Morgunblaðið - 29.12.1989, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 29. DESEMBER 1989
Afínæliskveðja:
Theódóra Guð-
laugsdóttir - Níræð
Theódóra Guðlaugsdóttir, Snorra-
braut 40 í Reykjavík, er níræð í
dag. Foreldrar hennar voru séra
Guðlaugur Guðmundsson, síðast
prestur að Stað í Steingrímsfirði og
kona hans, Margrét Jónasdóttir.
Theódóra var áttunda í röð tólf bama
þeirra og lifir þau öll. Lengst af var
Theódóra húsfreyja á Hóli í
Hvammssveit og síðar á Vatni í
Skagafirði. Eiginmann sinn, Óskar
Kristjánsson frá Breiðabólsstað á
Fellsströnd, missti Theódóra árið
1980. Þau áttu þijú börn og tvö
uppeldisbörn.
Þetta er í stórum dráttum ramm-
inn um lífssögu ömmusystur minnar,
Theódóru Guðlaugsdóttur. Þetta er
að sönnu gerðarlegur rammi en seg-
ir þó fátt um mynstur þeirrar mynd-
ar sem innan hans býr. Það mynstur
er ofið úr ótalþráðum sem ógeming-
ur er að rekja hér. Við, sem emm
samferðafólk, emm öll einskonar
þræðir í lífsmynstri hvers annars.
Vissulega er ég sem þetta skrifa
óttalega mjór og lítt merkilegur
þráður í lífsmynd ofangreindrar
ömmusystur minnar, en þar er ég
þó og í krafti þess skrifa ég um
hana þessa afmælisgrein.
Við í fjölskyldunni köllum hana
alltaf Dóm. Ég man eftir henni frá
því ég var bam á heimili föðurfor-
eldra minna á Freyjugötu 37. Hún
heimsótti ævinlega Guðrúnu systur
sína og ömmu mína, þegar hún kom
í bæinn til þess að erinda sitthvað
vegna hinna margvíslegu félagsmála
sem hún tók þátt í vestur í Dölum.
Ég man enn hve hjartanlega þær
systur hlógu saman og ekki varð
hláturinn lágværari þegar systur
þeirra tvær, Lára og Jóhanna, bætt-
ust í hópinn. Ég veit ekki að hveiju
þær hlógu svona mikið í hvert skipti
sem þær hittust en hitt veit ég að
glaðværð þeirra var smitandi og við
hin í fjölskyldunni hlógum líka þó
við vissum stundum ekki af hveiju.
Móðir þeirra systra og langamma
mín, Margrét Jónasdóttir, var líka
hláturmild. „Hún mamma var kát
og grínagtug og ljómandi vel hag-
mælt,“ sagði Dóra þegar ég spurði
hana einu sinni sem oftar um liðin
ættmenni okkar. „Ég man m.a. eftir
atviki í sambandi við karl einn sem
Gísli hét og var piparsveinn og þótti
lítið til kvenna koma. Honum var
eitt sinn falið að sækja konu eina
sem ætlaði að vera heima hjá okkur
um tíma. Á hlaðinu þurfti Gísli að
hjálpa konunni úr söðlinum. Þá sagði
mamma:
Allur kominn er í hnút
útaf kvennasýsli
breiðir sína arma út
auminginn hann Gísli.
Mamma var fimmtán árum yngri
en pabbi, en hjónaband þeirra var
með afbrigðum gott. Þegar hann var
orðinn blindur hér í Reykjavík gekk
hann svo öruggur við hlið hennar á
götunni og hún leiddi hann. Og
meðan hann var hálfblindur og enn
við prestskap á Stað fór hún með
honum að húsvitja, lét böniin lesa
en hann spurði þau út úr. Pabbi var
fyndinn og skemmtilegur maður og
vel skáldmæltur. Honum þótti gott
að fá sér svolítið í staupinu, þó aldr-
ei yrði það til vansa. Einu sinni kom
hann kaldur og hrakinn til
Hólmavíkur og barði uppá hjá lækn-
inum, sem Magnús hét. Hjá læknin-
um fengu menn spíra í þá daga.
Stúlkur tvær komu til dyra og sögðu
að læknirinn væri farinn að hátta.
En í sömu svifum kom umræddur
læknir fram í gættina og þá varð
pabba að orði:
Ellin gerir að ég finn
enga náð hjá snótum.
