Morgunblaðið - 03.12.1989, Blaðsíða 18

I
18
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3. DESEMBER 1989
vy
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3. DESEMBER 1989
19

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Arvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
BjörnJóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 90 kr. eintakið.
Möltu-fundur
á óvissum tímum
Frásagnimar af viðbrögðum
íbúa Möítu við því, að þeir
George Bush Bandaríkjaforseti og
Míkhaíl Gorbatsjov Sovétforseti
hittast undan ströndum eyjarinnar
eru gamalkunnar. Þær minna
okkur á allt umstangið sem var
hér í október 1986, þegar þeir
komu hingað með skömmum fyr-
irvara Ronald Reagan, þáverandi
Bandaríkjaforseti, og Gorbatsjov.
Edward Fench-Adami, forsætis-
ráðherra Möltu, segir að staðar-
valið sé viðurkenning á utanríkis-
stefnu stjórnar sinnar. Forráða-
menn ferðamála líta á fundinn
sem gullið tækifæri til að kynna
Möltu sem ferðamannaland. Allt
er á öðrum endanum í Valletta,
höfuðborg Möltu, vegna frétta-
manna og annars fyldarliðs leið-
toganna. Bandarísku sjónvarps-
stöðvamar senda kvöldfréttir
sínar frá Möltu og þannig mætti
áfram telja. Það er engin furða,
þótt skipuleggjendur í Valletta
hafí ákveðið að fara í smiðju til
íslendinga, þegar þeir stóðu
frammi fyrir fundinum.
Staðan í heimsmálum er allt
önnur nú en fyrir þremur árum.
Raunar em breytingarnar svo
miklar að við eigum erfitt með
að átta okkur á heimssögulegu
gildi þeirra.
Á leiðinni til Möltu hafði Gorb-
atsjov viðdvöl í Róm og hitti hans
heilagleika Jóhannes Pál II páfa.
Var það í fyrsta sinn sem æðsti
maður kaþólsku kirkjunnar, páf-
inn sjálfur, og sovéskur leiðtogi
hittust síðan byltingin var gerð í
Sovétríkjunum 1917 og ofsóknir
hófust á hendur kristnum mönn-
um þar í nafni Marx og Leníns.
Má færa rök fyrir því að sá Ieið-
togafundur hafi meira gildi nú á
þessum umbrotatímum en for-
setafundurinn undan strönd
Möltu. Gorbatsjov gaf páfa fyrir-
heit um að oki yrði létt af kaþ-
ólsku kirkjunni' í Úkraínu, sem
Stalín bannaði 1946. Ef til vill
eigum við eftir að sjá kaþólskan
biskup í Úkraínu standa í sömu
sporum og Frantisek Tomasek,
hinn aldna kardínála í Prag, sem
gekk fram fyrir skjöldu á dögun-
um eftir að hafa verið í áralangri
ónáð og sagði: „Við getum ekki
beðið lengur."
Aðdragandi að fundi þeirra
Bush og Gorbatsjovs hefur ein-
kennst af hinni nýju sovésku end-
urskoðunarstefnu: Þegar þess var
minnst á fimmtudag, að 50 ár
voru liðin frá upphafi vetrarstríðs-
ins, innrásar Sovétmanna í Finn-
land, fordæmdu sovéskir fjöl-
miðlar hana sem mistök. Á leið-
inni til Möltu lýsti Gorbatsjov yfir
aðdáun á „vorinu í Prag“ 1968
og viðurkenndi að viðbrögð
Kremlverja hefðu ekki verið við
hæfi.
Þegar þetta er haft í huga fyr-
ir utan alla hina stórviðburðina,
sem hafa verið að gerast í Aust-
ur-Evrópu undanfarið, þarf engan
að undra þótt þannig hafi verið
komist að orði, að það sé vel' við
hæfi að leiðtogarnir hittist á skips-
fjöl við Möltu, þar sem þeir hafi
hvort eð er ekki fast land undir
fótum í viðræðum sínum.
Við slíkar aðstæður er nauðsyn-
legt að fara fram með gát.
