Morgunblaðið - 07.12.1989, Qupperneq 38

38
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. DESEMBER 1989
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. DESEMBER 1989
39

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
MatthíasJohannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Óvissa um stóriðju
Sú bjartsýni, sem ríkti
fyrir nokkrum vikum
um að samningar væru að
takast um byggingu nýs ál-
vers á íslandi hefur ekki átt
við rök að styðjast. Það varð
ljóst fyrr í þessari viku, þeg-
ar Svissneska álfélagið
hætti þátttöku í samstarfi
þeirra fyrirtækja, sem að
undanförnu hafa unnið að
könnun á byggingu álvers
hér. Þessi ákvörðun Svissn-
eska álfélagsins veldur von-
brigðum og __ er visst áfall
fyrir okkur íslendinga. Nú
eru eftir tvö af þeim fyrir-
tækjum, sem upphaflega
hófu könnun á hagkvæmni
þess að byggja stóriðjuver
hér og ljóst, að þau þurfa
að finna þriðja aðila til sam-
starfs, ef af framkvæmdum
á að verða.
Jón Sigurðsson, iðnaðar-
ráðherra, talaði á þann veg
fyrir allmörgum vikum, að
fyllsta ástæða var til að
ætla, að samkomulag væri
á næsta leiti. Nú er komið
í ljós, að bæði ráðherrann
og aðrir, sem unnið hafa að
þessum málum, hafa verið
bjartsýnir um of. Það breyt-
ir þó engu um það, að stefna
ráðherrans í þessum málum
er rétt og að hann mun njóta
fyllsta stuðnings Morgun-
blaðsins í viðleitni hans til
þess að koma á samkomu-
lagi milli erlendra stórfyrir-
tækja um byggingu álvers
hér. Hins vegar er engan
veginn öruggt, að takast
muni að finna þriðja fyrir-
tækið, sem vill taka þátt í
þessari framkvæmd. Að því
verður að vinna af miklum
krafti.
Ákvörðun Svissneska ál-
félagsins um að draga sig
út úr þessu samstarfi og
taka ekki þátt í nýjum fram-
kvæmdum hér undirstrikar
enn einu sinni, að erlend
stórfyrirtæki eru ekki í bið-
röð við bæjardyr okkar til
þess að komast hér að með
ný iðjuver., Þvert á móti er
bersýnilega mjög mikil sam-
keppni um að fá þessi fyrir-
tæki til slíkrar uppbygging-
ar og þau eiga margra kosta
völ. Það er hollt fyrir okkur
íslendinga að gera okkur
grein fyrir þessu.
Nýtt álver hefur verið ein
helzta vonin um nýjungar í
atvinnulífi, sem gætu auð-
veldað okkur að komast upp
úr þeim öldudal, sem við nú
erum í. Þar sem fullkomin
Óvissa ríkir um, hvort af því
verður, að nýtt álver verði
byggt er nauðsynlegt að
auka enn þrýstinginn á þær
umbætur í sjávarútvegi, sem
tryggt geti aukinn hagnað
þjóðarinnar af þeirri at-
vinnugrein. í stórum drátt-
um er samstaða um þau
markmið, sem stefna beri
að. Talsmenn sjávarútvegs-
ins tala nú opinskátt um
nauðsyn þess að fækka
fiskiskipum. Talsmenn fisk-
vinnslunnar tala nú um
nauðsyn þess að fækka fisk-
vinnslustöðvum.
Þótt samstaða sé meiri
um þessi meginmarkmið en
oft áður er hins vegar minna
rætt um það, hvernig þeim
skuli náð. Sumir telja, að
þeim verði eingöngu náð
með því að taka upp sölu
veiðileyfa til útgerðar. Aðrir
að vinna verði skipulega að
úreldingu fiskiskipa og fisk-
vinnslustöðva með sérstök-
um aðgerðum. Nú þegar
menn eru sammála í megin-
atriðum um markmiðin er
nauðsynlegt að hefja um-
ræður að ráði um hvaða leið-
ir eru vænlegastar. Ovissan
um stóriðjuna veldur því, að
krafizt verður hraðari þró-
unar í sjávarútveginum en
ella. Það er einungis þetta
tvennt: ný stóriðja og aukinn
hagnaður af rekstri sjávar-
útvegs og fiskvinnslu, sem
getur rifið þjóðina upp úr
því mikla samdráttarskeiði,
sem nú stendur yfir.
