Morgunblaðið - 03.03.1990, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR '3. MARZ 1990
Guðríður Halldórs-
dóttír - Minning
Fædd 12. desember 1899
Dáin 24. febrúar 1990
Elskuleg amma mín er kvödd frá
Borgameskirkju í dag.
Hún fæddist á Kjalvararstöðum
í Reykhöltsdal 12. desember 1899,
þriðja í röðinni af 10 bömum hjón-
anna Guðnýjar Þorsteinsdóttur og
Halldórs Þórðarsonar. Amma ólst
upp á Kjalvararstöðum, en fór ung
til vinnu á ýmsum stöðum, svo sem
Hvítárbakkaskóla, Gistihúsinu í
Borgamesi og víðar.
6. nóvember 1931 giftist amma
Sumarliða Sigmundssyni frá Gróf í
Reykholtsdal. Hann var sonur Val-
gerðar Gísladóttur og Sigmundar
Þorsteinssonar. Afi lést 9. júlí 1982.
Þau amma og afi byrjuðu búskap
að Bjargi hér í Borgamesi 1932,
byggðu síðan húsið að Borgarbraut
67, Borgarnesi, og bjuggu þar
þangað til þau fóru á Dvalarheimili
aldraðra í Borgamesi.
Mikið var alltaf gott að koma til
og vera hjá ömmu og afa. Þau vom
einstaklega gestrisin og alltaf var
mikill gestagangur, þá einkum fólk
úr Reykholtsdalnum eða fólk ættað
þaðan. Áttu amma og afi mjög
sterkar taugar til Reykholtsdalsins,
sem þeim fannst dala fegurstur.
Alltaf hafði amma nógan tíma
fyrir okkur krakkana og kenndi
okkur margt, eins og að ptjóna,
kvæði og ljóð og sagði okkur ótal
sögur.
Amma átti því láni að fagna að
vera heilsuhraust og ríkulegum
gáfum gædd. Hún eignaðist þijá
syni; Aðalstein Bjömsson, hann
andaðist 31. júlí 1984, var kvæntur
Margréti Helgadóttur, þau áttu
fjögur böm; Sigfús Sumarliðason,
kvæntur Heígu Guðmarsdóttur, þau
eiga tvö böm; og Gísla Sumarliða-
son, kvæntur Elsu Ambergsdóttur,
þau eiga tvo syni.
Það væri gott að hafa þá eigin-
leika sem amma hafði að vera allt-
af ánægð með hlutskipti sitt, þó oft
blési á móti og þykja vænt um allt
og alla og geta alltaf lagað sig að
aðstæðum. Hún var dugleg og
myndarleg, bæði við matargerð og
hannyrðir.
Hún lést á sjúkrahúsi Akraness
laugardaginn 24. febrúar síðastlið-
inn.
Elsku amma mín var alltaf svo
góð. Ég þakka henni fyrir allt og
allt. Við kveðjum hana með söknuði.
Guðríður Hlíf og fjölskylda.
Árið 1925 eignaðist Guðríður
son, Aðalstein Bjömsson, bifreiðar-
stjóra, en hann lést langt um aldur
fram 1984. Var hann kvæntur
Margréti Helgadóttur. 6. nóvember
1931 giftist Guðríður Sumarliða
Sigmundssyni frá Gróf í Reykholts-
dal. Hjónaband þeirra var farsælt.
Þau virtu hvort annað og sambúðin
var góð. Eignuðust þau tvo syni,
Sigfús fulltrúa í Sparisjóði Mýra-
sýslu, kvæntur undirritaðri, og
Gísla, skrifstofumann hjá Bygg-
ingafélaginu Borg. Er hann kvænt-
ur Elsu Arnbergsdóttur. Bama-
bömin em 8 en bamabamabömin
20.
