Morgunblaðið - 04.11.1989, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 4. NÓVEMBER 1989

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Lán
frá Alþingi
Ovenjuleg lántaka Guðrún-
ar Helgadóttur, forseta
sameinaðs þings, hjá Alþingi
hefur vakið undrun og umræð-
ur. Þingforsetinn segir, að hún
hafi þurft að grípa til þessa
ráðs til að kaupa sér fatnað
vegna ferðar seiji hún fór á
vegum Alþingis til Póllands. Á
það hefur verið bent á móti,
að eðlilegra hefði verið fyrir
hana að snúa sér til banka og
fá fé að láni þar. I Morgun-
blaðinu í gær kemst Guðrún
svo að orði vegna þessa:
„Skyndilega var ég orðin einn
af handhöfum fprsetavalds,
fyrst kvenna á íslandi. Ég
held að hver einasta kona í
landinu skilji að þetta hefur í
för með sér ýmis óvænt út-
gjöld. Að minnsta kosti var
ekki slíkur póstur í mínu heim-
ilisbókhaldi. Þar við bættist að
ég þurfti, nokkrum dögum eft-
ir að ég varð forseti, að fara
til Póllands á þing þingforseta
Evrópulanda. Ég þurfti að
sjálfsögðu að kosta verulega
til þess ferðalags. í samráði
við fjármálastjóra Alþingis og
með tilliti til þeirra anna, sem
ég var í, þá varð þetta að ráði;
að ég fengi svona fyrirfram-
greiðslu launa.“
Samkvæmt heimildum sem
tiltækar eru hefur enginn ann-
ar þingmaður notið fyrir-
greiðslu á borð við þessa frá
skrifstofu Alþingis. Þetta er
þriðja tilvikið á innan við ári
sem ástæða þykir til þess hér
á þessum stað að gera athuga-
semdir vegna framgöngu eins
af hæstsettu mönnum þjóðar-
innar og er nú komið að lög-
gjafarvaldinu eftir dómsvaldið
og framkvæmdavaldið.
í sjónvarpsþætti á fimmtu-
dagskvöld voru rifjuð upp
, ýmis dæmi innlend og erlend
um það, hvernig tekið er á
því, ef stjórnmálamönnum
verður á í messunni, þegar slík
sérréttindi koma við sögu eða
meðferð opinberra fjármuna.
Almenna reglan er í stuttu
máli sú, að fólk víkur úr háum
embættum sínum, þótt það
hætti ekki þátttöku í stjórn-
málum eða opinberu lífi. Hér
á landi virðast menn gefa lítið
fyrir slíka reglu og kjósa frek-
ar að sitja áfram. Undantekn-
ing er þó afsögn Alberts Guð-
mundssonar úr embætti iðnað-
arráðherra fyrri hluta árs
1987. Þá var tekið á vandanum
af festu af honum og viðkom-
andi stjórnmálaflokki, Sjálf-
stæðisflokknum.
Auðvitað á að búa þannig
um hnútana í launamálum
þingmanna og ráðherra að
þeir geti borið sig sæmilega
og klæðst í samræmi við tign
sína bæði hér heima og í út-
löndum. Þá hlýtur það að vera
athugunarefni að laun forseta
sameinaðs þings verði hin
sömu og ráðherra. A'ð pukrast
með fríðindi og allskonar
aukasporslur á æðstu stöðum
þjóðfélagsins er ótækt.
Frá
Blönduósi
til bókhlöðu
Vegna athugasemdar yfir-
skoðunarmanna ríkis-
reiknings um skil sýslumann-
sembættisins í Húnavatns-
sýslu á innheimtufé ríkissjóðs
hóf Ólafur Þ. Þórðarson, þing-
maður Framsóknarflokksins,
umræður utan dagskrár á Al-
þingi sl. mánudag. Ólafur
Ragnar Grímsson sagði Jón
ísberg sýslumann ekki starfi
sínu vaxinn, ef hann tæki ekki
upp nýja starfshætti. Sýslu-
maður viðurkenndi að hann
hefði ekki farið í einu og öllu
eftir fyrirmælum laga. Hafði
sýslusjóður stofnað til skuldar
við öldrunarsjóð vegna bygg-
ingar dvalarheimils aldraðra á
Skagaströnd. Hefur héraðs-
nefnd Húnavatnssýslu tekið
tillit til réttmætrar gagnrýni
og vinnur að því að leysa mál-
ið í samræmi við það.
Þessar umræður vekja þá
spurningu, hvort alþingismenn
sjái ekki ástæðu til að taka
fjáröflun vegna Þjóðarbók-
hlöðu sömu tökum. Hvers
vegna á að líða íjármálaráð-
herra, innheimtumanni ríkis-
sjóðs, að nota tekjur af skatti
vegna Þjóðarbókhlöðu til allra
annarra hluta?