Jafnframt er ástæða til
að benda á, að þær aðgerðir
til hagræðingar á mörgum
sviðum atvinnulífs, sem
unnið hefur verið að á veg-
um einstakra fyrirtækja með
miklum niðurskurði á kostn-
aði, fækkun starfsfólks,
sameiningu fyrirtækja og
fleiri slíkum ráðstöfunum
stuðla einnig að bættum
árangri í atvinnulífinu í heild
sinni.
Skattar einstaklings í staðgreiðslukerfinu 1988-90,4 DÆMI
Laun SKATTUR Hlutfall Laun SKATTUR Hlutfall Laun SKATTUR Hlutfall Laún SKATTUR Hlutfall
1.des.87 50.000 35,2% 37,74% 39,94% af launum 80.000 35,2% 37,74% 39,94% af launum 120.000 35,2% 37,74% 39,94% af launum 160.000 35,2% 37,74% 39,94% af launum
1 .jan. '88 50.800 3.084 6,0 81.280 13.813 17,0 121.920 28.118 23,1 162.560 42.424 26,1
1.jún.'88 55.315 4.673 8,6 88.504 6.356 18,5 132.755 31.932 24,1 177.008 47.509 26,8
l.júl. ‘88 57.100 3.378 5,9 91.360 6.066 17,6 137.040 32.146 23,5 182.720 48.225 26,4
1.des.'88 58.722 4.578 7,8 93.955 6.980 18,1 140.933 33.516 23,8 187.911 50.005 26,6
1 .jan. '89 58.722 2.828 4.319 7,4 93.955 15.230 17.616 18,7 140.933 31.766 35.346 25,1 187.911 48.302 53.075 28,2
1.jún.'89 60.249 3.365 4.896 8,1 96.398 16.090 18.538 19,2 144.598 33.056 36.729 25,4 192.798 50.022 54.919 28,5
l.júl. '89 62.045 2.420 3.996 6,4 99.272 15.526 18.048 18,2 148.909 32.997 36.780 24,7 200.659 51.212 56.309 28,1
1.des.'89 64.816 3.396 5.042 7,8 103.705 17.085 19.719 19,0 155.938 35.330 39.281 25,2 207.411 53.589 58.857 28,4
1 .jan. '90 65.936 1.852 4.786 5.352 8,1 105.497 15.315 19.716 21.056 20,0 158.248 34.346 39.624 42.037 26,6 210.998 52.914 59.530 63.000 29,9
Staðgreiðslukerfi skatta:
Skattbyrði hefiir vaxið jaftit og þétt
Skattbyrði beinna tekjutengdra skatta, tekjuskatts og útsvars, hef- ur vaxið jafnt og þétt síðan staðgreiðsla var tekin upp um áramótin 1987-1988. í meðfylgjandi töflum eru út- á launum. reikningar á tekjuskatti og útsvari Um áramótin 1988-1989 var í staðgreiðslukerfi, frá 1. janúar staðgreiðsluprósentan hækkuð í 1988. Miðað er við laun eins og þau- 37,74%. Þar af hækkaði tekjuskatt- voru í desember 1987 og launin ur um 2,3% og meðalútsvar um síðan uppreiknuð eftir launavísitölu 0,24%. Þá var einnig ákveðið að sem Hagstofa íslands gefur út. stilla frádráttarliðina af um hver Launavísitala fyrir janúar 1990 er áramót miðað við skattvísitölu en áætluð. hækka þá miðað við lánskjaravísi- Sýndur er skattur 1. janúar, 1. tölu um mitt árið eins og áður. júní, 1. júlí og 1. desember. Þessar í nýju frumvarpi er gert ráð fyr- dagsetningar eru valdar vegna þess ir að tekjuskattur hækki um 2% á að þá breytast upphæðir frádráttar- næsta ári, þannig að skattprósentan liða, persónuafsláttar og bamabóta. verði 