Morgunblaðið - 03.12.1989, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 03.12.1989, Blaðsíða 16
68Gi aaaMaaaq .8 HUOAauHviua aiöAiaviuoaoM MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3. DESEMBER 1989 16 eftir Elínu Pólmadóttur ÓSÓNLAGIÐ OG hættuna af eyðingu þess fyrir lííríki jarðar, ber hátt í umræðunni um allan heim. Ekki að undra, því vitn- eskjan um þá hættu kemur eins og reiðarslag yfir mannkyn. Varla eru fimrn ár síðan ljóst varð að komið var gat á þennan mikilvæga hjúp um hnöttinn, sem veija á lífið á jörðinni fyrir skaðlegum útfjólubláum geisl- um frá sólu. Og síðan berast fréttir af rannsóknum á þessu fyrirbæri svo hratt, að jafnvel sérfræðingar hafa varla við að fylgjast með, hvað þá við hin. Einn þeirra sérfræðinga er ís- lendingur, dr. Guðmundur G. Bjarnason, eðlisfræðingur, en hann vann m.a. með vísindakon- unni frægu Susan Soiomon vest- ur I Colorado í Bandaríkjunum þegar hún setti fyrst manna fram kenninguna um eyðingu ósóniagsins eftir leiðangur á Suðurskautssvæðið á árínu 1986. uðmundur er nú komin heim til íslands og hefur aðsetur við rannsóknir sínar í Raunvísindastofn- un H.í. Og hann er full- trúi íslarids í ráðgjafa- nefnd um þetta efni hjá Norrænu ráðherranefnd- inni. Það ber því vel í veiði að fá í viðtal þennan íslending, sem er manna fróðastur um þetta mikil- væga ósónlag og hefur af rannsókn- um á því nýjustu fréttir, þær síðustu mánaðargamlar. Þær eru ekki sér- lega uppörvandi, gatið á ósónlaginu yfir Suðurskautslandinu var í haust (að vori þar suðurfrá) orðið jafn stórt og það var á sama tíma 1987, þegar það var stærst, en þá hafði ósónið minnkað um helming frá haustinu 1983, þegar það byijaði að eyðast, að vitað sé. Og Guðmundur hefur líka hugmyndir um hvernig við ís- lendingar getum lagt fram okkar skerf til þessa mikilvæga málefnis með viðbótarmælingum, en ósónið yfir íslandi hefur raunar verið mælt síðan 1957. Guðmundur G. Bjamason er Reykvíkingur. Eftir BS-próf í eðlis- fræði frá Háskóla íslands og eins árs kennslustarf, hlaut hann Ful- bright-styrk og hélt til framhalds- náms til Boulder í Colorado í Banda- ríkjunum. Þar varð hann á árinu 1987 doktor við Háskólann í Col- orado í lofthjúpsfræðum, sem fjalla um efnis-og eðlisfræði lofthjúps jarðar. Doktorsritgerð Guðmundar fjallaði um ljósefnafræði og hreyf- ingu lofts í loftlögunum ofan við ósónlagið, þ.e. í miðhvolfinu 50-100 km utan við jörðina, útskýrir hann. Það sem hann er nú að fást við er ósónlagið í heiðhvolfinu 10-50 km fyrir ofan veðrahvolfið, en þar gilda raunar sömu eðlisfræðilegu lögmál, en við aðrar aðstæður. Eftir að hafa starfað í hálft ár við Stokkhólms- háskóla kom Guðmundur G. Bjarna- son heirn til íslands og hefur í ár fengið Vísindasjóðsstyrk til fram- haldsrannsókna á þessu sviði og aðstöðu hjá Raunvísindastofnun. Guðmundur kveðst hafa kynnst rannsóknum á ósónlaginu í Boulder í Colorado, þar sem hann hefur i mörg ár unnið með eðlis- og efna- 1957 verið bestu mælinp á ósónlaginu yfir noMveli jarðar og geta ístendlngar auðvelðlega haft framhvæði að fræðingnum, þar á meðal lofthjúps- fræðingnum Susan Salomon, sem var aðalráðgjafi hans um doktors- verkefni hans. Hún var 1986 leið- angursstjóri fyrsta rannsóknaleið- angursins til Suðurskautslandsins, gagngert sendur til að athuga þynn- ingu ósónlagsins, og Guðmundur var þar þegar hún kom heim. Hún varp- aði þá fram þeirri kenningu, sem líklegust er til þess að útskýra þá rýrnun á ósónlaginu, sem vart hafði orðið.„Hennar skýring er sú, að þessu valdi að mestu svokölluð klórflúorkolefni, stundum skamm- stöfuð CFC, en þau berast út í geim- inn frá ýmiskonar iðnaði, t.d. frysti- iðnaði, úðabrúsum o. fl.“, segir Guð- mundur. Áður en við höldum lengra víkjum við talinu stuttlega að skaðsemi þess að ósónlagið eyðist. Upplýsir Guð- mundur að við mælingar á útfjólu- bláum geislum á Suðurskautsl- andinu hafí geislun mælst mjög há, á sama tima og ósónlagið er þar að þynnast. Og er það ný vitneskja. Þetta kveður hann mjög athyglis- verða niðurstöðu. „ Þessi geislun,

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.