Lof sé guði að læknirinn
lifir og er á fótum.
Séra Guðlaugur gerðist aðstoðar-
prestur hjá tengdaföður sínum, séra
Jónasi Guðmundssyni presti á Stað-
arhrauni. Um Jónas og Elínborgu
er margt til ritað af samtíðarfólki
þeirra. Þeirra er meðal annarra get-
ið í ævisögu Árna Þórarinssonar
eftir Þórberg Þórðarson. Jónasi lýsir
Ámi svo: Jónas var bráðlyndur, en
löngum vel stilltur. Hann var sak-
laus maður, réttlátur í dómum og
hreinhjartaður. Hann var alltaf hóf-
lega glaður og aldrei önugur, þótt
hann væri geðríkur. Hann var um-
talsfrómur og sagði aðeins grínsög-
ur. Mestur snillingur var séra Jónas
í ræðumennsku. Hann var talinn
mestur ræðumaður í guðfræðistétt
sinnar tíðar. Ýmsir sögðu að Jónasi
hefði borið biskupsembættið eftir
Pétur biskup sakir lærdóms, mennt-
unar og aldurs. Þá mælti hann fram
þessa stöku:
Öfundarlaust ég ætíð sé
annarra kosti glansa.
Ég dreg mig líka helst í hlé
svo hinir megi dansa.
Ekki ber Árni Elínborgu, konu
Jónasar, verr söguna: Elínborg var
einstök kona. Hún var skynsöm,
mjög skemmtileg í viðræðum og
kunni frá mörgu að segja. Hún var
mjög látlaus og frá henni skein ástúð
og blíða við alla. Hún bar með sér
mikla persónu. Sumir í Skarðsætt
hafa fengið orð fyrir að líta nokkuð
stórt á sjálfa sig. En þess varð ég
aldrei var í fari Elínborgar. Og í
ætt hennar hafa ríkt þeir eiginleikar
að vera gjöfull og hjálpsamur. Séra
Árni gerir heldur ekki endasleppt í
lýsingum sínum á afkomendum
umræddra hjóna: Ég hef kynnst
mörgum afkomendum þessara
hjóna. Einkenni þeirra eru gáfur,
greiðvikni og meiri eða minni dular-
hæfileikar." Áma verður einnig
tíðrætt um skáldskaparhæfileika
afkomenda Jónasar og Elínborgar:
„Frú Ingibjörg og Margrét eru einn-
ig skáldmæltar. Svo er og um böm
Margrétar og séra Guðlaugs Guð-
mundssonar. Hvar sem ég hitti fólk
úr þessari fjölskyldu, líður mér vel.
Það er glatt og kátt og skynsamt."
Þetta er svo mikil lofgerðarrolla
að ég hefði varla lagt í að setja þetta
á prent nema til þess eins að undir-
strika þá eiginleika sem sterkastir
eru í fari Theódóru Guðlaugsdóttur.
Henni er samkvæmt þessu hreint
ekki illa úr ætt skotið því hún er
bæði skynsöm vel, glöð og kát, greið-
vikin svo af ber. Ritfær og skáld-
mælt er hún og hefur alltaf átt gott
með að koma fyrir sig orði. Seigla
hennar er líka með ólíkindum, allt
fram á þennan dag hefur hún unnið
hálfan daginn í Kjötbúðinni Borg,
en þar fór hún að vinna árið 1972,
sex árum eftir að hún hætti sveita-
búskap.
Ung giftist Theódóra Óskari
Kristjánssyni frá Breiðabólsstað á
Fellsströnd. Honum tókst að láta
þann draum sinn rætast að festa
kaup á höfuðbólinu Hóli í Hvamms-
sveit. En það gekk ekki þrautalaust
þá fremur en nú fyrir ung hjón að
koma undir sig fótunum. Ýrnsum
áföllum urðu þau líka fyrir í bú-
skapnum en einna erfiðast var þó
þegar bærinn brann ofan af þeim
og ungu barni þeirra. Þá kom sér
vel að þau voru bæði dugleg og óvíl-
gjörn. Fljótlega eftir að þau höfðu
fest sig í sessi í búskapnum fór
Theódóra að hafa afskipti af félags-
málum. Hún stofnaði kvenfélagið
Guðrún Ósvífursdóttir og var for-
maður þess í tuttugu ár. Hún var
um árabil formaður Breiðfirska
kvenfélagasambandsins og átti tölu-
verðan tíma sæti í fulltrúaráði Kven-
réttindafélagsins. Hún var einnig
lengi í skólanefnd Kvennaskólans á
Staðarfelli. Námsmeyjar sem þar
voru hafa sagt mér frá eftirminnileg-
um heimsóknum Theódóru í skólann.