39,74%. Frádráttarliðir munu í lögum um tekjuskatt, sem giltu hækka um 7,36% frá því þeir voru árið 1988, var kveðið á um að skatt- síðast hækkaðir 1. júlí í sumar, en prósenta í staðgreiðslu væri 35,2%. á sama tíma hefur lánskjaravísitala Þá áttu frádráttarliðirnir að hækka hækkað um 9,98%. Þessi tekju- sjálfkrafa tvisvar á ári samkvæmt skattshækkun var í tengslum við lánskjaravísitölu. Þetta átti að það, að ákveðið var að virðisauka- tryggja að tekjuskattur virkaði sem skattur yrði 24,5% í stað 26%. Áður jöfnunartæki ef breytingar á verð- var gert ráð fyrir óbreyttri tekju- lagi yrðu mun meiri en breytingar skattprósentu en að frádráttarliðir hækkuðu um 3,5%. í meðfylgjandi töflum eru tekin 8 dæmi um skattgreiðslur, 4 um einstaklinga með mismiklar tekjur og 4 um hjón með tvö börn sem njóta barnabóta og eru bæturnar reiknaðar til lækkunar skattgreiðsl- um. Ekki er gert ráð fyrir húsnæðis- bótum eða öðrum endurgreiðslum. í fremsta dálki eru dagsetning- arnar sem skatturinn er reiknaður á. í næsta dálki eru launin, upp- færð með launavísitölu, en hún hef- ur hækkað um 29,7% frá desember 1987 til janúar 1990 (þá er áætluð að launavísitala fyrir janúar 1990 sé 1,75% hærri en desembervísital- an). Gráu reitirnir sýna hvað þeir sem dæmi eru tekin af, hafa greitt í skatt. Til viðmiðunar eru skattar reiknaðir áfram samkvæmt eldri lögum eftir að þeim var breytt. Fyrst samkvæmt lögunum sem giltu 1988, þ.e. 35,2% skattur og frádráttarliðir hækkaðir samkvæmt lánskjaravísitölu. Síðan. miðað við 1987 greiðir 73,5% hærri skatt í 37,74% og að frádráttarliðir hefðu janúar 1990 en í janúar 1988 með- hækkað um 3,5% í janúar 1990. an launin hafa hækkað um 29,7%. Þegar framreikningur á 35,2% Sá með 80 þúsund krónur greiðir skattinum er skoðaður kemur í ljós 52,4% hærri skatt, sá með 120 að skatthlutfallið hefði i raun þúsund krónur greiðir 49,5% hærri minnkað jafnt og þétt, hefði skatta- skatt og 160 þúsund króna maður- lögunum ekki verið breytt. Það inn greiðir 48,5% hærri skatt. Sama skýrist af því að launavísitalan hef- þróun kemur fram hjá barnafjöl- ur hækkað um 29,7% á þessum skyldum. , tíma, eins og áður sagði, en láns- Skýringin á þessu er að eftir þvi kjaravísitalan um 44,3%. Minnkun sem tekjur minnka vega frádráttar- reiknaðra skatta endurspeglar því liðirnir meira og þeir hafa rýrnað minnkandi kaupmátt, eins og lög- miðað við upphaflegu lögin. Þetta unum var ætlað í upphafi. Það má sést á því að skattleysismörk hafa svo deila um það hversu raunhæf hækkað um 24,8% á tímabilinu sem þau lög voru, sérstaklega ef hags- er nokkuð minna en hækkun munir ríkissjóðs eru hafðir í huga. launavísitölu. Ef borinn er saman