Morgunblaðið - 03.03.1990, Blaðsíða 20

MÓÉÖUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR' 8.' MARZ 1990
20
Fituríkt fiskmeti hollt fyrir hjartað:
Flak á dag kem-
ur heilsunni í lag
London. Daily Telegraph.
VÍSINDAMENN eru alltaf að sannfærast meira og meira um að
fituríkt fískmeti sé hollt fyrir hjartað. Þeir benda á að í þessu efhj
megi margt læra af matarvenjum Inúíta. Grænlenskur Inúíti, sem
etur físk og sel, verður mjög sjaldan fyrir barðinu á hjartasjúk-
dómum. Ef hann færði sig um set og semdi sig að vestrænum lífshátt-
um liði ekki á löngu áður en hann væri kominn í sama áhættuflokk
að þessu leyti og aðrir í kringum hann.
Dæmið sýnir í hnotskum hvern-
ig svokallaðir velferðarsjúkdómar
gagntaka samfélög þegar þau
semja sig að vestrænum lífshátt-
um, og það eykur enn fremur skiln-
ing á því hvemig unnt er að draga
úr hættu á hjartasjúkdómum.
Rökin fyrir hollustu fíturíks fisk-
metis fyrir hjartað verða æ trú-
verðugri. Niðurstöður rannsóknar
sem læknar í Cardiff stóðu fyrir í
fyrra bentu til að hæfileg neysla
fituríks fisks, til dæmis síldar,
makríls eða lax, tvisvar í viku
gæti dregið úr líkunum á ítrekuðu
hjartaáfalli um 29%. Sömu áhrif
hafði neysla fiskfitu í öðru formi
(lýsi eða lýsispillur).
í bókinni „Mataræði Inúíta"
hvetja lífefnafræðingurinn dr. Reg
Saynor og dr. Frank Ryan læknir
til að horfíð verði aftur til aukinnar
fískneyslu.
Ekki er vitað nákvæmlega hvers
vegna fískfita og sel- og hvalkjöt
efla varnir gegn hjartasjúkdómum.
Svo virðist sem því valdi aðallega
hátt innihald þeirra af svokölluðum
EPA-og DHA-fítusýrum.
Dr. Frank Ryan segist hafa haft
sínar efasemdir fyrir nokkrum
ámm, en nú ráðleggur hann fólki
eindregið að auka hlut fískmetis
og físklýsis í mataræði sínu: „Etið
fituríkan físk að minnsta kosti
tvisvar í viku og takið físklýsi eða
lýsistöflur hina daga vikunnar,"
segir hann. „Ef etin er ein físk-
máltíð á dag þarf engin bætiefni.
Veljið fíturíkt fískmeti eftir því
sem við verður komið, en forðist
engan veginn annan físk, til
dæmis þorsk og ýsu. Steikið fiskinn
ekki í smjöri — grillið hann, bakið
hann, gufusjóðið hann eða krau-
mið, því að þá varðveitist fískfitan
best. Og sleppið öllum ijómasósum.
Reuter
Brettasigling innanhúss
íþróttamenn láta ekkert aftra sér frá því að stunda íþrótt sína og þannig leystu seglbrettasiglarar auðveld-
lega þann vanda að keppa í íþróttinni innanhúss. Létu þeir koma 20 kraftmiklum risaviftum fyrir í Bercy-
íþróttahöllinni í París og var myndin tekin þar í gær er nokkrir keppendur æfðu sig fýrir alþjóðlegt mót,
sem fram fer um helgina í París. Er ekki annað að sjá en brettasiglaramir hafí góðan byr í seglin.
í byijun aldarinnar neyttu Bret-
ar, svo að dæmi sé tekið, tæplega
500 gramma af físki á viku. Nú
borða þeir ríflega 140 grömm á
viku.
Aðrar rannsóknir, sem sagt er
frá í bókinni og kynntar voru á
alþjóðaráðstefnu á Spáni nýlega,
gera fískfítunni enn hærra undir
höfði. Samkvæmt þeim dregur
fískneysla úr hættu á ítrekuðu
hjartaáfalli um 80%, auk þess að
styrkja vamir gegn hjartakveisu,
æðaþrengslum, hárri blóðfítu og
ættgengum hjartasjúkdómum.