Guðríður og Sumarliði bjuggu
lengst af á Borgarbraut 67 í Borg-
amesi. Þangað vom allir velkomnir
á hvaða tíma sem var. Sjaldan kom
maður þar að ekki væra þar fyrir
fleiri eða færri gestkomandi, enda
mætti gestum elskulegt viðmót
húsráðenda. Mér verður ætíð minn-
isstætt þetta heimili vegna þess
friðar og mannkærleika sem þar
ríkti.
Er aldurinn færðist yfír þau
fluttu þau á Dvalarheimili aldraðra
í Borgarnesi, þar sem þau nutu
góðrar umönnunar og er mér ljúft
að þakka það.
Þegar mér verður hugsað til þess
að böm framtíðarinnar alist upp
án þess að kynnast nokkum tíma
náið afa sínum og ömmu minnist
ég tengdaforeldra minna, sem alla
tíð hafa sinnt bamabörnum sínum
af mikilli nærgætni og ástúð. Þau
lásu fyrir þau, kenndu þeim vísur
og síðast en ekki síst að umgang-
ast dýr og virða landið sitt. Að eiga
Guðríði og Sumarliða að ömmu og
afa og hafa samskipti við þau em
forréttindi og bamabörnunum dýr-
mæt minning.
Snyrtimennska og vandvirkni
einkenndi öll störf Guðríðar, hvort
heldur var á heimilinu eða við ræst-
ingar, sem hún vann við í mörg ár.
Þá var hún og ósérhlífín félagi í
Kvenfélagi Borgamess.
Ófáir vom sokkamir og vettling-
arnir sem barnabömin og fleiri böm
fengu frá Guðríði og dúkar sem hún
heklaði prýða mörg heimili. Allt var
þetta sérlega vel unnið.
Með Guðríði er gengin góð og
gagnmerk kona. Hún var ein þess-
ara sterku stofna sem byggðu upp
í kyrrþey þá þjóð, sem hinir yngri
tóku í arf og ef við vinnum störf
okkar eins og hún gerði, þá er vel.
Hún gerði engar kröfur til lífsins
sjálfri sér til handa, en hugsaði
fyrst og fremst um aðra.
Tengdamóður mína kveð ég með
þakkiæti og virðingu. Blessuð sé
minning hennar.
Helga Guðmars.
24. febrúar síðastliðinn Iést föð-
ursystir mín, Guðríður Halidórs-
dóttir, eftir skamma legu á sjúkra-
húsinu á Akranesi. Guðríður fædd-
ist 12. desember árið 1899 á Kjal-
vararstöðum í Reykholtsdal. Hún
var því á 91. aldursári þegar hún
lést.
Ég man fyrst eftir Guðríði
frænku minni skömmu eftir 1950
en þá hefur hún verið á sextugs-
aldri. Hún bjó þá og síðar ásamt
manni sínum, Sumarliða, í litlu
hvítu húsi í útjaðri Borgarness. Við
systumar fómm á þeim ámm á
hveiju sumri í sveit vestur á Snæ-
fellsnes. Áætlunarbíllinn sem við
ferðuðumst með áði í Borgarnesi
og fór fram hjá húsinu hennar
Guðríðar. Það vom hátíðisdagar
þegar við fengum að heimsækja
Guðríði á meðan hinir farþegamir
dmkku kaffíð sitt á hótelinu. Þá
vom töfraðar fram ijómatertur og
annað góðgæti á ótrúlega skömm-
um tíma. Ef Sumarliði var heima
gat hann ævinlega gert að gamni
sínu og séð um að allir skemmtu
sér. Stundum vomm við í fylgd með
pabba og mömmu, en á þeim ámm
vom fjölskyldubílar sjaldgæfir og
fjölskylduferðalög um sveitir lands-
ins því afar fátíð. En þá gafst tæki-
færi til þess að dvelja lengur og
rannsaka umhverfíð sem okkur
systrum þótti mjög ævintýralegt.