Ástandið er ákaflega viðkvæmt
innan Sovétríkjanna sjálfra. Þar
eru vinsældir Gorbatsjov minnstar
og þar er haldið fast í miðstjórnar-
vald eins flokks. Á stöðu forset-
anna er sá reginmunur, að annar
hefur verið kjörihn með lýðræðis-
legum hætti en hinn er útnefndur
af sjálfkjörinni valdastétt sem
hefur ekki sýnt neinn vilja til þess
að minnka eigin völd, þótt hún
þoli íbúum annarra landa að fara
þá leið, sem þeir kjósa.
Enginn væntir þess að fundur-
inn við Möltu verði stormasamur.
I ríkjunum austantjalds verða
óskirnar um efnahagsaðstoð að
vestan æ háværari. Lech Walesa
talaði ekki aðeins fyrir hönd Pól-
vetja þegar hann bað bandaríska
þingmenn um að leggja umbótum
fjárhagslegt lið. Þegar óskir af
því tagi ber hátt vilja menn vera
á kyrrum sjó. I gær lentu forset-
arnir þó í vandræðum við hina
suðlægu Miðjarðarhafseyju vegna
roks og rigningar. Raskaði veðrið
fundarhöldum og olli því að þeir
gátu ekki notað þau skip sem
þeir ætluðu. Það ætti loksins að
koma í Ijós núna, að ísland sé
jafnvel öruggari fundarstaður í
haust- eða vetrarverðum en
Malta? Skyldu menn nýta sér það
í samkeppni ráðstefnueyjanna?
spurði hvort hann vissi hvar John
Hare væri niður kominn. Hann
horfði á mig undrandi og hváði,
Ha, hver? John hver? John Hare,
ítrekaði ég. Carrington varð hugsi
um stund, sagði svo: Er það stafað
Hard? Nei, sagði ég og stafaði nafn
fiskveiðiráðherrans. Æ, já, John
Hare, sagði lávarðurinn þá og leit
áhugalaus upp í loftið. John Hare,
endurtók hann, alveg rétt. Ég veit
ekkert hvað hefur orðið af honum,
ætli hann sé ekki dáinn! Jú, ætli
það ekki, sagði ég. En þið unnuð
saman í fyrsta þorskastríðinu á
móti okkur íslendingum. Já, sagði
Carrington lávarður og brosti. Veif-
aði svo með hægri hendi og sagði
hlæjandi: En þið unnuð!
Þar með hafði hinn slægvitri lá-
varður sagt sitt síðasta orð af þessu
tilefni. Viðbrögð hans báru vott um
færni og diplómatíska kunnustu,
og það vissi hann sjálfur.
En ég held þó ekki hann hafi
áttað sig á, að viðbrögð hans við
spumingu minni um John Hare
segja líklega meira um stjórnmála-
menn á alþjóðavettvangi og „heims-
frægð“ þeirra en virzt gæti í fljótu
bragði. Hvaða máli skiptir hvort
John Hare er dauður eða lifandi?
Hvaða máli skiptir Jón héri
stjórnmálanna yfirleitt? Hann
gleymist á því andartaki sem tjald-
ið fellur. Einsog við öll; þrátt fyrir
flugnasuðið.
Fólkið liggur í garðinum
en flugumar í gluggakistunni,
segir í Tveggja bakka veðri.
M.
(meira næsta sunnudag)
Carrington sagðist
aldrei tala aukatekið
orð við gulu pressuna
brezku og hefðu þeir
látið hann finna fyrir
því. Hefðu raunar
hundelt hann frá því<
hann stóð fyrir því Ródesía fengi.
sjálfstæði. Sagði það hefði verið
nauðsynlegt, annars hefði styijöld
brotizt þar út og þá hefði öll Áfríka
líklega staðið í björtu báli. Rússar
hefðu þá. átt greiðan aðgang að
álfunni. Ekki sízt af þeim sökum
hefði verið nauðsynlegt að leiða
Ródesíumálið til lykta. „Þessi blöð
sögðu að ég væri kommúnisti,"
sagði Carrington og var talsvert
niðri fyrir. Þau kölluðu mig öllum
illum nöfnum, sögðu ég hefði svikið
hvíta minnihlutann í Ródesíu og þá
ekki sízt Ian Smith. En auðvitað
var engin leið útúr þessum
ógöngum önnur en sú að veita
landinu sjálfstæði.
