Morgunblaðið - 03.02.1991, Blaðsíða 5

fgfif jíAT;j5inar'i g ji.ujaciijjimu?- niQAjflyiuíiHOM
MOTJT.UNBLABIÐ StJNNUDAGUR' 3: KEBRÚAR 1991
J é
e 5
geymdi hún öll þessi ár en lét mig
hafa það aftur í fyrra. Það er um
gamlan karl sem fer á sjó og er
samið upp úr allra handa frægum
íslenskum ljóðum. Alveg stjörnugal-
ið! ... En þetta voru dropar í hafið;
oftast leið mér illa.
Ég svaf ekki vel á næturnar, ég
varð einfari, öll tilvera mín snerist
um að losna einhvem veginn við
að fara í skólann. Ég bjó til veik-
indi, reyndi að framkalla asmaköst
og bronkítisköst með því að anda
að mér moldarryki úti í iðnaðar-
hverfinu. Stundum varð ég miklu
veikari en ég ætlaði mér. Öllum
móral ýtti ég til hliðar. Stal úr búð-
um, sígarettum og öðrum nauðsynj-
um eða hlutum upp á sportið. Og
gommu af bókum sem ég seldi
Kidda sódó sem hafði fornbókasölu
niðri í miðbæ ...
* Á þessum árum töpuðu menn eða
sigruðu í skólanum. Þar gilti reglan
um „survival of the fittest“ — sá
sterkasti lifir af. Skólinn var að
framleiða menn inn í ákveðin
munstur. Þeir sem pössuðu ekki inn
í munstrin enduðu sumir á Litla-
Hráuni sem þjófar, nauðgarar eða
morðingjar, sumir dóu, sumir héldu
áfram að tapa í lífinu, voru lúserar
það sem eftir var.
Mér fannst ég hafa verið undir
þau ár sem skipta barn miklu máli,
og það merkir mig alla ævi. Ég
gleymi aldrei skelfíngunni, van-
máttarkenndinni, óttanum við
stríðni og hlátur félaganna ef kenn-
arinn tók mig fyrir. Hræðslunni við
að svara vitlaust.
Enn í dag fer ég í baklás ef ég
þarf að skrifa nafnið mitt undir
opinber skjöl og svoleiðis. Það
þyrmir yfir mig. Eg skil undirmáls-
fólk betur en annað fólk vegna þess
að ég hef umgengist það meira en
aðra og talið mig til þess.
En ég átti undankomuleið inn í
bækurnar, og smám saman flúði
ég líka markvisst inn í músík.
Bubbi
Morthens
þótti þetta skemmtilegt og fékk sjö.
Þegar prófinu var skilað var blaðinu
hent í mig og sagt: „Við viðurkenn-
um ekki svindl hér!“
Eftir þetta gerði ég stóra krossa
yfir nærri því hvert einasta prófblað
sem var sett á borðið hjá mér. Ég
fór í skólann en ég lærði ekkert,
slóst í frímínútum, kom fullur á
skólaböll og aðrar skemmtanir, var
farinn að reykja reglulega ellefu-
tólf ára, valdi mér kunningja sem
voru á svipuðu róli. Þegar ég hitti
fólk núna sem var með mér í skóla
segir það: „Ég man ekkert eftir
þér. Hvar varstu þessi ár?“ Ég var
þar, bara horfinn inn í krabbaske-
lina mína. Árið 1985 hitti ég einn
fyrrverandi kennara minn á AA-
móti vestur í Dölum og ég labbaði
til hans og sagði „Sæll og bless-'
aður, manstu eftir mér? Þú kenndir
mér.“ Þá sagði hann: „Nei, ég
kenndi þér ekki, við vorum saman
f tímurn."