Holtin og borgimar vom full af
alls kyns furðum, eða það fannst
mér að minnsta kosti þá. Mér er
ein heimsókn sérstaklega minnis-
stæð. Þá vomm við sendar með
mjólkurbílnum vestan af Snæfells-
nesi suður í Borgames. Halldór afí
átti áttræðisafmæli og við áttum
að bíða hjá Guðríði þangað til for-
eldrar okkar kæmu að sækja okkur
til þess að fara upp að Kjalvarar-
stöðum. Þar tók síðan við eitt sam-
fellt ævintýri með frændsystkinum
okkar í sólgylltum Reykholtsdaln-
um. Ekki var síður hátíðarbragur
yfír heimsóknum Guðríðar frænku
til foreldra minna í Reykjavík en
þær voru því miður allt of fáar.
Nú er búið að reisa elliheimili og
tjaldstæði á túninu þeirra Guðríðar
og Sumarliða og selja litla húsið
vandalausum. En í hvert skipti sem
ég ek þar fram hjá koma minning-
amar fram í hugann. Það er vegna
þess að reisn var yfír húsráðendum
og yfír þeim ríkti heiðríkja. Guðríð-
ur var líka svo einstaklega elskuleg
og hjálpfús og vildi öllum vel. Með
þessum fátæklegu orðum vil ég
þakka henni alla þá elskusemi sem
hún sýndi foreldmm mínum og
okkur systranum. Ég vil einnig
votta sonum hennar, tengdadætmm
og bamabömum samúð mína. En
ég veit að þau gleðjast um leið yfír
þeirri gæfu að hafa átt slíka konu
að sem Guðríður var.
Sigrún Helgadóttir
Þeim fækkar nú óðum sem slitu
bamsskónum í upphafí þessarar
aldar og bám hitann og þungann
af uppeldi þeirrar kynslóðar sem
nú er í eldlínunni.
Þegar Guðríður Halldórsdóttir
fæddist lifði aðeins örlítill hluti
síðustu aldar þannig að hún óx upp
með tuttugustu öldinni sem síðan
varð umgjörðin um ævistarf henn-
ar.
Guðríður fæddist á Kjalvarar-
stöðum í Reykholtsdal og var þriðja
bam þeirra Halldórs Þórðarsonar
frá Skáneyjarkoti og konu hans
Guðnýjar Þorsteinsdóttur frá Gróf,
Böm þeirra áttu síðar eftir að verða
tíu talsins. Á þessum árum þótti
ekki tiltökumál þótt ómegð bama
væri mikil á heimilum. Atvinnulíf
hafði ekki breyst um aldir svo
nokkm næmi, mannshöndin gerði
það sem gera þurfti.
Bömin byijuðu þátttöku í at-
vinnulífínu strax og þau gátu, ann-
að gekk ekki á alþýðuheimilum
þessa lands á þessum tíma.
Við þessi skilyrði ólst Guðríður
upp og sennilegt verður að telja að
margt handtakið hafi hún átt við
umönnun og uppeldi yngri systkina
sinna auk annarra verka. Þrátt fyr-
ir að vinnudagur væri langur hafði
unga fólkið í árdaga þessarar aldar
tíma til að gera sér dagamun.
Ungmennafélag var stofnað í
Reykhoitsdalnum árið 1908 sem
hélt uppi félags- og menningarlífi
til aukins þroska og skemmtunar.
Ein af systmm Guðríðar hefur
lýst fyrir mér dansæfíngum sem
fram fóm í fjárhúsunum þar sem
gömlu dansarnir vom æfðir af
kappi. Eins var stundum gengið á
dansleiki og það langar leiðir. Ég
minnist frásagnar af ferð að Braut-
artungu í Lundareykjadal þar sem
fara þarf yfír tvo hálsa og vaða
nokkrar ár. Slík ferð spannaði
tímann frá kvöldmjöltum til morg-
unmjalta.
Fram að þessum tíma var torf.
og gijót aðalbyggingarefni á Islandi
og var íbúðarhúsið á Kjalvararstöð-
um engin undantekning þar frá.
Erfítt hefur sjálfsagt verið að halda
hita í slíkum húsum og hreinlæti
líklega ekki sem skildi þrátt fyrir
góðan vilja.
