Morgunblaðið - 29.12.1989, Qupperneq 13

Morgunblaðið - 29.12.1989, Qupperneq 13
MÓkÖÍMBLÁÐlÐ 'ÉÖBTUMÖWW'DÉSÉMéBR' WBb S'13 Hver getur krafíst hvers af hverjum? eftirPálKr. Pálsson Við lausn erf iðleikanna í atvinnu- lífinu verða öðru fremur fjórir aðil- ar að láta til sín taka; hið opinbera, fjármálastofnanir, fyrirtæki og launþegahreyfingin. Það eru aðeins tvær leiðir færar; að loka augunum og beita áfram sömu aðferðum, sem mun leiða til aukinnar skuldasöfnunar, versn- andi lífskjara og efnahagslegs ósjálfstæðis, eða að horfast í augu við raunveruleikann og ráðast í þann uppskurð sem nauðsynlegur er. Gera þarf grundvallarbreytingar á flestum þáttum efnahags- og at- vinnumála; í landbúnaði, sjávarút- vegi og iðnaði, á bankakerfi og fjár- málamarkaði, skattkerfi og í opin- berum rekstri. En hver á að gera hvað? Opinberir aðilar Meginmarkmiðið í stefnu íslenskra stjórnvalda á síðustu árum hefur verið að halda fullri atvinnu. Þetta hefur að mestu tekist en meðal annars kostað mikla verð- bólgu og verið gert á kostnað stöð- ugs verðlags og viðskiptajöfnunar. Viðskiptahallinn hefur aukist, þrátt fyrir góðæri í sjávarútvegi, góðæri sem óvíst er hvenær kemur aftur og atvinnuleysi gerir nú vart við sig. Þá hafa erlendar skuldir vaxið gífurlega. Vaxtagreiðslur vegna er- lendra lána munu aukast á næsta ári, þannig að gera má ráð fyrir verulegum viðskiptahalla. Ef fram heldur sem horfir má búast við að í lok næsta árs verði erlendar skuld- ir rúm 50% af landsframleiðslu eða tæpar 3 millj. kr. á hverja 4 manna fjölskyldu. Haldi þessi þróun áfram, í tvö til þijú ár, er mikil hætta á að við séum búin að tapa sjálfstæði okkar og verðum háð erlendum kröfuhöfum um langan aldur. Líklegt er að hallinn á ríkissjóði verði 6-8 milljarðar á næsta ári. Mikilvægi þess að strangt aðhald sé á útgjöldum ríkisins fer því frem- ur vaxandi en hitt. Þá er strangt aðhald í fjármálum ríkisins nauð- synlegt til að draga úr þörf ríkis- sjóðs fyrir lántökur innanlands og erlendis. Þannig má koma í veg fyrir peningaþenslu og hækkun vaxta innanlands. Núverandi ríkis- stjórn hefur einkum leitast við að draga úr halla ríkissjóðs með skattahækkunum. Þessar aðgerðir hafa hins vegar ekki skilað jöfnuði í ríkisfjármálum. Hætta er jafnvel á að þessi stefna leiði til slíks sam- dráttar í atvinnulífinu að halli ríkis- sjóðs verði óstöðvandi. Eina raunhæfa leiðin til að draga úr halla ríkissjóðs er að draga úr útgjöldum ríkisins. Leggja þarf áherslu á sparnað innan hverrar rekstrareiningar ríkisins og að að- stoða ábyrgðarmenn viðkomandi rekstrareininga við að hrinda að- gerðum til sparnaðar í framkvæmd. Einn þáttur í þessu ætti að vera aukin ábyrgð stjórnenda og samein- ing rekstareininga. Slíkir möguleik- ar eru m.a. til staðar innan heil- brigðiskerfisins og rannsókna- og þjónustustofnana ríkisins. Þessar aðgerðir geta vissulega kostað Þ.ÞOROHlHSSON&CO Ármúla 29. Simi 38640 - Reykjavík HASLE KLINKER LEIRFLÍSAR FRÁ BORNHOLM Á GÓLF + VEGGI FYRIRIÐNAÐ. Þola frost, sýru og lút. nokkurt fé meðan verið er að koma þeim á, en til lengri tíma litið spara þær verulegar upphæðir. Þá þarf að efla skatteftirlit og herða viður- lög við hverskyns auðgunarbrotum, svo sem undandrætti tekna og skattsvika. Beina þarf því fjármagni sem til er í landinu út í atvinnulífið. For- senda þess að slíkt gerist er breyt- ing á skattalögum þannig að fjár- festing í hlutabréfum njóti sömu skattalegu meðferðar og annar sparnaður og að stærðarmörk fyrir- tækja sem lögin ná til verði færð niður. Sköttun sparifjár leysir hér engan vanda. Það sem máli skiptir er auðvitað til hvers skattatekjur ríkisins eru notaðar og hvernig leit- ast er við að örva fjárfestingu í hlutabréfum. Mikilvægt er að breyting verði á þeirri mismunun sem nú ríkir varð- andi einstakar atvinnugreinar. Það getur ekki talist eðlilegt að sumar greinar