Morgunblaðið - 02.04.1989, Blaðsíða 14

I ftl
e?. (íMOEGUNBLAÐIÐ (S15ÍWl!íDAGlíR 12! ^ÁÞKÍL' 'Í989
n 4
Óður sumarsins
er í vændum
ÞAÐ ER korninn aprílmánuður, sem á eftir að færa okkur sumardag-
inn fyrsta og vonina um vor á íslandi. Farfuglamir skila sér einn af
öðrum og fá jafnvel pláss á síðum dagblaðanna. Gróðuraálin gægist
varfærin fram undan vegglægjum og í húsagörðum. Við ströndina er
kominn nýr tónn í samleik fúgla og Qörulífs og i þaraskógunum Iitlu
utar eru grásleppa og rauðmagi að leggja saman í eitt.
Teikning/Pétur Halidórsson
vintýri vorboðans sem
menn hafa notið hér út-
norður í hafi í meira en
ellefu hundruð ár er alltaf jafn til-
breytingaríkt og kærkomið. Áður
fyrr tengdist það þeirri áleitnu spum-
ingu að lifa veturinn af, nú fáum við
notið þess með öðrum og áhyggju-
minni hætti. Eftir innisetur vetrarins
leitar hugurinn út og fólk fer að
gera áætlanir um vorstörfín og tóm-
stundir sumarsins.
Viðfangsefnin sem þar bíða okkar
em mörg sundurleit. Sá hópur er þó
stór sem sinnir ræktun af einhveiju
tagi og kemst í snertingu við gróður-
moldina. Hjá öðrum eru ferðalög og
náttúruskoðun efst í huga. Allmargir
tengja þetta þátttöku í áhugafélög-
um, sem eru mörg og leitast við að
ná til almennings hver á sínu sviði.
Eitt þeirra, Hið íslenska náttúru-
fræðifélag, verður hundrað ára í
sumar og mun eflaust minna á sig
á þeim tímamótum.
Sérstaða íslensks umhverfis
Vor og sumar tengjast útivist, sem
færir okkur nær landinu og um-
hverfí þess. Þar eigum við sameigin-
legan sjóð, sem miklu skiptir hvemig
er ávaxtaður. Öll berum við hlýjan
hug til landsins, tilfínningar sem
mótast af uppeldi og áhugamálum
hvers og eins. Ég er þó viss um að
margt mætti gera til að styrkja þá
samkennd og nýta hana til að skapa
betra land og lífVænlegra umhverfí.
Þegar tæknin hefur stytt vega-
lengdir eins og raun ber vitni og fjar-
skipti tengja menn saman heims-
homa á milli í einu vetfangi, er mik-
il þörf á því að umhverfíð hið næsta
okkur gleymist ekki eða falli í skugg-
ann af glansmyndum utan úr heimi.
Mér skilst að fímmtungur jarðarbúa
hafi horft á úthlutun Óskarsverð-
launa fyrir kvikmyndir í síðustu viku,
vonandi verðskulduð verðlaun, en
niðurstaðan að einhveiju leyti háð
flármagni og auglýsingum. Á sama
tíma fer fjöldi áhugaverðra atriða
framhjá okkur í heimabyggð, að ekki
sé talað um öll þau ævintýri sem
íslensk náttúra hefur að bjóða þeim
sem leita hennar.
Það er full ástæða til að við áttum
okkur betur en hingað til á sérkenn-
um og sérstöðu íslensks umhverfís.
Það er í senn nauðsynlegt til að
vemda það og varðveita, en einnig
til að njóta þess að kynnast því sem
er hið næsta okkur og hlaupa ekki
að ástæðulausu langt yfír skammt í
leit að einhveiju eftirsóknarverðu.
Túnið heima og fiœgari
staðir
Vissulega er það afstætt, hvað
telst vera eftirsóknar-
vert. Einnig þar kemur
við sögu auglýsingin,
merkimiðinn um það
hvað telst vera frægur
staður og skoðunar
virði. Fyrir hvem og
einn sem skoðar um-
hverfíð óháð slíkri leið-
sögn, eru það fyrst og
fremst kynnin og
þekkingin á hveijum
stað sem tengir okkur
við hann og ræður því,
hvort hann verður okk-
ur kær. Jafnvel hið
hversdagslegasta í
landslagi og byggð
getur höfðað til okkar,
ef við eigum þar ein-
hveijar rætur. Fólk
sem alist hefur upp í
sveit þekkir þetta úr túninu heima,
þéttbýlisbúinn úr götuni sinni eða
fjörunni, þar sem hann eða hún stóðu
ung við sjóinn og lét sig dreyma.
Góð tengsl við umhverfíð hið
næsta okkur skipta þannig miklu
máli og þau þarf að rækta ekki síst
fyrir bömin. Miklu skiptir að dag-
heimili og skólar eigi greiðan aðgang
að náttúrulegu umhverfí og að um-
hverfísfræðsla hljóti verðugan sess í
starfí þessara menntastofnana. Það
er í barnshuganum sem skilningur
þarf að skapast fyrir samhengi í
náttúmnni og hvemig mannlegar
athafnir get.a leitt tið óheillavænlegr-
ar röskunar, hvort sem um er að
ræða mengun eða akstur utan vega,
svo dæmi séu tekin. Það er æskufólk-
ið sem þarf að fá heilbrigða sýn til
umhverfísins og verða þannig liðs-
menn í náttúruvernd.