Kennararnir gáfust upp á mér,
allir nema einn. Dagbjört hét hún
og kenndi mér íslensku, sennilega
í fyrsta bekk í gagnfræðaskóla. Þau
Arthúr bróðir kenndu saman nýlega
og hún sagði honum að ég hefði
skilað einni merkilegustu úrlausn á
prófi sem hún hefði fengið í hend-
ur. Þetta var próf í bókmenntum
og ég hafði skrifað ljóð í stað þess
að svara spurningunum. Þetta ljóð
Sterk rök má færafyrir því
aö ef ekkert ergert fyrir
þessa nemendur, er mörgum
þeirra tiættara að hrasaá
lífsleiðinni en öðrum.
bekkjarkennslu og að vinna í hópum
þar sem þeir einfaldlega bíða ósigur
á hveijum einasta degi. Ég hef oft
sagt við sjálfa mig og aðra að ég
myndi sjálfur fara að hugsa minn
gang ef ég færi á hverjum morgni
með það hugarfar í skólann að mér
ætti eftir að líða illa. Myndi maður
ekki heldur reyna að mótmæla því
með einhveijum stælum, breyttri
hegðan eða jafnvel með því að
hætta að koma?
Og það er einmitt
t hvernig ég fari
að því að mæla
framfarirnar.
Hvað þeim við-
víkur verð ég að
segja að mín
besta mælieining
er mætingin, sem
var allt niður í
60% hjá þeim
áður en þau
komu hingað.
Það er undan-
tekning ef þessir
nemendur fara
niður fyrir 90% í
mætingu. Sumir
hafa reyndar
100% mætingu.
Þetta finnst mér
segja heilmikla
sögu enda hafa
þessir krakkar
sagt okkur að
þetta sé í fyrsta
skipti sem þeim
líði alls ekki illa
, í skólanum. Sum-
ir hafa tekið svo
sterkt til orða að
segja að þeim líði
bara vel í skólan-
um. Þetta starf
er mjög gefandi
þegar árangur-
inn verður sýni-
. . . , ..... 'egu1-- Að sama
konti fra verri heimilom en skaPi verður
maður oft
svekktur þegar
lítið miðar þrátt
fyrir mikla vinnu.
Eg hef oft haldið
því fram að það
þyrfti að byija
neðar í grunnskólanum á þessu
starfsdeildar-úrræði því við getum
séð í dagjafnvel 11-12 ára nemend-
ur, sem augljóslega munu lenda inn
á starfsdeild á seinni stigum. Það
er sorglegt að horfa upp á, en
spurningin er alltaf sú hvenær tíma-
bært sé að flokka nemendur þannig
niður,“ segir Ragnar.
„Mér finnst mikiil misbrest-
ur á pví í grunnskðlunum
að krökkum séu kenndir
hagnytir hlutir um líf fullorð-
Það er alls ekkert gegnum-
áhyggjuefni á meðal þeirra að fá
ekki atvinnu. „Brugðið var á það
ráð að bjóða upp á eins árs starfs-
nám, sem hafði það að markmiði
að auka hæfni og færni nemend-
anna við að takast á við daglegt líf
með því hugarfari að standa sig í
atvinnu. Starfskynning var veiga-
mikill þáttur starfsnámsins. Nem-
endur fengu smám saman að detta
inn í atvinnulífið. Það, sem hinsveg-
ar kom mér á
óvart eftir að
hafa rætt við
nokkra nem-
endur þarna
ytra, var að það
var mikið
kappsmál hjá
unglingunum
að ná sér í und-
irstöðumennt-
un, sem létta
myndi þeim at-
vinnuleitina.
Bretarnir voru
með annað úr-
ræði, sem geng-
ur undir nafn- •
inu „Youth
Training Sc-
heme“; eins-
konar vinnu-
skóli. Þar gátu
unglingar verið
í allt að tvö ár
og voru að hluta
til í skóla og að
hluta til í lau-
naðri vinnu.
Ríkið og atvinn-
urekandinn
skiptu launun-
um á milli sín.
Þetta var mjög
vinsælt fyrir-
bæri, en fékk
kannski þá
gagnrýni að
þarna sæktu at-
vinnurekendur
ódýrt vinnuafl.