Ég spurði Carrington hvemig
honum hefði fundizt Mugabe spjara
sig. Alveg sæmilega sagði hann.
En þjóðir, sem eru nýbúnar að fá
sjálfstæði, bætti hann við, halda að
öllu sé lokið, þegar þetta sjálfstæði
er fengið. En þá byija erfiðleikarn-
ir, einkum efnahagserfiðleikamir,
og við það vandamál verður Mugabe
að glíma.
Lávarðurinn sagði að sín per-
sónulega styrjöld við brezku snepl-
ana ætti sér langa sögu og hefðu
þeir ekki sízt hundelt sig í Falk-
landsstríðinu.
Ingvi S. Ingvarsson, sendiherra,
sem þama var staddur, lagði einnig
á það áherzlu að brezku blöðin
hefðu átt mikinn þátt í að hrekja
Carrington úr emb-
ætti utanríkisráð-
herra.
Styrmir Gunnars-
son kollega minn sem
Hannes Hólmsteinn
telur ranglega sé í alls
kyns pólitísku snatti fyrir Jón Bald-
vin, en auðvitað er þetta ómakleg
þráhyggja og Morgunblaðsfælni hjá
Hannesi þvíað Styrmir hefur haldið
sínu striki frá því hann var hægri-
sinnaður formaður Heimdallar og
aðdáandi Goldwaters og aldrei orðið
svo mikið sem sunnudagskrati eins-
og ég, jæja, Styrmir kollega talaði
einnig við Carrington þama í boðinu
og sagði mér það hefði komið í ljós
hann hefði engar sérstakar mætur
á Thatcher. Þó spáði hann því að
jámfrúin mundi enn vinna næstu
þingkosningar. Og þar reyndist lá-
varðurinn sannspár.
Carrington er einna opnastur og
skemmtilegastur þeirra brezku
ráðamanna sem ég hef talað við.
Sir Alec Douglas-Home var viðfelld-
inn maður, en hlédrægur, Macmill-
an holdtekja brezku yfirstéttarinn-
ar, Butler einsog dálítið geðstirt
bjarndýr, en Heath afar viðræðu-
góður og skemmtilegur og mér hef-
ur dottið í hug, hvort hann hafi
ekki, þrátt fyrir allt, verið e.k. stað-
festing þeirrar fullyrðingar Ragn-
ars í Smára, að tónlistin geri fólk
að betri mönnum. Þeir sem tala
aldrei um annað en stjórnmál eru
einsog gólandi varúlfar undir fullu
tungli. En það em ekki uppáhalds-
tónar Heaths.
Carrington var aðstoðarráðherra
Johns Hare, þegar hann var fiski-
málaráðherra Breta 1958 og gegndi
þá fyrst ráðherraembætti. Ég
HELGI
spjall
UMRÆÐUR UM '
væntanlegar samn-
ingaviðræður EFTA-
ríkja og Evrópubanda-
lagsins, sem gert er
ráð fyrir að hefjist
formlega næsta vor,
hafa sett mjög svip sinn á störf Alþingis
að undanfömu. Sérstök umræða hófst á
Alþingi fyrir u.þ.b. 10 dögum um skýrslu
utanríkisráðherra um málið og er henni
ekki lokið og í vantraustsumræðum í þing-
inu sl. fimmtudagskvöld komu þessi mál-
efni einnig mjög á dagskrá.
Ætla verður að víðtæk samstaða sé hér
um nokkur meginatriði í þessu máli. í
fyrsta lagi er það áreiðanlega nokkuð al-
menn afstaða fólks, að við íslendingar
hljótum að tengjast þróun mála í Evrópu
með einhveijum hætti. Þeir eru fáir, sem
telja það vænlegan kost fyrir okkur, að
einangra okkur frá þessari framvindu
mála eða taka upp enn nánara samstarf
við Bandaríki Norður-Ameríku. í annan
stað er allvíðtæk samstaða um það, að
ekki komi til greina, að veita aðildarríkjum
Evrópubandalagsins veiðiheimildir í
íslenzkri fiskveiðilögsögu. Þó gætir eitt-
hvað þeirra sjónarmiða, að til greina komi
að tala við Evrópubandalagsríkin um veiði-
heimildir vegna kolmunna og skiptingu á
veiðiheimildum á fisktegundum, sem
ganga á milli fískveiðilögsögu okkar og
annarra ríkja. í þriðja lagi er nokkuð al-
menn samstaða um þá skoðun, að ekki
megi hleypa Evrópubandalaginu inn í fisk-
veiðilögsögu okkar inn um bakdyr, þ.e.