Ortega sagði fyrr í vikunni að
stjóm hans myndi ekki fara frá
nema kontra-liðar, sem notið hafa
stuðnings Bandaríkjamanna í átta
ára stríði þeirra gegn stjóm sandin-
ista, afvopnist. Hann sagði að
kontra-liðar hefðu svarað kröfu
hans um afvopnun með hótunum
og þeir hefðu jafnvel gefíð í skyn
að þeir myndu ekki afvopnast fyrr
en ný stjórn hefði starfað í tvo
mánuði. „Það þýðir að stríðið myndi
halda áfram. Öll orka landsmanna
færi í að bijóta kontrana á bak
aftur í eitt skipti fyrir öll,“ sagði
Ortega. Hann bætti við að þetta
ætti þó ekki að vera nauðsynlegt
þar sem Bandaríkjastjórn gæti
stöðvað allar birgðaflutninga til
kontraliða. George Bush Banda-
ríkjaforseti sagði á fímmtudag að
hann væri að reyna að telja skæru-
liðana á að leggja niður vopn og
kvaðst fullviss um að stríðinu myndi
senn ljúka.
Ortega sagði fýrr á fimmtudag
að ósigur hans í kosningunum
merkti að Bandaríkjastjórn hefði
tekist að bera sigurorð af sandinist-
um með efnahagslegum refsiað-
gerðum sínum og með stuðningi
kontra-skæruliða. Vegna þessa
þrýstings hefðu kosningarnar ekki
verið algjörlega fijálsar og lýðræðis-
legar. Stjórn sandinista myndi þó
viðurkenna úrslit þeirra.
Kontraliðar sögðu í fyrradag að
íjölmargir hermenn í stjórnarhern-
um hefðu gerst liðhlaupar og til
átaka hefði komið á milli þeirra og
stjórnarhermanna í norðurhluta
landsins. „Þetta sýnir að. margir
hermannanna styðja ekki her
sandinista. Þeir voru neyddir til að
ganga í herinn og nú þegar Ortega
hefur beðið ósigur vilja þeir ekki
vera í honum lengur," sagði tals-
maður þeirra, Alejandro Acevedo.
Bandaríkjamenn uggandi vegna fjármálaveldis Japana:
Skortur á sjálfsgagnrýni eða
ógnvekjandi yfírráðasteftia?
Í Bandaríkjunum nýtur sú skoðun vaxandi fylgis að landsmenn
standi frammi fyrir nýrri ógnun; fjármálaveldi Japana og þeim
ásetningi þeirra að ná heimsyfirráðum á efiiahagssviðinu. Margir
hafa þó orðið til að mótmæla þessu sjónarmiði með þeim rökum
að vandinn felist ekki í ævintýralegum fjárfestingum Japana er-
lendis og hamslausum útflutningi þeirra á tæknivarningi ýmsum
heldur sé frumkvæðisleysi Bandaríkjamanna og óreiða á
vettvangi efnahagsmála helsta ástæðan.
Raunar er það engin nýjung að
í Bandaríkjunum hafí menn
áhyggjur af uppgangi Japana.
Raddir þessar tóku að heyrast
fyrir um tíu árum. En á undanf-
örnum mánuðum er eins og
Bandaríkjamönnum hafi skyndi-
lega orðið ljóst að þeir standa nú
höllum fæti gagnvart Japönum á
ýmsum sviðum. Alltjent hafa
Japanir náð frumkvæði á ýmsum
sviðum framleiðslu ekki síst • á
hátæknisviðinu, hagvöxtur er
meiri þar í landi en í Bandaríkjun-
um og Ijárfestingamar gríðarleg-
ar. Skoðanakannir hafa leitt í ljós
að alþýða manna vestra hefur
alvarlegar efasemdir um heillindi
Japana. Engin þeirra þjóða sem
teljast-«til bandamanna Banda-
ríkjanna nýtur minna trausts og
viðskiptahallinn gagnvart Japan,
sem svarar nú til 50 milljarða
Bandaríkjadala, hefur ekki orðið
til þess að auka vinsældir þeirra í
vesturheimi.
Nýlendusteftia?
Ef til vill hefur enginn einn
atburður haft jafn mótandi áhrif
á viðhorf manna hvað þetta varðar
og er japanskt fyrirtæki keypti
Rockefeller Centre í New York,
tákn frumkvæðis, atorku og kapít-
alisma í Bandaríkjunum. Almenn-
ingi þótti sýnt að Japanir hygðust
kaupa Bandaríkin. Stjómmála-
menn, sem margir eru á atkvæða-
veiðum og kaupsýslumenn full-
yrða í ræðu og riti að Bandaríkin
séu að verða japönsk nýlenda.