Á hinn bóginn
fengu ungling-
arnir tækifæri
til að spreyta
sig, þjálfuðust
og fengu svo
leiðsögn í skóla um leið. Við íslend-
ingar höfum sáralítið af slíkum úr-
ræðum. Þeir, sem hingað til hafa
ekki getað þegið það sem grunn-
skólinn býður upp á, hafa lent út
úr kerfinu. Og það eru mjög ólíkar
ástæður fyrir því af hverju þeir
hafa ekki getað þegið það. Þessir
nemendur mínir eiga það eitt sam-
eiginlegt að þeim hefur ekki gengið
vel í hinu hefðbundna bekkjarkerfi
og fýrir því eru margvíslegar ástæð-
ur.
Brenndir einstaklingar
Sumir eiga við það mikla lestrar-
örðugleika að glíma að þeir hafa
ekki getað tileinkað sér bóklegt
nám, ýmist vegna lesblindu eða
þjálfunarskorts. Hugsanlega geta
sumir verið minna greindir en geng-
ur og gerist. í öðru lagi höfum við
haft mjög greinda nemendur, sem
hafa lent upp á kant við skólakerf-
ið og upphátt hafa þeir mótmælt
skólakerfinu. Áhugasviðið hefur
verið allt annað en skólinn hefur
boðið upp á. í þriðja lagi höfum við
haft nemendur, sem koma frá heim-
ilum þar sem hlutirnir eru ekki í
lagi — uppeldislaus börn, sem hafa
verið látin ganga sjálfala frá 8-9
ára aldri. í sumum tilvikum hefur
drykkjuskapur á heimilunum átt
þátt í því svo og skilnaðir svo dæmi
séu tekin. Við höfum haft nemend-
ur, sem ekki hafa séð mikinn til-
gang í því að vakna á morgnana.
Þetta eru óneitanlega brenndir ein-
staklingar, sem hugsanlega hafa
verið teknir í gegn af félögum sín-
um. Sumir hafa þurft að þola ein-
elti í skóla Qg aðrir hafa þolað
reynslu, sem ég myndi aldrei vilja
fara sjálfur í gegnum. Þeir, sem
ekki geta borið hönd fyrir höfuð sér
á einhvern hátt, lenda oftar en aðr-
ir í því að verða teknir fyrir af jafn-
öldrum sínum eða öðrum. Börn og
unglingar eru auðvitað misjafníega
búin til að taka við slíku. Margir
af þessum neméndum hafa mjög
slæma reynslu af hefðbundinni
Foreldrar
Foreldrum starfsdeildarnemenda
er flestum ljós sú slæma námslega
og félagslega staða sem börn þeirra
eru í. Væntingar þeirra eru því
ekki miklar til hefðbundins náms.
Foreldrarnir hafa átt erfitt með að
fá börnin til að stunda skólann og
grípa því fegins hendi nánast hvaða
námstilboði sem er ef það mætti
verða til hjálpar. „Það er engin
launung að sumir nemendanna búa
við þannig aðstæður heima fyrir
að það þýðir lítið að leita til heimil-
anna um aðstoð. Hinsvegar er það
alls ekki algilt að þessi börn komi
frá verri heimilum en önnur börn."
Stefnt er að góðri samvinnu for-
eldra, nemenda og kennara. For-
eldrar eru fengnir til aðstoðar við
vettvangsferðir og starfskynningar.
Tvisvar yfir veturinn er skipulagður
foreldradagur, en eftir því sem
þurfa þykir símaviðtöl og aðrir
fundir. Skólinn ætlast til þess að
foreldrarnir sinni skyldum sínum
við börnin, með því að búa þeim
skilyrði til að stunda námið og taki
fulla ábyrgð á ákvörðunum þeirra
og hegðan.
„Það et' vissulega dýrt fyrir þjóð-
félagið að hafa tvo kennara í fullu
starfi með tíu nemendur. Á það ber
á hinn bóginn að líta að það er líka
dýrt að gera ekkert fyrir þessa
nemendur. Spurningin er hvort
þjóðfélagið vill leggja peninga í for-
varnarvinnu í stað þess að sitja
hugsanlega uppi með einstaklinga,
sem finna sig kannski ekki í neinu
í þjóðfélaginu," segir Ragnar Þor-
steinsson.