með eignaraðild að íslenzkum sjávarút-
vegsfyrirtækjum. Þó eru þeir til, sem
spyija: hvað er að því, að útlendingar reki
útgerð og fiskvinnslu á íslandi?
Miðað við þá víðtæku samstöðu, sem
telja verður milli stjórnmálaflokka og
fólksins i landinu um meginatriði í þessu
máli, gegnir nokkurri furðu, hvers konar
Jjaðrafok hefur orðið á Alþingi um þetta
mál og þá aðallega ýmsa hliðarþætti þess.
Sennilega segir það meiri sögu um ástand-
ið í íslenzkum stjómmálum um þessar
mundir en málið sjálft.
Evrópubandalagið hafði frumkvæði að
því í janúarmánuði sl. að bjóða EFTA-
rílqunum til viðræðna um samstarf og
nánari tengsl þessara aðila. Hvers vegna
tóku forystumenn Evrópubandalagsins
þetta frumkvæði? Að hluta til er skýringin
sú, að Evrópubandalagið stóð frammi fyr-
ir umsókn Áusturríkis um aðild að banda-
laginu. Innan þess er takmarkaður áhugi
á að fleiri ríki bætist í hópinn að sinni og
raunar sagði einn af æðstu mönnum EB
í Brussel fyrir nokkrum dögum, að Aust-
urríki yrði ekki komið í Evrópubandalagið
fyrr en eftir næstu aldamót! Með því að
bjóða EFTA-ríkjunum í heild til samstarfs
hafa forráðamenn Evrópubandalagsins
gert sér vonir um, að þeir geti ýtt aðildar-
umsókn Austurríkis til hliðar í bili a.m.k.
Önnur ástæða fyrir frumkvæði Evrópu-
bandalagsins er einfaldlega sú, að EFTA
er stærsti viðskiptaaðili þess. Um fjórðung-
ur af utanríkisviðskiptum Evrópubanda-
lagsins er við EFTA-ríkin og er það nokkru
meira en viðskipti þess við Bandaríkin og
Japan samanlagt.
EFTA-ríkin tóku frumkvæði Evrópu-
bandalagsins vel, eins og kunnugt er og
undanfama mánuði hafa staðið yfír miklar
viðræður milli starfshópa á vegum EFTA
og EB til þess að undirbúa frekari ákvarð-
anir og viðræður. Er nú gert ráð fyrir
því, að hinn .19. desember verði tekin
ákvörðun á sameiginlegum ráðherrafundi
um formlegar samningaviðræður.
Við Islendingar erum að vonum mjög
með hugann við okkár* sérmál í þessum
samningum, fiskveiðilögsögu og eignarað-
ild að sjávarútvegsfyrirtækjum o.fl. En það
er gagnlegt fyrir ókkur að gera okkur
grein fyrir því, að önnur EFTA-ríki eru
líka með sérstök vandamál, sem þau þurfa
að finna lausn á. Þannig er afstaða Finna
til eignaraðildar útlendinga að skógum í
Finnlandi hin sama og afstaða okkar ís-
lendinga til þess að hleypa erlendum fiski-
skipum inn í fiskveiðilögsögu okkar. Nýja
REYKJAVIKURBRÉF
Laugardagur 2. desember
ríkisstjómin í Noregi er afar viðkvæm fyr-
ir fijálsum flutningi vinnuafls milli landa.
Ástæðan er vafalaust sú, að stjómin á líf
sitt undir Framfaraflokki Hagens, sem
hefur lýst andstöðu við íjölgun innflyijenda
í Noregi. Svisslendingar hafa einnig
áhyggjur af frjálsum flutningi vinnuafls
milli landa vegna þess, að um íjórðungur
þeirra, sem nú búa í Sviss, eru útlendingar.