hafi mun greiðari aðgang að lánsfé og hagstæðum kjörum en aðrar. Slíkt mætti ef til vill þola ef um væri að ræða greinar sem fela í sér mikla framtíðarmöguleika og nýsköpun. Þá á ríkið að hætta afskiptum af atvinnulífinu í gegn- um millifærslusjóði á borð við at- vinnutryggingarsjóð og hlutabréfa- sjóð. Eina raunhæfa aðgerð ríkisins til að bæta varanlega stöðu fyrir- tækjanna er lækkun skatta og að- gerðir til að örva hlutabréfakaup almennings, fyrirtækja og lífeyris- sjóða. Bankar og aðrar fjármálastofnanir Miklar eignatilfærslur eiga sér nú stað í þjóðfélaginu. Eignir fær- ast á milli manna, einkum vegna gjaldþrota og fyrirbyggjandi að-. gerða, þegar fyrirtæki sameinast til að bæta rekstarstöðu og afkomu- möguleika sína. Bankar og aðrar fjármálastofnanir verða í vaxandi mæli að koma inn í þessar breyting- ar og gerast tímabundið þátttak- endur í atvinnulífinu með því að breyta hluta af kröfum sínum í fjölda fyrirtækja í hlutafé. Ella er hætt við að of mörg fyrirtæki, sem ekki þyrftu að verða gjaldþrota verði gjaldþrota. Mikilvægt er að leitast verði við að halda raunvöxtum eins lágum og mögulegt er. Því er ekki að neita að það setur að manni nokkurn hroll við að lesa fréttir um að á sama tíma og fjöldi fyrirtækja er rekinn með bullandi tapi skuli hagn- Páll Kr. Pálsson „En nýjar kynslóðir munu koma og nú þeg- ar gætir þess að þær kynslóðir sem eru að vaxa upp hafa önnur viðhorf. Þessar kyn- slóðir munu vonandi breyta þjóðfélaginu og færa okkur frá því getu- leysi og þeim „pólitíska subbuskap“, sem allt of lengi hefúr loðað við rekstur íslands.“ aður fjármagnseigenda skipta millj- örðum. Vissulega er mikilvægt að hagsmuna fjármagnseigenda sé gætt og sparnaður örvaður. Stað- reyndin er hins vegar sú að verð- mætasköpun í atvinnulífinu er upp- spretta fjármagnstekna en ekki öfugt. Fjármagnseigendur verða að gera sér grein fyrir að íslenskt at- vinnulíf býr ekki í dag við þær rekstraraðstæður að geta greitt 9-10% raunvexti. Gjaldþrot fjölda fyrirtækja sýna ósköp einfaldlega fram á þetta. Hagsmuna sparifjár- eigenda er ekki vel gætt með því að keyra fyrirtæki í gjaldþrot. Gjaldþrota fyrirtæki greiða enga vexti. Þá er hætt við að þjóðhags- legt tap vegna gjaldþrota fyrirtækja verði fljótt meira en hagur spari- fjáreigenda af háum vöxtum. Þá er mikilvægt að þeir sem stjórna fjármálastofnunum verði látnir bera ábyrgð á gerðum sínum. Það er engin ástæða til að skatt- greiðendur beri skaðann af mistök- um sem gerð hafa verið við lán- veitingar opinberra fjármálastofn- ana. Sjálfsagt er að þeir sem veita lánin, meðal annars stjórnendur banka og annarra fjármálastofnana beri þennan skaða í samræmi við ábyrgð sína. Ef ástæða verður síðan til að bæta stöðu fjármálastofnana ætti að gera það með sama hætti og fjármálastofnanir krefjast af fyrirtækjum, þ.e. með ráðningu hæfari stjórnenda og með því að breyta ríkisbönkum og -sjóðum í hlutafélög. Þetta gæti einmitt leitt til þeirrar uppstokkunar og endur- skipulagningar á stjórnkerfi opin- berra banka og fjármálastofnana, sem nauðsynlegt er að eigi sér stað. Fyrirtæki Grundvallarforsenda þess að við vinnum okkur út úr vandanum er aukinn hagvöxtur. Aukin framleiðni og framleiðsla á vörum til útflutn- ings eru undirstöður aukins hag- vaxtar. Framleiðniaukning næst einungis með því að vinna að bættri nýtingu allra þátta í rekstri fyrir- tækja og stóraukin vöruþróun og markaðssókn er forsenda aukins útflutnings. Hér gegnir stjórnun lykilhlutverki og að hagkvæmustu tækni sé beitt. Einnig má auka framleiðnina verulega með sam- starfi og samruna fyrirtækja. Þá þurfa íslensk fyrirtæki í vax- andi mæli að taka þátt í þeirri al- þjóðavæðingu fyrirtækja sem nú á sér stað um allan heim. Þetta þarf bæði að gerast með þátttöku er- lendra fyrirtækja í rekstri íslenskra fyrirtækja og kaupum eða stofnun fyrirtækja, í eigu