Morgunblaðið - 30.12.1990, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. DESEMBER 1990
ARiMÓTASPURNINGAR TIL
STJÓRNMALAMANNA
Morgunblaðið beindi
áramótaspurningum
til forystumanna Al-
þýðubandalags, Al-
þýðuflokks, Borgara-
flokks, Framsóknar-
flokks, Kvennalista og
Samtaka jafnréttis og
félagshyggju. Birtast
spurningamar hér
ásamt svörum við
þeim.
1
Hugmyndir eru á
kreiki um aukna skatt-
heimtu. Hvort finnst
þér að leggja beri
áherslu á hækkun
skatta eða lækkun
ríkisútgjalda?
2
Finnst þér ástæða til
að banna eða þrengja
vald til útgáfu bráða-
birgðalaga?
3
Er rétt að líta á dag-
peninga til ráðherra
og þingmanna sem
tekjuauka í gjaldeyri
— eða á að hækka laun
þeirra?
4
Hvaða áhrif hefur það
á norrænt samstarf og
samstarfið innan
Fríverslunarbanda-
lags Evrópu (EFTA)
að Svíar hafa sótt um
aðild að Evrópubanda-
laginu (EB)?
5
Verða Sovétríkin enn
til í árslok 1991?
Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra,
formaður Framsóknarflokksins:
Rangt að bæta laun ráð-
herra með dagpeningum
1.
Ríkisstjórnin ráðgerirekki að auka
skattheimtu. Við undirbúning fjár-
laga var ákveðið að skattheimta
vegna ríkissjóðs yrði óbreytt frá fyrra
ári, um 27 af hundraði þjóðartekna.
Við afgreiðslu íjárlaga tókst hins
vegar ekki að ákveða skatta í stað
þeirra, sem lækkuðu á þessu ári eða
nú um áramótin. Eins og nú horfir
stefnir því í minni skattheimtu ríkis-
sjóðs á árinu 1991 en á yfirstand-
andi ári.
Skattheimta sveitarfélaga hefur
hins vegar hækkað, einkum aðstöðu-
gjöld og fasteignaskattar. Það er
áhyggjuefni.
Að sjálfsögðu ber að leggja
áherslu á lækkun ríkisútgjalda. Því
eru hins vegar takmörk sett, a.m.k.
ef menn vilja viðhalda velferðarkerf-
inu. Það tel ég sjálfsagt. Hins vegar
er óhjákvæmilegt að ákveða for-
gangsröð þeirrar þjónustu, sem veitt
er, ekki síst í heilbrigðiskerfínu, og
láta greiða eitthvað fyrir það, sem
síður er talið nauðsynlegt.
2.
Ég tel rétt að þrengja vald til út-
gáfu bráðabirgðalaga og kalla Al-
þingi oftar saman, ef lagasetning er
nauðsynleg.
3.
Aður en ég kem að spumingunni
þykir mér rétt að gera grein fyrir
reglum sem gilda um greiðslu dag-
peninga, einkum til ráðherra.
Svo lengi sem ég þekki til hefur
tíðkast að grciða hótelkostnað ráð-
herra og að auki 20 af hundraði álag
á dagpeninga, eins og þeir eru
ákveðnir hverju sinni af ríkisskatt-
stjóra. Á greiðslu dagpeninga hygg
ég að engin breyting hafí orðið nema
hvað Albert Guðmundsson fjármála-
ráðherra ákvað í sinni ráðherratíð
að hækka greiðslu dagpeninga til
aðstoðarmanna ráðherra. Hins vegar
þegar staðgreiðsla skatta hófst, var
sá siður upp tekinn að skattleggja
með fullri staðgreiðslu hálfa dagpen-
inga ráðherra, og allt álagið. Eða
m.ö.o. tæplega 60 af hundraði af
heildardagpeningum ráðherra. Þann-
ig virðist ríkisskattstjóri hafa ákveð-
ið að líta á meginhlutann af dagpen-
ingum ráðherra sem tekjuauka. Um
þessa ákvörðun ætlá ég ekki að fjöl-
yrða. Hitt fullyrði ég, að sá hluti
dagpeninganna, sem ekki er skatt-
lagður, hrekkur sjaldan fyrir útgjöld-
um.
Sem svar við spurningunni vil ég
hins vegar segja eftirfarandi:
Ráðherrar, sem æðstu fulltrúar
síns lands, verða að búa á góðum
gistihúsum, en án íburðar. Þeir verða
einnig að geta leyft sér ýmsa hluti,
sem staða þeirra krefst.