Þá eiga bæði Austurríkismenn og Sviss-
lendingar sína „fiskveiðilögsögu", sem
þeir vilja ekki hleypa útlendingum inn í
en það em Alpasvæðin í þessum löndum.
í báðum ríkjunum gilda nú strangar regl-
ur, sem nánast útiloka útlendinga frá því
að kaupa upp lóðir í þorpum í Alpafjöllun-
um og jafnvel þótt útlendingi tækist að
kaupa slíka lóð fengi hann ekki leyfi til
þess að byggja t.d. skýjakljúf á henni.
Þessar tvær þjóðir vilja ekki að samningar
við EB opni útlendingum leið inn á Alpa-
svæðin.
Af þessum ástæðum er það skoðun
sumra þeirra, sem hafa komið nálægt
þessu undirbúningsstarfi, að það verði
ekki erfítt fyrir íslendinga, að fá þær und-
anþágur, sem tryggja, að erlend togarafyr-
irtæki geti ekki keypt upp íslenzk sjávar-
pláss. Slíkar undanþágur séu sambærileg-
ar við undanþágur, sem aðrar þjóðir þurfí
að fá.
GRUND V ALLAR-
tt •s: afstaða Evrópu-
VeiOl- ^ bandalagsins er sú
heimildir að kreijast aðgangs
að auðlindum í
skiptum fyrir að-
gang að sameiginlegum markaði banda-
lagsríkjanna. Með það meginsjónarmið í
huga, ér bandalagið svo reiðubúið til að
ræða marga hluti. Það var í desember
1976, sem síðasti brezki togarinn sigldi á
brott af íslandsmiðum. Þar með lauk með
fullum sigri íslendinga margra áratuga
baráttu fyrir því að ná yfirráðum yfír auð-
lindum hafsins í kringum landið. Þjóðin
er að sjálfsögðu ekki reiðubúin til að opna
þessa auðlind á ný fyrir öðrum þjóðum
tæpum einum og hálfíim áratug eftir að
fullur sigur vannst. Fyrir utan það grund-
vallarsjónarmið okkar er svo ljóst, að í
okkar fískveiðilögsögu er ekkert til skipt-
anna og þarf ekki að fjölyrða um það.
Allir íslenzkir stjórnmálaflokkar hafa
tekið undir þetta sjónarmið. Enginn flokk-
ur hefur það á stefnuskrá sinni, að til
greina komi að veita erlendum fiskiskipum
aðgang að íslenzkri fiskveiðilögsögu. Um
þetta sagði Jón Baldvin Hannibalsson, ut-
anríkisráðherra, í umræðum á Alþingi um
Evrópumálin: „Þeirri stefnu hefur þessi
ríkisstjórn hafnað (þ.e. að veita veiðiheim-
ildir fyrir aðgang að markaði — innskot
Mbl.) og ég veit ekki betur en að um þá
afstöðu sé órofa samstaða meðal stjóm-
málaflokka, stjómmálaafla og hagsmuna-
samtaka á íslandi.“
í umræðunum á Alþingi vék Þorsteinn
Pálsson, formaður Sjálfstæðisflokksins, að
kröfu Evrópubandalagsins um fískveiði-
heimildir og sagði: „Um það er algjör sam-
staða að ég vænti á Alþingi íslendinga,
að við ætlum ekki í þessum samningum
að taka upp neinar slíkar viðræður. Það
hefur aldrei komið til tals af hálfu íslend-
inga í þessu efni.“
Það væri óskhyggja af hálfu okkar Is-
lendinga að ætla, að samningaviðræður
við Evrópubandalagið um þessi efni verði
auðveldar. Þær verða mjög erfiðar, svo
að ekki sé meira sagt. Innan sjávarútvegs-
deildar Evrópubandalagsins er mjög hörð
afstaða í þessum málum. Þar segja menn,
að Evrópubandalagið hafí aldrei samið við
nokkra þjóð um að láta eitthvað af hendi
án þess að fá eitthvað í staðinn. Þar er
bent á, að margar þjóðir hafí átt við sér-
vandamál að stríða varðandi fiskveiðimál.