Margir óttast að í kjölfar gífur-
legra fjárfestinga sigli aukin áhrif
Japana í bandarískum stjómmál••
um og vísa í því samhengi til fjár-
sterkra hagsmunahópa og lau-
naðra útsendara þeirra.
Margir em þó þeirrar skoðunar
að hér sé. á ferðinni ástæðulaus
svartsýni og bent hefur verið á
að það sé í besta falli vafasamt
framferði að leitast við að sann-
færa bandaríska alþýðu um rétt-
mæti þess að leggja hatur á Jap-
ani og allt það sem japanskt er.
Að auki geti þetta viðhorf af sér
ákveðna sjálfsblekkingu; menn
gleymi að huga að því sem úr-
skeiðis hafi farið í Bandaríkjunum.
Auka þurfí spamað og fjárfesting-
ar og fráleitt sé að ætlast til þess
að Japanir fari eftir þeim reglum
sem Bandaríkjamenn ákvarði um
fyrirkomulag utanríkisviðskipta
og jöfnuð á þeim vettvangi. Þá
hafí stöðnun ríkt á sviði iðnfram-
leiðslu í Bandaríkjunum undanfar-
inn áratug.
Fáfræði og rangar
ályktanir
í forystugrein í nýjasta hefti
tímaritsins The Economist er tekið
undir þetta sjónarmið. Raunar
fullyrðir blaðið að fáfræði móti
einkum viðhorf manna til japanska
efnahagsundursins og því hljóti
ályktanimar að reynast rangar.
Þannig hafí það komið fram í
skoðanakönnunum að 48% Banda-
ríkjamanna telji að efnahagsum-
svif Japana séu meiri en umsvif
Bandaríkjamanna. Raunin sé hins
vegar sú að þjóðarframleiðsla
Japana sé aðeins tæpur helmingur
þess sem Bandaríkjamenn fram-
leiði. Meðaltekjur bandarískra
launþega séu mun hærri en í
Japan. Það sé að vísu rétt að
framleiðni hafí stóraukist í Japan
og fraihfarir á því sviði hafi verið
örari en í Bandaríkjunum. Enn
hafí Bandaríkjamenn þó umtal-
svert forskot.
Hlutur Bandaríkjamanna íy
heimsframleiðslunni hafí verið um
50% á fímmta áratugnum en sé
23% nú um stundir. Þessi saman-
burður sé þó villandi þar sem
iðnframleiðsla hafi verið í rúst á
þessum tíma bæði í ríkjum Evrópu
og Asíu. Staðreyndin sé hins
vegar sú að hlutur Bandaríkjanna
í efnahagsumsvifum ríkja heim
hafí aðeins dregist saman um
fímm prósent á síðustu 25 árum.
Almennt er niðurstaða The Ec-
onomist sú að Japanir og fleiri ríki
hafí sótt í sig veðrið en Banda-
ríkin séu þó enn öflugasta risa-
veldið, jafnt á efnahags- sem
hernaðarsviðinu.
Byggt á Reuter og The Econ-
omist.
Daniel Ortega, leiðtogi sandinista í Nicaragua:
Kontra-liðar ógna friðarvonum
Manamia. Reuter. *
Managua. Reuter.
DANIEL Ortega, forseti Nicaragua, fór á fimmtudag hörðum orðum
um kontra-skæruliða og sagði að með því að neita að afvopnast
gætu þeir valdið því að tækifæri til að koma á friði og stöðugleika
í landinu færi forgörðum.
Ortega sagði að sandinistar væru hlutverki í stjómarandstöðu þegar
reiðubúnir að gegna lýðræðislegu sigurvegarar kosninganna sl.
sunnudag taka við völdunum 25.
apríl. „Við Nicaraguamenn eigum
stutt í það að ná nægum stöðug-
leika til að geta unnið saman með
það að markmiði að leiða land
okkar úr þeirri eyðileggingu sem
Bandaríkjastjóm hefur með stefnu
sinni leitt yfír það,“ sagði hann á
fundi hjá blaðamannasamtökum
Nicaragua. „En hætta er á að það
takist ekki þar sem kontra-liðar
vilja hvergi hvika frá afstöðu sinni,“