir nú að leggja mál sitt fyr-
ir Evrópudómstólinn. Keisaraynjan var borin til grafar i Vín í gær.
Zita var keisaraynja í Austurríki
og drottning yfir Ungveijalandi
í tvö ár. Hún yfirgaf Austurríki árið
1919 ásamt eiginmanni sínum Karli,
fyrmm keisara landsins.
Eftir fall keisaradæmisins mein-
uðu austurrísk stjómvöld Habsburg-
ættinni að snúa til baka til föður-
landsins nema þeir afsöluðu sér nafn-
bótum sínum og undirrituðu tryggða-
reið við austurrísk stjómvöld. Einnig
vom sett lög í landinu sem kváðu á
um að fjölskyldumeðlimir gætu ekki
orðið forsetar landsins.
„Mér fínnst að mér sé mismunað,"
sagði Karl von Habsburg-Lothring-
en, sonarsonur Zitu, keisaraynjunnar
fyrrverandi á miðvikudag. Karl er
27 ára gamall og gaf í skyn að hann
hefði áhuga á að taka þátt í stjóm-
málum í Austurríki en hins vegar
sagði hann of snemmt að segja til
um hvort forsetaembættið freistaði
hans.
Gjörbreyta nýjustu kafbát-
ar Sovétmanna vígstööunni?
í skýrslu bandarískrar þingnefiidar sem birt var nýverið segir
að Sovétmenn ráði nú yfir mun hljóðlátari árásarkafbátum en
áður og er ein meginniðurstaðan sú að þegar í stað þurfi að
gera byltingarkenndar umbætur á sviði kafbátaeftirlits og gagn-
kafbátahemaðar eigi vamaráætlanir Bandaríkjanna og Atlants-
hafsbandalagsins áfiram að vera trúverðugar. Skýrslan hefúr
vakið mikla athygli og virðist hafa komið mönnum á óvart. Banda-
rílqamenn hafa löngum ráðið yfir fúllkomnari kafbátum en Sovét-
meon og þeir hafa treyst á þessa yflrburði sína eins og glögg-
lega kemur fram í áætlunum um liðsflutninga til Evrópu á óvissu-
eða átakatimum. Þá er og gert ráð fyrir því að bandarískir árás-
arkafbátar getí tortimt eldflaugakafbátum Sovétmanna komi til
styijaldar og að unnt sé að veija bandariska kafbáta sem búnir
em langdrægum kjamorkueldflaugum.
Bandaríkjamenn ráða enn yfir hafa löngum fullyrt að flárveiting-
fullkomnari og hljóðlátari ár- ar til kafbátavama hafi ámm
ásarkffbátum en það er engum
vafa jndirorpið að bilið fer sífellt
mirakandi. Þegar tillit er tekið
til þess hve mikilvægu hlutverki
kafbátar gegna í vamaráætlunum
lýðræðisríkjanna þarf tæpast að
koma á óvart að þeir sem sérfróð-
ir mega teljast á þessu sviði em
uggandi.
Framfarir Sovétmanna á þessu
sviði má rekja til óleyfilegrar sölu
fyrirtælq'a í Noregi og Japan á
tæknibúnaði til Sovétríkjanna.
Búnaður þessi hefur gert Sovét-
mönnum kleift að smíða mun
saman verið öldungis ófullnægj-
að þeir leysi kafbáta af Los Ang-
eles-gerð af hólmi. „Seawolf"
verður fullkomnasti kafbátur sög-
unnar en fyrstu bátamir verða
að líkindum teknir í notkun árið
1995. Hins vegar hefur verið bent
á að Sovétmenn geti ráðið yfir
sambærilegum kafbátum aðeins
fimm ámm síðar fari fram sem
horfir. Því hefur verið hvatt til
þess að hætt verði við smíði „Sea-
wolf“-bátanna og að hafin verði
undirbúningur að smíði mun full-
komnari báta. Líklegt er að unnt
verði að efla vemlega vamargetu
kafbáta í framtíðinni. Þannig er
hugsanlegt að kafbátar geti „af-
hljóðlátari vélar auk þess sem
vélarbúnaður eldri kafbáta hefur
verið endurbættur. Nú er svo
komið að fullkomnustu árásarkaf-
bátar Sovétmanna, sem em af
„Akúla" og „Alpha“-gerð, geta
kafað dýpra en bandarískir kaf-
bátar auk þess sem þeir em hrað-
skreiðari. Vakin hefur verið at-
hygli á því að Sovétmenn hafa á
undanfömum ámm gert ýmsar
tilraunir á sviði kafbátasmíða m.a.
í því skyni að bæta hljóðeinangmn
en skrokkar bandarískra kafbáta
hafa að mestu verið óbreyttir frá
því á sjöunda áratugnum. Á hinn
bóginn ráða Bandaríkjamenn enn
yfir öflugri hlemnarbúnaði, sem
telja má einn mikilvægasta lið
gagnkafbátahemaðar.
Nú er það svo að bandarískir
sérfræðingar á sviði flotamála
Reuter
Sovéskur árásarkafbátur af „ Akúla“-gerð. Báturinn nær 42 hnúta
hraða og talinn sérlega hljóðlátur.
BAKSVIÐ
eftir Ásgeir Sverrisson
andi. Deilt hefur verið um þetta
á Bandaríkjaþingi og hafa þær
raddir heyrst að langtímastefnu-
mörkun skorti. Þannig hafa ijöl-
margir þingmenn gagnrýnt þau
áform Bandaríkjaflota að láta
smíða 30 nýja árásarkafbáta af
gerðinni „Seawolf". Hver bátur
mun að líkindum kosta rúmar 750
milljónir Bandarílq'adala (rúma 37
milljarða ísl. kr.) en ráðgert er
vegaleitt“ eða tortímt tundur-
skeytum með gífurlega hrað-
skreiðum „varnarskeytum" eða
með því að senda frá sér högg-
bylgju.
Þær upplýsingar sem fram
koma í skýrslunni em fróðlegar
ekki síst í ljósi þess að dregið
hefur úr flotaumsvifum Sovét-
manna m.a. í nágrenni íslands á
undanfömum þremur árura. Hvað
kafbátana varðar hlýtur sú spurn-
ing að vakna hvort raunvemlega
hafi dregið úr ferðum þeirra eða
hvort fleiri bátar komast óséðir í
gegnum varnarlínu Atlantshafs-
bandalagsins.
i