Húnvetningar ætla sjálfir
að gera upp sín mál. Fjármála-
ráðherra vill hins vegar að
Háskóli íslands borgi brúsann
fyrir ríkissjóð.
Ríkísstjómin í
brotabrotum
eftir Þorstein
Pálsson
Sá sérstaki atburður gerðist á
Aiþingi í þessari viku að einn af
þingmönnum stjórnarflokkanna
krafðist þess að umræðu um láns-
fjárlagafrumvarp ríkisstjórnarinnar
yrði frestað. Ástæðuna fyrir frest-
unarbeiðninni sagði þingmaðurinn
vera þá, að hann hefði orðið fyrir
vonbrigðum með ríkisstjórnina:
Skattar væru of háir og ekki hefði
verið staðið við loforð gagnvart
launþegum um kaupmátt.
Það er að vísu ekki alveg óþekkt,
að þingmenn freisti þess að þvo
hendur sínar með þessum hætti.
En það kemur síðar í ljós, hvort
eitthvað meira liggur að baki um-
mælum af þessu tagi. En hvað sem
því líður sýna þau mæta vel í hversu
bágu ástandi ríkisstjórnarliðið er
um þessar mundir.
Valtur hornsteinn
Fjármálaráðherrann lýsti því yfir
með rembingi miklum að fjárlaga-
frumvarpið væri hornsteinninn í
hagstjórn ríkisstjórnarinnar á
næsta ári. Með því hefði rammi
verið sleginn saman sem allir aðilar
þjóðfélagsins verði að taka mið af.
Fjármálaráðherrann lýsti því svo
yfir með bægslagangi, -að atvinnu-
rekendur og launafólk yrði að
beygja sig undir þær forsendur í
efnahagsmálum sem fram kæmu í
fjárlagafrumvarpinu.
Einn helsti talsmaður Alþýðu-
flokksins á Alþingi og nýkjörinn
varaformaður Verkamannasam-
bandsins lýsti því hins vegar yfir í
byrjun þessarar viku að launafor-
sendur fjárlagafrumvarpsins
myndu bresta. Með öðrum orðum
var þingmaðurinn að lýsa því yfir
að hornsteinn íjármálaráðherrans
væri enginn homsteinn í veruleik-
anum.
Þegar að því kom, að forsætis-
ráðherra þurfti að svara fyrir þessa
yfirlýsingu á Alþingi fuliyrti hann
að Alþýðuflokkurinn hefði sam-
þykkt launaforsendur fjárlagafrum-
varpsins eins og annað sem í því
felst. Svo virðist því vera, ef forsæt-
isráðherrann greinir rétt frá, að
einstakir þingmenn Alþýðuflokks-
ins séu að hlaupa frá því sem þeir
áður höfðu samþykkt. Það segir
mikla sögu um bróðurþelið á kær-
leiksheimili jafnréttis og félags-
hyggju.
Gagnstæðar yfirlýs-
ingar ráðherra
Annað dæmi af svipuðum toga
kom fram í ræðu sjávarútvegsráð-
herra á Fiskiþingi. Hann benti rétti-
lega á í ræðu sinni þar, að á næstu
mánuðum væru fyrirsjáanlegar
breytingar á starfsskilyrðum sjáv-
arútvegsins sem leiða myndu til
versnandi afkomu á næsta ári að
öllu óbreyttu. Þessi yfirlýsing þurfti
engum að koma á óvart. Þær stað-
reyndir hafa lengi blasað við. En
hitt vekur athygli að sjávarutvegs-
ráðherrann sagði af þessu tilefni í
ræðu sinni, að nauðsynlegt væri að
sem allra fyrst yrði lagður fyrir sá
efnahagslegi rammi sem sjávarút-
vegurinn ætti að búa við,
Fjármálaráðherra hefur m.ö.o.'
ekki fyrr lýst því yfir, að í fjárlaga-
frumvarpinu felist þær efnahags-
legu forsendur og þær ákvarðanir
ríkisstjórnarinnar í efnahagsmálum
og sá rammi sem sjávarútvegurinn
eigi að starfa eftir á næsta ári, en
sjávarútvegsráðherrann kemur
fram og segir að þennan ramma
eigi eftir að smíða! Hér ganga yfir-
lýsingar í gagnstæðar áttir. Fjár-
málaráðherrann segir að ríkis-
stjórnin sé búin að taka allar efna-
hagslegar ákvarðanir um rekstrar-
skilyrði sjávarútvegsins á næsta
ári. Sjávarútvegsráðherrann heldur
því á hinn bóginn fram að þessar
ákvarðanir eigi eftir að taka og nú
liggi á að fá þar um niðurstöðu.