Þá kom hún með harmónikkuna sína
með sér og svo spilaði hún undir
söng og dansi og bar í hvívetna með
sér líf og gleði, þar einsog annars
staðar.
Sumir kunna að halda að þeir
menn einir séu glaðlyndir sem lífið
leikur við og gleðin þá í samræmi
við það hve dátt sé leikið. Ég er
ekki á þeirri skoðun. Glaðlyndi
manna mælist ekki á skala mótlæt-
is. Glatt lundarfar hjálpar fólki hins
vegar til þess að komast yfir erfið-
leika án þess að bera merki beiskju
og biturleika. Glöð lund er því vafa-
laust ein besta vöggugjöf sem nokkr-
um manni getur hlotnast. Sú gjöf
kemur ekki aðeins hinum glaðlynda
til góða heldur öllum þeim sem í
kringum hann eru. Dóra er ein af
þeim lánsömu. Gleði hennar er smit-
andi og það hefur ekki slegið á hana
fölva þó ýmislegt mótdrægt hafi
hent hana eins og aðra, um dag-
ana.„Það byijaði raunar ekki vel
ævin
mín,“ sagði Dóra við mig þegar ég
heimsótti hana um daginn, einu sinni
sem oftar. „Ég fæddist að Hvalgröf-
um á Skarðsströnd og kom sex vik-
um fyrir tímann. Það var sitjanda-
<
i
i
i
s
AÐAL-
FUNDUR
í samræmi við ákvarðanir hluthafafundar 26. júlí sl.
er nú boðað til aðalfundar Iðnaðarbanka íslands hf.
árið 1990. Verður fundurimi haldinn í Súlnasal Hótel
Sögu, Reykjavík, miðvikudaginn 17. janúar 1990
oghefstkl. 16:00.
Dagskrá:
1. Aðalfundarstörf skv. ákvæðum 35. gr. samþykkta
félagsins.
2. Tillaga um nýjar samþykktir fyrir félagið.
Breytingar frá núverandi samþykktum felast
aðallega í breytingum á tilgangi og starfsemi
félagsins, sem lúta að því að félagið hætti
bankastarfsemi og verði m.a. eignarhaldsf élag um
hlutabréf í íslandsbanka hf., sbr. samþykkt
hluthafafundar 26. júli sl. varðandi kaup á
hlutabréfum rikissjóðs í Útvegsbanka íslands hf.
og samruna rekstrar Iðnaðarbankans við rekstur
þriggja annarra viðskiptabanka.
3. Önnur mál, löglega upp borin.
4 Tillaga um frestun fundarins. Bankaráð boði
til framhaldsfundar sem haldinn verði í síðasta lagi
fyrir lok aprílmánaðar nk.
Aðgöngumiðar að fundinum verða afhentir hluthöfum
eða umboðsmönnum þeirra í Iðnaðarbankanum,
Lækjargötu 12,2. hæð frá 10. janúar nk.
Tillögur, sem hluthafar vilja leggja fyrir fundinn,
þurfa að hafa borist bankaráðinu skriflega
í síðasta lagi 10. janúar nk.
a Reykjavík, 20. desember 1989
Bankaráð Iðnaðarbanka Islands hf.
! 0 iðnaðarbankinn
Kvóti og aftur kvóti
eftirlngvaR.
Einarsson
Maður lítur ekki svo í blöð eða
hlustar á útvarp, að ekki sé minnst
á fiskveiðikvótann.
Kvótinn er að drepa niður 'heil
byggðarlög.
Kvótinn er að veita útgerðar-
mönnum fjármuni, sem eru að verða
að erfðagóssi.
Kvótinn er að verða stjórnvaldur
í öllu fjárhagskerfi íslendinga.
Kvótinn er o.s.frv.
Það er hægt að telja upp hitt og
þetta, sem kvótinn er að gera þjóð
okkar; gera hana, sem áður var
samheldin t.d. í baráttunni um land-
helgi Islands, svo sundurlynda, að
það jaðrar við borgarastyijöld.