Eins og skýrt hefur komið fram í
samanburði á launum ráðherra og
fjölmargra þeirra manna í þjóðfélag-
inu, sem ábyrgð bera á rekstri fyrir-
tækja, eru laun ráðherra aðeins hluti
af því sem þessir menn fá greitt og
er þó sá hluti dagpeninga, sem skatt-
lagður er, með talinn, að því er ég
best fæ séð. Ég leyfí mér þó að full-
yrða, að vinnutími ráðherra sér yfír-
leitt langtum lengri, svo og ábyrgð
og erill allur. Þetta getur að sjálf-
Steingrímur Hermannsson
sögðu ekki gengið til lengdar. Hins
vegar er að mínu mati rangt að
bæta laun ráðherra með dagpening-
um, eins og ríkisskattstjóri virðist
nú líta á málið.
4.
Ákvörðun Svía um að sækja um
fulla aðild að Evrópubandalaginu
hlýtur að hafa mikil áhrif á samstarf-
ið innan Fríverslunarbandalags Evr-
ópu og á þá samninga, sem nú er
að unnið við Evrópubandalagið. Hins
vegar sýnist mér ekki ljóst, að þessi
ákvörðun þurfí að hafa áhrif á nor-
rænt samstarf. Það hefur ekki verið
mikið á efnahagssviðinu.
Flest virðist benda til þess, að
umsókn Svía verði ekki afgreidd fyrr
en eitthvað líður á áratuginn. Evr-
ópubandalagið hefur hendur sínar
fullar af mikilvægum viðfangsefnum.
Forystumenn þess hafa ekki farið
leynt með þá skoðun að á meðan
skuli ekki fjölgað í bandalaginu. Ég
bind því enn vonir við það að Svíar
taki heilshugar þátt í samningum um
evrópskt efnahagssvæði. Ef þeir
samningar nást, geta þeir orðið
áfangi að fullri aðild fyrir Svía, og
framtíðarstaða fyrir okkur íslend-
inga gagnvart Evrópubandalaginu.
5.
Á þessari stundu er nánast óger-
legt að spá um, hvað gerist í Sov-
étríkjunum á árinu 1991. Því miður
virðast harðlínumenn hafa náð þar
undirtökum. Það getur leitt til alvar-
legra atburða, jafnvel blóðugra
átaka. Ef svo illa fer, mun það hafa
meiri afleiðingar en í fljótu bragði
verði rakið. Hætt er við, að þeir hlýju
vindar, sem blásið hafa um Austur-
Evrópu, kólni og afturkippur verði
í viðleitni til afvopnunar og friðsam-
legrar sambúðar. Þetta myndi eflaust
jafnframt þýða, að þau lýðveldi, sem
leita sjálfstæðis, eins og Eystrasalt-
slöndin, yrðu beitt hervaldi. Ég vil í
lengstu lög vona, að til þess komi
ekki.
Sþá mín er, að Sovétríkin verði til
í einhverri mynd í árslok 1991. Von
mín er, að það verði í mynd vaxandi
frelsis og lýðræðis.
Ég óska landsmönnum öllum far-
sæls árs og friðar.
Ólafur Ragnar Grímsson flármálaráðherra,
formaður Alþýðubandalagsins:
Skynsemi í skattamálum-
raunsæi í EB-viðræðum
i.
Það er ekki markmið í sjálfu sér
að auka skattbyrðina eða reyna á
þanþol almennings á þessu sviði.
Spurningin á fyrst og fremst að vera
um réttláta skiptingu og eðlilegt
hlutverk ríkisins í nútímaþjóðfélagi.
Skattar gegna þríþættu hlutverki
í efnahagslífi nútímans. í fyrsta lagi
fela þeir í sér tekjur ríkisins til að
standa straum af margvíslegum út-
gjöldum í þágu velferðar landsmanna
og til að greiða fyrir framkvæmdir
og þjónustu. I öðru Iagi eru þeir
tæki til að auka jöfnuð í þjóðfélag-
inu. í þriðja lagi eru skattar grund-
vallarþáttur í efnahagsstjórninni á
hveijum tíma. Breytingar á sköttum
geta verið nauðsynlegar til að stuðla
að jafnvægi og stöðugleika, tryggja
árangur gegn verðbólgu og knýja
fram lækkun vaxta. Þáttur skatt-
anna í hagstjórninni gleymist oftast
í umræðum á íslandi. Morgunblaðið
og talsmenn Sjálfstæðisflokksins
hafa átt ríkastan þátt í að gera
skattaumræðu hér á landi að vand-
lætingarþvælu þar sem skattar eru
ávallt komnir frá Kölska. Spuming
Morgunblaðsins um skattana er ág-
ætt dæmi um þennan Satansstíl
Morgunblaðsins og Sjálfstæðis-
flokksins í umræðum um skattamál:
„Hugmyndir eru á kreiki um aukna
skattheimtu!" — Kölski er á kreiki.