Þessar þverstæðu yfirlýsingar
sjávarútvegsráðherra og fjármála-
ráðherra komu til umræðu á Al-
þingi í vikunni. Forsætisráðherra
tvísté og virtist ekki með nokkru
móti geta gert upp við sig með
hvorum ráðherranum hann ætlaði
að standa. Sjávarútvegsráðherrann
lætur ekki svo oft í sér heyra um
afkomu sjávarútvegsins, að forsæt-
isráðherra hefði af þeim sökum
verið óhætt að taka einu sinni und-
ir með honum og setja ofan í við
fjármálaráðherrann, en það gerðist
ekki.
Ný viðhorf í telqu-
skattsmálinu
Eitt af höfuðmarkmiðum ríkis-
stjómarinnar í skattamálum er að
brjóta niður þá einföldun tekju-
skattskerfisins sem ákveðin var
með staðgreiðslulögunum vorið
1987. Ofan á hækkun tekjuskatts-
ins frá því í fyrravetur áformar
ríkisstjórnin að hækka skatthlut-
fallið enn og aftur. Þar á ofan á
síðan að setja nýtt skattþrep og til
viðbótar öllu þessu á að skattleggja
sparnaðinn í landinu.
Ljóst er að þessi áform bijóta
niður grundvallaratriðin í þeirri
miklu kerfisbreytingu sem ákveðin
var á vordögum 1987. Alþýðublaðið
upplýsti í vikunni að Alþýðuflokkur-
inn hefði snúist öndverður gegn
þessari stefnu ríkisstjórnarinnar í
skattamálum; fyrst og fremst með
þeim rökum, að verið væri að btjóta
niður kerfísbreytinguna sem ákveð-
in var með staðgreiðslulögunum.
Þegar forsætisráðherra var
spurður um það hvort Alþýðuflokk-
urinn hefði gert grein fyrir þessari
afstöðu sinni í ríkisstjómini kaus
hann að láta þögnina tala. Ýmislegt
bendir til þess, að Alþýðuflokkurinn
sé að taka upp hinn gamalkunnu
vinnubrögð framsóknarmanna, að
lýsa yfir andstöðu við umdeild
stefnuatriði ríkisstjórnar á fundum
úti í bæ eða í blöðum en standa svo
allra manna þéttast að þeim um-
deildu ákvörðunúm, þegar atkvæði
eru greidd á Alþingi.
„Kvikmyndir endur-
spegla breytingar
á þjóðfélaginu“
- segir leiksijórinn Janusz Zaorski,
gestur á pólskri kvikmyndaviku
SEX kvikmyndir verða sýndar á pólskri kvikmyndaviku sem hefst
í Regnboganum í dag. Það er Kvikmyndasjóður íslands og pólska
sendiráðið sem standa að þessari viku. Fyrsta mynd vikunnar er
Móðir King fjölskyldunnar en leikstjóri hennar, Janusz Zaorski, er
gestur kvikmyndavikunnar.
Zaorski sagði að mikið líf væn í
pólskum kvikmyndum um þessar
mundir. Breytingar í Póllandi, sem
og öðrum löndum Austur-Evrópu,
skiluðu sér í meira fijálsræði og
ferskari hugmyndum í kvikmynda-
gerð. „Við þurfum ekki lengur að
leggja handrit inn til menntamála-
ráðuneytisins til að fá þau sam-
þykkt, heldur getum við gert það
sem við viljum. Það er að vísu háð
því að við fáum styrki en við höfum
fengið mun meira frelsi.
Það sem stendur okkur helst fyr-
ir þrifum er efnahagsástandið. Það
er dýrt að framleiða kvikmyndir og
þeim hefur því fækkað úr 40 í 25
á fimm árum. Hinsvegar verða
myndirnar betri og betri og það er
mikill listrænn metnaður í pólskum
kvikmyndum," sagði Zaorski.
Hann sagði að flestar pólsku
myndirnar fjölluðu um daglegt líf
í Róllandi. Einnig fjalla margar
myndir um líf í Póllandi á tímum
síðari heimsstyijaldarinnar og á
valdatíma Stalíns. „Framtíðin í
pólskri kvikmyndagerð er mjög
björt. Ungir leikstjórar með nýjar
hugmyndir eru að stíga sín fyrstu
skref í kvikmyndagerð og aukið
frelsi gerir það að verkum að mynd-
irnar verða betri," sagði Zaorski.
Myndirnar sem sýndar verða eru:
Móðir King fjölskyldunnar
Jánusz Zaörski, 1986.
Leikstjórinn Janusz Zaorski
gestur pólsku kvikmyndavikunn
ar.
Stutt mynd um dráp
Krzyntof Kieslowski, 1987.
Stutt mynd um ást
Krzyntof Kieslowski, 1988.
New York kl. 4 eftir miðnætti
Krysztof Krauze, 1987.
Svanasöngur
Robert Glinski, 1988.
Karlmannsverk
Jan Kidawa Blonski, 1988.