staðgreiðslu- Rétt er svo að taka fram að sam- skattur í janúar 1988 við stað- anburður á skattbyrði á tveimur greiðsluskatt í janúár 1990 kemur tímapunktum getur verið óraun- í ljós að hann hefur hækkað hlut- hæfur, sérstaklega þegar verið er fallslega meira en lánskjaravísi- að bera saman lágar greiðslur. Því talan og hækkunin er meiri eftir er eðlilegra að líta á breytinguna því sem tekjur eru minni. Maðurinn sem verður á skattahlutfallinu á með 50 þúsund krónur í desember hveijum tíma. GSH
Skattar hjóna með tvö börn, 5 og 8 ára, í staðgreiðslukerfinu, 4 DÆMI
Laun SKATTUR Hlutfall Laun SKATTUR Hlutfall Laun SKATTUR Hlutfall Laun SKATTUR Hlutfall
1.des.'87 90.000 35,2% 37,74% 39,94% af launum 120.000 35 2°o 37,74% 39,94% af launum 160.000 35,2% 37,74% 39,94% af launum 200.000 35,2% 37,74% 39,94% af launum
1 .jan. '88 91.440 -2.624 -2,9 121.920 8.097 6,6 162.560 22.410 13,8 203.000 36.715 18,1
1.jún.'88 99.576 237 0,2 132.755 11.918 9,0 177.008 27.495 15,5 221.260 43.072 19,5
l.júl. '88 102.780 -1.678 -1,6 137.040 10.381 7,6 182.720 26.460 14,5 228.400 42.539 18,6
1.des.'88 105.700 -650 -0,6 140.933 11.751 8,3 187.911 00 007 bO<lbv( 15,1 234.890 44.824 19,1
1 .jan. '89 105.700 -4.762 -2.072 -2,0 140.933 7.639 11.219 8,0 187.911 24.175 28.948 15,4 234.890 40.701 46.678 19,9
1 .jún. '89 108.448 -3.795 -1.042 -1,0 144.598 8.926 12.602 8,7 192.789 25.896 30.792 16,0 240.990 42.861 48.980 20,3
l.júl. '89 111.682 -6.372 -3.536 -3,2 148.909 6.730 10.573 7,1 200.659 24.946 30.043 15,0 248.189 41.677 47.780 19,3
1.des.'89 116.668 -4.617 -1.654 -1,4 155.938 9.064 13.015 8,3 207.411 27.323 OQRQ4 U<>>Vvl> 15,7 259.264 45.575 52.161 20,1
1 .jan. '90 118.685 -8.466 -2.490 -2.064 -1,7 158.248 5.459 12.440 13.836 8,7 210.998 24.041 32.348 34.799 16,5 263.739 42.606 52.253 55.759 21,1

Sauðárkrókur:
Sauðárkróksbær
eignast kanónu
Sauðárkróki.
í kaffisamsæti á Hótel Mælifelli nýlega afhenti frú Anna Friðriks-
dóttir, ekkja Jóns S. Nikódemussonar, fyrrverandi hitaveitustjóra á
Sauðárkróki, Sauðárkróksbæ að gjöf forláta fallbyssu, sem maður
hennar smíðaði. Fallbyssan, sem er rennd úr kopar, stendur á eikar-
vagni á fjórum hjólum og er nákvæm eftirlíking þeirra vopna sem
notuð voru fyrr á tíð. Aðalheiður Arnórsdóttir, forseti bæjarstjórnar,
veitti gjöfínni viðtöku og þakkað hana fyrir hönd bæjarins.
í ræðu sinni rakti forseti bæjar-
stjórnar störf Jóns S. Nikódemus-
sonar í þágu bæjarins, og þess
meðal annars að á sínum tíma þeg-
ar verið var að byggja upp Hita-
veitu Sauðárkróks, og ekki fengust
áhöld frá Jarðborunum ríkisins til
þess að ná meiru heitu vatni, þá
smíðaði Jón sinn eigin bor sem not-
aður var á Sauðárkróki og víðar.