Varið ykkur nú!
Annað dæmi um þvælustíl Sjálf-
stæðisflokksins í umræðum um
skattamál eru svör flestra frambjóð-
enda flokksins í prófkjöri í Reykjavík
og fer þar fremstur varaformaður
flokksins. Þeir ætla að afnema „alla
skatta“ sem núverandi ríkisstjórn
hefur komið á, en Sjálfstæðisflokkur-
inn reiknar þá á núgildi þrettán millj-
arða. Þar eð Sjálfstæðisflokkurinn
ætlar sér væntanlega jöfnuð í ríkisfj-
ármálum boðar hann nú niðurskurð
á útgjöldum ríkisins um 18 milljarða,
eða í kringum 20% af heildartekjum
ríkissjóðs. Hins vegar er ekki eitt orð
að finna um hvaða útgjöld á að skera
niður. Milljarða skattalækkun án
samsvarandi holskurðar á útgjöldum
til skóla, sjúkrahúsa og framkvæmda
myndi á einu ári skapa óðaverðbólgu
á ný á íslandi, stórfellda vaxtahækk-
un og gífurlegan halla í viðskiptum
við útlönd. Hún myndi eyðileggja
ávinninga þjóðarsáttarinnar í einu
vetfangi.
I ritstjómargreinum Morgunblaðs-
ins og yfírlýsingum Sjálfstæðis-
flokksins gleymist ætíð að skattar
eru hagstjómartæki. Lækkun þeirra
án samsvarandi lækkunar á útgjöld-
um getur verið ávísun á óðaverðbólgu
og efnahagslegan óstöðugleika.
Skattahækkanir núverandi ríkis-
stjórnar á árinu 1989 voru ein af
forsendum þess að í upphafi ársins
Ólafur Ragnar Grímsson
1990 tókst að gera kjarasamninga
sem tryggðu þáttaskil í íslensku
efnahagslífi. Þannig er nú gangvirk-
ið í hagkerfinu þótt Sjálfstæðis-
flokknum gangi illa að skilja það.
Áður en spurningu um hækkun
og lækkun skatta er svarað verður
því fyrst að taka afstöðu til annarra
spurninga. Á að reka ríkissjóð með
afgangi til að treysta í sessi efna-
hagslegan stöðugleika og stuðla að
lækkun vaxta? Hvaða kröfum um
aukna þjónustu við sjúka, aldraða
og fatlaða á að fullnægja á næstu
árum? Hvernig ætla íslendingar að
greiða úr þeim fjárhagsvanda sem
felst í því að sífellt stærri hluti þjóð-
arinnar lifir lengur og nýtur lífeyris
frá tryggingarkerfi og lífeyrissjóð-
um? Hvernig á að mæta sífellt vax-
andi kröfum um aukna og bætta
menntun, endurmenntun þeirra sem
áður voru í háskólum og framhalds-
skólum, nánari tengsl megntakerfis
og atvinnulífs, samfelldan skóladag
og bætta aðstöðu fyrir yngstu börn-
in? Hvaða framkvæmdum í vega-
gerð, hafnargerð og flugvallargerð á
að sinna á næstu árum? Hvenær á
að ljúka við menningarhús og sjúkra-
stofnanir sem enn eru í byggingu
og sinna því brýna viðhaldi fjölda
stórbygginga sem vanrækt hefur
verið á undanförnum árum og ára-
tugum?
Þegar þessum spurningum og
mörgum fleiri hefur verið svarað er
hægt að taka afstöðu til þess hvort
hækka eigi skatta eða lækka. Raun-
hæf umræða um skatta er því aðeins
möguleg að hin efnahagslegu mark-
mið séu gerð skýr og hver og einn
svari heiðarlega hvaða kröfum um
aukin útgjöld á sviði heilbrigðismála,
velferðarmála, menntamála og fram-
kvæmda hann vill sinna og hverjum
hann vill neita.
2.
Ég hef lengi verið þeirrar skoðun-
ar af afnema eigi rétt til útgáfu