Bent er-á að bæði írar og Skotar hafi
þurft á sérmeðferð að halda vegna ákveð-
inna landshluta, rétt eins og, hægt sé að
líta á málefni íslands í samhengi við lands-
hlutavandamál í einstökum EB-rílqum. Þar
er bent á, að nú þegar hafi Færeyingar,
Norðmenn og Belgar fiskveiðiréttindi í
íslenzkri fiskveiðilögsögu og úr því, að
þessar þjóðir hafí slík réttindi, hvers vegna
þá ekki Evrópubandalagið? Þar er líka
talað um kolmunna, eins og Halldór Ás-
grímsson gerði á aðalfundi LÍÚ.
Þar er sú skoðun uppi, að vinsamleg
ummæli ráðamanna einstakra Evrópu-
bandalagsrílqa um sérstöðu íslendinga séu
fyrst og fremst kurteisistal en vissulega
kunni þau einnig að eiga sér skýringar í
sögulegum samskiptum þessara þjóða fyrr
á árum.
Það verður ekki aðeins afstaða sjávarút-
vegsdeildar Evrópubandalagsins, sem mun
valda erfiðleikum í þessum samningavið-
ræðum. Við megum ekki gleyma því, að
í EFTA-hópnum eru ríki, sem eiga ann-
arra hagsmuna að gæta en við. Svíar hafa
t.d. engra hagsmuna að gæta á þessu
sviði og væru vafalaust fúsir til að fallast
á fiskveiðistefnu bandalagsins. Norðmenn
sömdu á sínum tíma um að opna sína físk-
veiðilögsögu, sem var áreiðanlega ein
helzta ástæðá þess, að aðild Norðmanna
þá var felld í þjóðaratkvæðagreiðslu. Nú
eru aðstæður breyttar í Noregi. Einn helzti
andstæðingur aðildar Norðmanna þá var
hér á ferð sl. sumar og sagði þá við rit-
stjóra Morgunblaðsins , að margir þeirra,
sem þá voru andstæðingar EB-aðildar,
mundu fallast á hana nú. Hagsmunasam-
tök í sjávarútvegi í Noregi hafa á undanf-
ömum árum lagt meiri áherzlu á aðgang
að mörkuðum en einkarétt á fiskimiðum
En þrátt fyrir þessa afstöðu Norðmanna
má búast við, að það valdi erfíðleikum í
þessum viðræðum, að Norðmenn krefjist
sömu undanþága og íslendingar í sjávarút-
vegsmálum.
Á hinn bóginn má heyra þau sjónarmið
í Brussel, að búast megi við breytingum
á fískveiðistefnu Evrópubandalagsins á
næstu árum. Fiskveiðifloti bandalagsríkj-
anna sé alltof stór miðað við þau fiskimið,
sem bandalagið ráði yfír.
Þær breytingar, sem búist er við í fisk-
veiðimálum EB eru einfaldlega þær, að
Evrópubandalagið snúi sér að því að fækka
fískiskipum verulega. Þá muni þrýstingur
innan bandalagsins á aðgang að fískimið-
um annarra þjóða minnka. Hugsanlegt
væri því, að íslendingar næðu þeim samn-
ingum við Evrópubandalagið, að aðgangur
okkar að mörkuðum þess með okkar sjáv-
arafurðir mundi aukast í áföngum eftir
því, sem fiskiskipafloti bandalagsþjóðanna
minnkaði.
Enginn getur á þessu stigi sagt nokkuð
um það, hvemig þessum viðræðum lyktar.
Hitt skiptir miklu máli, að stjórnmálamenn
séu raunsæir í umræðum um þessi mál
og blekki fólk ekki. Þessar samningavið-
ræður verða áreiðanlega hinar erfíðustu,
sem við íslendingar höfum lent í frá
þorskastríðunum. Afstaða okkar hlýtur að
vera óhagganleg. Aðgangur að fískimiðum
okkar kemur ekki til greina, þar er af
engu að taka. Á fískimiðum Evrópubanda-
lagsins er heldur ekki af nokkru að taka
og þess vegna er dálítið erfitt að skilja tal
ráðherra um veiðiheimildir fyrir veiðiheim-
ildir.