Hefur þessi gripur nú verið endur-
gerður og stendur við aðalstöðvar
Hitaveitu Sauðárkróks, sem tákn
um þann mikla hagleik og hug-
kvæmni sem Jón S. Nikódemusson
átti svo mikið af. Ekki var til þess
vitað að Jón hefði neina teikningu
eða verklýsingu til að smíða borinn
eftir, en hinsvegar hafði, þegar
þetta var, komið hingað norður
jarðbor sem notaður var við öflun
fyrsta heita vatnsins til Hitaveit-
unnar, og hafði Jón unnið við gerð
fyrstu holunnar.
Snorri Björn Sigurðsson, bæjar-
stjóri, þakkaði gjöfina einnig og
sagði að smíðaður hefði verið stall-
ur undir byssuna og mundi hún
verða til sýnis á skrifstofum bæjar-
ins, fyrst um sinn, en síðar væntan-
lega komið fyrir í Safnahúsinu, þar
sem þessi kjörgripur yrði varðveitt-
ur til frambúðar. Sagði bæjarstjóri
að öll gerð þessarar fallbyssu sýndi
vel snilldarhandbragð Jóns og
hvernig hann vann hvern hlut sem
hann lagði hönd að.
I samtali við Friðrik, son Jóns
S. Nikódemussonar, kom fram að
byssan, sem er á annan metra á
lengd, er heilrennd úr kopar, og var
gjarna notuð á gamlárskvöld til
þess að fagna nýju ári. Var þá ekki
Morgunblaðið/Bjöm Björnsson
Frú Anna Friðriksdóttir ásamt börnum þeirra Jóns S. Nikódemussonar, sem viðstödd voru afhendinguna,
Sigurlaugu og Friðrik, en Iengst til vinstri er Aðalheiður Arnórsdóttir, forseti bæjarstjórnar Sauðárkróks,
sem veitti gjöfinni viðtöku.
skotið föstum skotum heldur notað
púður og fór gjama eftir því hve
margar opnur af Morgunblaðinu
voru notaðar í forhlað, hve hátíðleg-
ur hvellurinn varð.
Jón S. Nikódemusson hafði, eins
og áður segir, veg og vanda af
stofnun Hitaveitu Sauðárkróks, en
hún tók til starfa á fyrstu árum
sjötta áratugarins, og gegndi starfi
hitaveitustjóra allt þar til að hann
lét af störfum af heilsufarsástæðum
árið 1972.
í sögu Sauðárkróks segir: „Það
er almannarómur að Jón Nikódem-
usson sé einn fjölhæfasti iðnaðar-
maður sem starfað hefur á Sauðár-
króki. Hann er dverghagur smiður
og að sama skapi hugvitssamur og
gildir einu hvort hann fæst við hina
smágervustu smíð eða grófsmíði,
enda fullvíst að enginn maður þar
hefur lagt stund á jafnfjölþættar
iðngreinar með jafn ágætum
árangri."
- BB
Nemendur öldungadeildar Framhaldsskólans á Laugum.
Morgunblaöið/Páll Dagbjartsson
Framhaldsskólinn á Laugum starf-
rækir öldungadeild í fyrsta sinn
Laugum.
Nú á þessu haustmisseri er í
fyrsta sinn starfræktur kvöld-
skóli á vegum Framhaldsskólans
á Laugum. Kennt er á 5 stöðum
í Suður-Þingeyjarsýslu, og er
þátttaka mikil.
Síðari hluta októbermánaðar fór
fram á vegum Framhaldsskólans á
Laugum athugun í öllum aðildar-
sveitarfélögum skólans þar sem
kannaður var áhugi fyrir því að
koma á fót kvöldskóla eða fullorð-
insfræðslu. Boðið var nám í tungu-
málum, þar á meðal frönsku, tölvu-
fræði, bókfærslu o.fl. Áhugi reynd-
ist mun meiri en búist var við. Yfir
70 manns skráðu sig til náms og
margir í fleiri en eina námsgrein.