Ég er þeirrar skoðunar að kvóta-
skiptingin hafi verið af því góða.
Enda stuðlaði hún að ýmsum hugar-
farsbreytingum á meðal útgerðar-
manna og sjómanna. Má þar nefna
eftirfarandi:
Vandaðri meðferð aflans.
Reynt var að breyta sókn skipa,
bæði með tilliti til gæfta og að veið-
in borgaði sig fjárhagslega.
Veiði á ónýttum tegundum jókst
allnokkuð.
Víðtækari markaðsleit fyrir
ónýttar tegundir.
En það stóð ekki lengi hið já-
kvæða, því hið neikvæða magnaðist
eins og eldur í sinu. Það hófst með
því að útgerðarmönnum var heimilt
að selja óveiddan veiðikvóta. Sjó-
mannasamtökin börðust á móti því,
en fengu engu um ráðið. Vissulega
átti sjávarútvegsráðuneytið að kalla
inn óveiddan kvóta og endurúthluta
honum. Það hefði mátt taka ákveð-
in gjöld af endurúthlutuninni, sem
rynnu til markaðsleitar fyrir hinar
ónýttu tegundir.
Viðbrögð landsmanna
Það er ekki nema eðlilegt að
landsmenn hafi séð og gert athuga-
semdir við það, að ákveðinn hópur
manna fengi úthlutað kvóta, sem
þeir gætu breytt í fjármagn án þess
að svosem rísa upp úr stólnum.
Skrif manna eins og Gylfa Þ.
Gíslasonar, fyrrverandi ráðherra,
Einars Júlíussonar eðlisfræðings
o.fl. um kröfur um auðlindaskatt
eða skiptingu kvóta til allra lands-
manna hafa verið nokkuð tíð í blöð-
um undanfarið.
Hér er verið tendra bál, sem get-
ur orðið að stórum eldsvoða.
Annars er ég nokkuð hissa á fyrr-
verandi ráðherra, sem veit eða á að
vita að 70-80% af þeim krónum, sem
hann hefur til ráðstöfunar, eru kom-
in frá sjávarútveginum. Þær krónur
hafa að vísu farið aðrar leiðir í gegn-
um kerfið.
„í banka hafsins eru
borgaðir hærri vextir
en í nokkrum öðrum
banka. Allt það sjófang
sem tekið er úr sjó áður
en það selst safiiar á sig
allskonar kostnaði.“
Nýjustu væntanlegu
breytingar
Nýjustu breytingum á kvótakerf-
inu er ætlað að setja kvóta á alla
smábáta, 10 tonn og minni, sem
hafa verið áður utan kvóta. Hvað
þýðir það? Það er hætt við að ára-
mótabrennur verði ekki eins miklar
og undanfarið. Hvert hrúgatimbur,
sem geymt hefur verið uppi á fjöru-
kambi er nú orðið verðmæti.
Nú er ekkert annað að gera fyrir
eigendur þess, en að drífa sig í því
að kaupa eina málningardós og ausa
yfir flakið, sem einhvern tíma var
talinn bátur, og sækja um kvóta.
Hver veit nema að þeir fái úthlutað
og geti selt fyrir stórar upphæðir.
Það er synd að ég skuli vekja máls
á þessu. Þarna hefðu gamlir og
slitnir trillukarlar losnað við fleyt-
urnar sínar og búið betur um sig á
elliárunum. En því miður, ég get
ekki orða bundist af slíkri óáran.
En hvað skal gera?
Margar tillögur hafa komið fram
frá hinum og þessum aðilum. Aðal-
lega þó frá mönnum sem starfa
ekki að sjávarútvegsmálum. Sjó-
menn hafa t.d. lítið látið í sér heyra.
Þeir virðast taka öllu með jafnaðar-
geði, þó að hér sé verið á ýmsa lund
að ráðskast með tekjur þeirra og
viðurværi. Eins og áður hefur verið
sagt hafa margar tillögur verið lagð-
ar fram. Því ætti ekki að skemma,
þó einni væri bætt í hópinn.
BRÉFA- 1
BINDIN j
frá Múlalundi...
... þar eru gögnin á góðum stað. 2
Múlalundur
í
I
i
S
í
i
i
i