I UMRÆÐUNUM
Tvíhliða
viðræður
á Alþingi á dögun-
um gerðu talsmenn
Sjálfstæðisflokks-
ins að sinni kröfu
það sjónarmið sam-
starfsnefndar atvinnurekenda í sjávarút-
vegi, að taka beri upp tvíhliða viðræður
við Evrópubandalagið um sjávarútvegs-
mál. Þorsteinn Pálsson, formaður Sjálf-
stæðisflokksins, sagði m.a. í þessum um-
ræðum: „Er þess þá að vænta að þessar
þjóðir (þ.e. önnur EFTA-ríki — innskot
Mbl.) muni styðja svo að dugi til þau sjón-
armið íslendinga, sem tengjast hagsmun-
um, sem bundnir eru við útflutning á sjáv-
arafurðum? Ég efa ekki, að Fríverzlunar-
samtökin muni standa við sín orð og halda
þessum kröfum til streitu en það er valt
á það að treysta að sá þungi verði að
baki þessari kröfu af hálfu EFTA-þjóðann.a
að dugi okkur og okkar sjávarútvegs-
hagsmunum. Það er þetta, sem við verðum
að hafa í huga ... Við eigum þess vegna
að mínu mati og í samræmi við þær óskir,

■ 1 1
mm ?-.y.
sem fram hafa komið frá sjávarútveginum
alveg hiklaust og ákveðið að taka jafnhliða
upp tvíhliða viðræður við Evrópubandalag-
ið.“
Hjörleifur Guttormsson, þingmaður Al-
þýðubandalagsins, tók undir þessa skoðun
formanns Sjálfstæðisflokksins með tilvísun
til samþykkta landsfundar Alþýðubanda-
lags er hann sagði: „Hitt liggur einnig
fyrir í þessari samþykkt, að við leggjum
ríka áherzlu á að tvíhliða viðræður hefjist
við Evrópubandalagið um okkar sérstöku
málefni, það þýðingarmesta efnahagslega,
sem eru sjávarútvegsmálin og útflutningur
sjávarafurða frá íslandi."
Eyjólfur Konráð Jónsson sagði um þetta
í umræðunum á Alþingi: „Þvert á móti er
það afdráttarlaus skoðun innan flokksins,
að þau sjónarmið, sem fulltrúar í sam-
starfsnefnd atvinnurekenda í sjávarútvegi
hafa sett fram m.a. á blaðamannafundi í
fyrradag og á fundi Evrópunefndarinnar
sl. þriðjudag, séu rétt, þ.e. að beinar við-
ræður eigi að taka upp við æðstu ráða-
menn Evrópubandalagsins um breytingar
á bókun 6, sem allir þekkja, en hún var
gerð 1972, þótt hún tæki ekki gildi fyrr
en að afloknum deilum okkar við Breta
árið 1976.“ Eins og sjá má á þessum
ummælum Eyjólfs Konráðs talar hann um
tvíhliða viðræður um bókun 6 og sýnist
g;era greinarmun á því og viðræðum um
sjávarútvegsmál almennt.
Um þetta atriði, tvíhliða viðræður, sagði
Steingrímur Hermannsson, forsætisráð-
herra, m.a. í umræðum í þinginu: „Menn
verða að minnast þess, að í ræðu þeirri,
sem Delor hélt 17. janúar sl., segir hann,
að það séu tveir kostir: Annars vegar að
fara i tvíhliða viðræður við hvert land og
hitt, sem hann segir, að Evrópubandalagið
kjósi, sé sameiginlega við EFTA. Og á
leiðtogafundinum S Osló í marz er fallizt
á þessa leið, sem verður t.d. til þess, að
tvíhliða viðræður við Austum'ki verða ekki.
Þeim er vísað á bug... Ég get upplýst
hér, að ég átti fyrir nokkrum dögum ágæt-
ar viðræður við Martin Bangeman, sem
er einn af kommissörum eða ráðherrum
Evrópubandalagsins og þá sagði hann mér
þetta enn einu sinni, að það væri eindreg-
in skoðun Evrópubandalagsins, að þessar
viðræður við ÉFl'A sem heild yrðu að
ganga fyrst.“
Skoðanamunur um það, hvort óska ætti
eftir tvíhiða viðræðum um sjávarútvegs-
mál samhliða viðræðum EFTA og EB,
setti töluverðan svip á vantraustsumræð-
umar í þinginu sl. fímmtudagskvöld og
var augljóst að þetta atriði ásamt spurn-
ingunni um umboð til utanríkisráðherra
var orðið helzta deiluefni manna um
EFTA-EB-mál.