Til þess að koma til móts við þátt-
takendur sem búa dreift í sýslunni,
var ákveðið að kennarar færðu sig
um set og nær fólkinu. Alls er því
kennt á fimm stöðum eða á Laug-
um, í Reykjahlíð, Skútustaðaskóla,
Hafralækjarskóla og í Stórutjama-
skóla. Mælist þetta fyrirkomulag
vel fyrir. Þá var og tekin sú ákvörð-
un að nú í fyrsta skipti skyldi
kennslan fara fram þannig að fyrir
hátíðir yrði kennt í 6 vikur og síðan
gert hlé og tekið aftur til eftir miðj-
an janúar og þá lokið við önnina.
Fyrir fólk í sveitum hentar þetta
skipulag vel. Boðið er upp á, hvort
sem nemendur vilja heldur, að
gangast undir próf og þá fá nám
sitt metið í áfangakerfi framhalds-
náms, eða að taka engin próf í lok
áfanga.
Þetta sem hér hefur verið lýst
er nýjung í starfsemi Framhalds-
skólans á Laugum og vonandi leiðir
hún til meiri tengingar skólans við
umhverfi sitt, en slíkt er að sjálf-
sögðu mikils virði.
- P.D.
Höfii:
Stafafells-
kirkja end-
urvígð
Höfn.
Stafafellskirkja í Lóni hefur
verið endurvígð. Nýsettur próf-
astur Skaftafellsprófastsdæmis,
sr. Siguijón Einarsson á Kirkju-
bæjarklaustri, vígði kirkjuna við
hátíðlega athöfii nýlega og að-
stoðaði sóknarpresturinn í
Bjarnanessókn, sr. Sjöfn Jó-
hannsdóttir, við athöfiiina.
Miklar endurbætur hafa verið
gerðar á Stafafellskirkju undanfar-
in ár. Núverandi kirkja var byggð
1866 úr timbri. í henni er gömul
altaristafla talin frá um 1670, en
Stafafell hefur verið kirkjustaður
frá fornu fari.
1907 var Stafafell aflagt sem
prestssetur, sem kom til fram-
kvæmda 1920, þegar sr. Jón Jóns-
son, síðasti prestur sem þar sat,
lést. Kirkjunni er þjónað frá Bjarn-
arnesi. _ jgg
Morgunblaðið/Jón Gunnar Gunnarsson
Stafafellskirkja í fyrni var end
urvigð nýlega.
Morgunblaðið/Júlíus
vjýtt bílastæðahús hefúr verið tekið í notkun að Vesturgötu 7.
Reykjavík:
Nýtt bílastæðahús
NÝTT bílastæðahús með 110
bíiastæðum hefúr verið opnaði
við Vesturgötu 7.
Ekið er inn í húsið um Mjóstræti
frá Vesturgötu. Um helmingur
stæðanna verða leigð fastanotend-
um og eru mánaðarkort seld í varð-
skýlinu við Bakkastæði.
Skammtímastæðin eru opin frá
kl. 7:30 til 17:30 og er gjaldið kr.
30 fyrir hverja klukkustund. Nán-
ari upplýsingar eru við innkeyrslur
og á Bakkastæði.
Gjaldtökubúnaður er eins og á
Bakkastæði og nýja bílastæðinu,
Bergstöðum við Bergstaðastræti
(Ur fréttatilkynningu.)
Aðaldalsflugvöllur:
Borið ofan í flugbrautina
Björk, Mývatnssveit.
UNDANFARNA daga hafa
verið flutt 35 bílhlöss héðan
úr Mývatnssveit niður á Aðal-
dalsflugvöll. Hér. er um að
ræða um 500 rúmmetra.
Svo sem kunnugt er hefur
borið á aurbleytu á vellinum við
vissar aðstæður eftir að borið var
á hann leir sem ekið var norðan
af Tjörnesi fyrir nokkrum árum.
Stundum hefur þurft að loka
vellinum af þeim sökum.
í hlýindunum síðustu daga
hefur aurbleytan háð umferð við
völlinn. Með þessum malarflutn-
ingum er verið að gera tilraunir
með að bæta ástand vallarins.
-Krislján