Með þannig undirbúningi erum við
líkleg til að kunna að umgangast
landið af þeirri nærfæmi sem það á
skilið, þegar lagt er upp í lengri eða
skemmri ferðir út fyrir heimahag-
ana. Þá emm við orðin ferðamenn,
túristar rétt eins og útlendingurinn,
og leitum þeirra staða sem hafa
adráttarafl og frægir
em orðnir af auglýs-
ingum og því í hættu
eða hafa misst gildi
sitt vegna fólksmergð-
ar.
Náttúruvemd og
rannsóknir
Þá em áreiðanlega
margir sem átta sig
ekki á því, hversu mik-
ið skortir á þekkingu á
íslensku umhverfi til
lands og sjávar og
raunar einnig varðandi
loftið, jafnt veðurlag
og mengun. Handahóf
einkennir því miður
alltof margt í okkar
samfélagi og náttúm-
rannsóknir hafa ekki
farið varhluta af því. Þar skortir
bæði á íjármagn og skipulegt verk-
lag. Undirstöðuþættir eins og korta-
gerð af landinu em látnir sitja á
hakanum. Landmælingar íslands fá
sáralítið fjármagn til gmnnvinnu og
er ætlað að lifa á snöpum af „sértekj-
um“. Þetta bitnar á fjölmörgum
rannsóknum og skipulagi á landnotk-
un, þar sem góð kort em fmmgögn
eins og skór fyrir göngumann.
Rannsóknum á jarðfræði landsins
og lífríki hefur vissulega fleygt fram
á við síðustu áratugi, en em þó enn
mjög í molum og samstarf þeirra
stofnana sem þeim eiga að sinna.
Náttúmfræðistofnun Islands sem
lögum samkvæmt er ætlað það verk-
efni að afla undirstöðuþekkingar á
náttúm landsins og miðla henni til
almennings hefur orðið slík hom-
reka, að fáir verða hennar varir.
Hafrannsóknastofnun hefur notið
meiri athygli enda tengist hún að-
allífsbjörg Islendinga. Þó em fjár-
veitingar til rannsókna á hennar veg-
um, m.a. til vistfræðirannsókna á
íslenskum hafsvæðum, allsendis
ófullnægjandi og þekking okkar á
heimatúninu að því er hafið varðar
afar götótt.
Það getur orðið dýrkeypt, ef áfram
verður vanrækt að afla traustrar
vitneskju um landkosti. Þjóð sem
byggir sitt meira en flestar aðrar á
afrakstri lírænna auðlinda og beitir
til þess nútímatækni, hefur síst af
öllu efni á að stunda ekki öflugar
rannsóknir.
Hið sama er uppi á teningnum
varðandi náttúmvernd og skipulags-
vinnu. Þar verður ekki komið við
vitrænum vinnubrögðum nema fyrir
liggi fjölþætt þekking, bæði á nátt-
úmfari og félagslegum þáttum.
Gildi góðra safiia
Flestar þjóðir leggja nú metnað
sinn í að koma upp góðum söfnum
sem miðstöðvum vísindarannsókna
og til fræðslu fyrir almenning. Hér
hafa söfn ekki notið mikillar athygh
þeirra, sem deila út fjármunum og
eiga að hlúa að fræðslustarfí. Það á
við um söfn á nær öllum sviðum,
hvort sem þeim hefur verið ætlað
að varðveita og vinna úr heimildum
um liðna tíð eða lifandi náttúm.
Dæmigert um þetta ástand eru
örlög náttúrufræðisafns í Reykjavík,
sem vísir myndaðist að með náttúm-
gripasafni Hins íslenska náttúm-
fræðifélags fyrir réttri öld. Sam-
kvæmt stofnlögum frá 16. júlí 1889
er „aðaltilgangur félagsins sá, að
koma upp sem fullkomnustu náttúm-
gripasafni á íslandi, sem sé eign
landsins og geymt í Reykjavík“. Fé-
lagið hafði veg og vanda af safninu
HUGSAÐ
UPPHÁTT
í dag skrifar Hjörleifur
Guttormsson
þingmadur
Alþýbubandalagsins
Með Bio-tex þvottaefnunum fær þvotturinn
þinn vandaða meðferð úrvalsefna frá Bio-tex.
BIÁn BIO-TEX
Með bláu Bio-tex má fjarlægja flesta bletti ef
þvofturinn er lagður í bleyti. Þvottaefnið inniheld-
ur áhrifarík enzym en engin bleikiefni, og er
þess vegna gott fyrir viðkvæm efni og liti.
GRJEHT BIO-TEX
Notast sem forþvottaefni fyrir þvottavólar.
BIO-TEX SUPERSPREY
Eini úðinn með tvöföldu enzymil og virkar því
sérstaklega vel á erfiða bletti svo sem egg, sós-
ur, blóð, súkkulaði o.fl. Þú úðar Bio-tex í fötin
og lætur liggjo nokkrar mínútur í og þværð síðan
í þvottavél.
Bio-tex tryggir tandurhreinan þvott
Þyki þér vænt um
þvottinn þinn
notaðu þá Bio-tex!
utsqlii-
MARKAOUR
Skipholti 33,
(við hliðina á Tónabíó)
Opið daglega kl. 13-18.
Laugardaga kl. 10-16
Jakkarfrá kr. 500,-
Buxurfrá kr. 500r
Bolir frá kr. 500,-
Peysurfrá kr. 1.200,-
Stuttir og síðir kjólar frá kr. 1.900,-
v/Laugalæk, sími 33755