íslenskra fyrir- tækja, erlendis. Þessi verkefni hvíla á herðum stjórna og stjórnenda fyrirtækjanna og eru ásamt skattalækkunum og aðgerðum til að örva hlutabréfa- kaup mikilvægustu þættirnir í að bæta afkomu atvinnulífsins. Launþegahreyfingin Launþegahreyfingin þarf að láta nýsköpun atvinnulífsins meira til sín taka. Mikilvægt er að launþega- hreyfingin noti lífeyrissjóðiija til þátttöku í atvinnuuppbyggingunni og vinni þannig að því að efla þau fyrirtæki sem eru líklegust til að vaxa, skila öruggum atvinnutæki- færum og greiða góð laun. Með þessu myndi launþegahreyfingin einnig vinna að aukinni framleiðni í íslensku atvinnulífi sem er for- senda bættra lífskjara. Einnig mætti hugsa sér að hluta af raun- vaxtatekjum lífeyrissjóðanna yrði varið til þátttöku í „áhættumeiri" nýsköpunarverkefnum. Launþegahreyfingin gegnir einn- ig veigamiklu hlutverki hvað varðar kröfu til stjórnenda fyrirtækja. Með raunsærri kröfugerð og aðhaldi að stjórnendum fyrirtækja getur laun- þegahreyf ingin veitt nýjum straum- um inn í íslenskt atvinnulíf og tryggt aukna framleiðni. Mikilvægt er að launþegahreyf- ingin geri sér grein fyrir að það er verulega á hennar valdi að ákvarða hvort og hvernig ákveðnar aðgerð- ir, t.a.m. kjarasamningar, skila árangri. Hingað til hafa launa- hækkanir alltof oft leitt til verð- bólguskriðu sem síðan hefur leitt til gengisfellingar þannig að kaup- máttur hefur ekki aukist þrátt fyrir harða kjarabaráttu. Raunsæ kröfu- gerð í kjarasamningum, sem þó þarf ekki að fela í sér neina eftir- gjöf, skiptir því miklu máli. Mark- miðið hlýtur að vera að skapa efna- hagslegt jafnvægi og tryggja kaup- máttinn til lengri tíma. Til þess að varanlegur árangur náist verður að horfa á hlutina í stærra samhengi og meta möguleika launþegahreyf- ingarinnar til áhrifa á rekstarskil- yrði atvinnulífsins, eins og nefnt hefur verið hér að framan. Lokaorð Við íslendingar þurfum með sama hætti og aðrir að setja okkur markmið og móta út frá þeim ákveðna stefnu sem hefur að leiðar- ljósi raunsætt mat á stöðu okkar og framtíðarmöguleikum. A grund- velli slíkrar stefnu þarf síðan að hefja markvissa endurskipulagn- ingu atvinnulífsins og öfluga ný- sköpun. Markmið okkar ætti að vera að koma á fjölbreyttu efnahagslífi sem grundvallast á einkaframtakinu, þar sem hlutverk hins opinbera er að skapa skilyrðin og tryggja rétt- láta skiptingu teknanna og upp- byggingu félagslegrar þjónustu. Þá þarf að auka möguleika á erlendri fjárfestingu hér á landi og opna leiðir fyrir íslensk fyrirtæki til fjár- festinga erlendis, en slíkt myndi án efa leiða til margháttaðrar nýsköp- unar í atvinnulífinu. En til að þetta takist verða menn að þora. Það hafa síðustu ríkisstjórnir því miður ekki gert nema að litlu leyti enda alltof tengdar pólitísku og atvinnu- legu hagsmunapoti. En nýjar kyn- slóðir munu koma og nú þegar gætir þess að þær kynslóðir sem eru að vaxa upp hafa önnur við- horf. Þessar kynslóðir munu von- andi breyta þjóðfélaginu og færa okkur frá því getuleysi og þeim „pólitíska subbuskap“, sem allt _of lengi hefur loðað við rekstur ís- iands. Höfundur er verkfræðingur. O S H I B A SJONVARRST K I Við íengum takmarkað magn afþessum gæðalitsjónvörpum frá TOSHIBA á einstöku verði. * Flatur,kantaðurskjármeðfínniupplausn,hægtaðsitjaí2mfjarlægðfrá tækinu. * Fullkomin fjarstýríng, allarskipanirbirtastáskjánum, en hverfa að 5 sek. liðnum. * Gert fyrir framtíðina, tekur við útsendingum frá öllum kerfum: PAL (evrópska), SECAM (franska), NTSC (bandaríska). SUPER VHStengingogEURO-AVtengifyrirmyndbandstæki, hljómtæki, tölvur og gerfihnattamóttöku. * Tímarofi, sem getur slökkt á tækinu að 30, 60, 90 eða 120 mínútum liðnum. ' Staðgreidsluverð. Afborgunarverðerkr. 89.900 Einar Farestveit & Co hf. Borgartuni 28 — í? 16995 og 622900

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.