Þótt konur eignuðust oft mörg
böm á þessum tíma var ungbarna-
dauði mikill svo stundum komust
fá eða engin til fullorðinsára. Á
Kjalvararstöðum gekk þetta vel en
þó misstu Halldór og Guðný einn
dreng nýfæddan í janúar 1908 og
líklega hægt að kenna köldu ár-
ferði og köldum húsakynnum þar
um.
Til að varpa betra ljósi á get ég
haft eftir systur Guðríðar: „Á vet-
uma vomm við bömin látin vera
allan daginn undir sæng til að veij-
ast kuldanum. Stundum stalst
Bjami bróðir undan sænginni til að
renna sér fótskriðu á svellinu á
baðstofugólfinu."
Sá aldarspegill sem ég hef reynt
að draga hér upp sýnir okkur mynd
mjög frábmgðna því sem blasir við
í dag svo hröð hefur þróunin verið
á nfutíu ámm. Þessa þróun hefur
Guðríður upplifað og verið hluti af
á sinni löngu ævi.
Guðríður dvaldi í foreldrahúsum
til fullorðinsára en 6. nóvember
1931 giftist hún frænda sínum
Sumarliða Sigmundssyni frá Gróf í
Reykholtsdal fæddum 25. október
1904.
Þau byijuðu sinn búskap í Reyk-
holtsdalnum en fluttu fljótlega í
Borgames sem þá var vaxandi
kauptún með verzlun og þjónustu
fyrir sveitir í Mýra- og Borgarfjarð-
arsýslum. Þar byggði Sumarliði hús
yfír fjölskyldu sína sem var þeirra
heimili í 40 ár eða til ársins 1979
er þau fluttu á Dvalarheimili aldr-
aðra í Borgarnesi sem hafði risið
af gmnni við hliðina á húsi þeirra.
Sumarliðahús við Borgarbraut var
viðkomustaður margra úr sveitum
Mýra- og Borgarfjarðarsýslu í
Borgarnesferðum.
Þar réði gestrisni og góðvild hús-
Þegar lífsorkan fjarar út smá
saman svo mánuðum og jafnvel
ámm skiptir, og allir sem unna
standa magnþrota í ástúð sinni og
ómældri þrá eftir að geta hjálpað,
verður dauðinn að líknandi engli.
Þetta em ef til vill ósættanlegar
andstæður en þannig horfðu þessi
mál við mér þegar ég kom að
sjúkrabeði tengdamóður minnar,
Guðríðar Halldórsdóttur. Hún var
fædd 12. desember 1899, ein af 10
bömum sæmdarhjónanna Guðnýjar
Þorsteinsdóttur og Halldórs Þórðar-
sonar, bónda á Kjalvararstöðum í
Reykholtsdal. Em þau systkin nú
öll látin nema Aðalgeir, sem býr á
Akranesi, kvæntur Ónnu Guðjóns-
dóttur. Votta ég þeim samúð mína.
Er af þeim systkinum öllum kominn
stór hópur mikils dugnaðarfólks.
Leiðir okkar Guðríðar lágu fyrst
saman fyrir nærri 37 ámm, þegar
ég kom á heimili hennar sem verð-
andi tengdadóttir. Hef ég alltaf
fundið og ekki síst nú að það er
mér mikil gæfa að hafa kynnst
henni.
Eiginleikar Guðríðar vom slíkir
að það hlaut að laða fram það besta
í fari annarra er vom samvistum
við hana. Henni var lagið að hafa
bætandi áhrif á alla án orða, án
hávaða, með sínu stillta og ljúfa
viðmóti. Höfum við öli og þá ekki
síst bamabörnin notið þess.
Hún var mjög hlédræg kona, til-
litssöm, mild og hleypidómalaus og
gætti þess ætíð að særa ekki tilfínn-
ingar annarra.
Nú um helgina flytur Verð
frá Armúla 7...............
Þökkum viðskiptin á gamla staðnum