Það er auðvitað sjálfsagt að ræða hér
heima fyrir, hvort óska eigi eftir tvíhliða
viðræðum um sjávarútvegsmál við Evrópu-
bandalagið samhliða EFTA-EB-viðræðum.
En afstöðu verða menn að lokum að taka
og þá með hliðsjón af heildarhagsmunum
þjóðarinnar. í samtölum, sem höfundur
þessa Reylqavíkurbréfs átti fyrir skömmu
við embættismenn í höfuðstöðvum Evrópu-
bandalagsins kom skýrt fram, að óski ís-
lendingar eftir tvíhliða viðræðum um sjáv-
arútvegsmál, muni sjávarútvegsdeild Evr-
ópubandalagsins annast þær viðræður, ef
á annað borð yrði á þær fallizt, sem ekk-
ert liggur fyrir um. Sjávarútvegsdeildin
mundi ganga að því samningaborði með
þröng sjávarútvegssjónarmið EB-ríkjanna
í huga. Innan þessarar deildar er krafan
um aðgang að fiskimiðum okkar íslend-
inga hörðust. Þar sitja menn, sem hafa
þeim skyldum að gegna að framfylgja físk-
veiðistefnu bandalagsins til hins ýtrasta.
í slíkum yiðræðum er talið afar erfítt fyr-
ir okkur íslendinga að fá fram þær undan-
þágur, sem við þurfum á að halda.
I þessum samtölum kom jafnframt fram,
að nái íslendingar samningum um undan-
þágur, sem teljast fullnægjandi fyrir okk-
ur, innan ramma heildarsamkomulags milli
EFTA og Evrópubandalagsins, sem hafí
jafnframt að geyma undanþágur fyrir aðr-
ar EFTA-þjóðir á öðrum sviðum, svo sem
fyrir Finna varðandi skóga, Austurríkis-
menn og Svisslendinga varðandi Alpa-
svæðin o.fl. séu meiri líkur á því en ella,
að hægt verði að fá framkvæmdastjóm
Evrópubandalagsins og ráðherranefnd til
þess að fallast á slíkar undanþágur, sem
hluta af heildarsamkomulagi. M.ö.o. að
það sé hyggilegt út frá hagsmunum okkar
Islendinga sjálfra að láta á það reyna í
heildarsamningum, hvort við náum ekki
fram þeim undanþágum, sem máli skipta
fyrir okkur og að það gæti beinlínis verið
skaðlegt fyrir málstað okkar að lenda í
klónum á sjávarútvegsdeild Evrópubanda-
lagsins. Það er nauðsynlegt fyrir íslenzka
stjórnmálamenn að hafa þessar röksemdir
í huga, þegar þeir fjalla um spurninguna
um tvíhliða viðræður við Evrópubandalag-
ið samhliða heildarviðræðum.
Við ættum að hafa í huga, að svo virð-
ist, sem við eigum ekki nema einn raun-
verulegan bandamann í sjávarútvegsmál-
um innan EB, en það eru Vestur-Þjóðveij-
ar. í því sambandi skulum við minnast
þeirra ummæla sjávarútvegsráðherra V-
Þýzkalands, að það yrði á brattann að
sækja fyrir okkur í þessum málum, þótt
bandalagsríkin þurfí á íslenzkum físki að
halda.
Morgunblaðinu þykir rétt að koma þess-
um sjónarmiðum á framfæri í þessu örlag-
aríka máli, sem skipt getur sköpum um
framtíð okkar.
„M.ö.o. að það sé
hyggilegt út frá
hagsmunum okk-
ar Islendinga
sjálfra að láta á
það reyna í heild-
arsamningum,
hvort við náum
ekki fram þeim
undanþágum, sem
máli skipta fyrir
okkur og- að það
gæti beinlínis ver-
ið skaðlegt fyrir
okkar málstað að
lenda í klónum á
sjávarútvegsdeild
Evrópubanda-
lagsins.“