Morgunblaðið - 03.02.1991, Blaðsíða 4

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3. FEBRÚAR 1991
stundatöflu til að fara eftir. Aðstaða
til starfsnámsins í Breiðholtsskóla
er í alla staði mjög góð og stundum
koma dagar þegar þessir tíu nem-
endur eru jafnvel að vinna á fimm
stöðum. Tveir nemendanna gætu
verið að vinna í bóklegu fagi á
meðan aðrir tveir eru í eldhúsinu
að matbúa, en þess má geta að
matreitt er tvo daga í viku og að
því loknu borða nemendur og kenn-
arar sameiginlegan hádegisverð.
Aðrir gætu verið að vinna við tré-
smíði eða málmsmíði á meðan einn
er að vinna í bílvél, sem komið hef-
ur verið fyrir í
einu horni ann-
arrar kennslu-
stofunnar og á
sama tíma gæti
einn setið við
tölvu, áem
starfsdeildin
hefur yfir að
ráða. Hefð-
bundin fyrir-
lestrarkennsla
þekkist varla enda segjast kennar-
arnir aðhyllast þá kennslufræði að
nemendur læri best með því að
vinna sjálfir í stað þess að hlusta
eingöngu.
Sjálfviljugir
Nemendur koma sjálfviljugir í
starfsdeild til að takast á við öðru-
vísi nám en þeir þekkja. Markmið
þeirra er að þjálfast í vinnubrögð-
um, sem gætu leitt til þess að auð-
veldara væri að fá vinnu við hæfi
eða hefja nám í framhaldsskóla þó
fæstir leiti þangað. Meirihluti þeirra
vinnur með námi sem er af hinu
góða, segja kennaramir. „Þau hafa
ekki öll náð tökum á lestri þrátt
fyrir mikla sérkennslu sem veldur
því að vinna við framhaldsnám
verður þeim erfið. Hinn almenni
grunnskólakennari hefur jafnframt
mjög svo takmarkaðan tíma og
möguleika til að sinna einstakling-
unum í bekknum þegar nemendur
eru kannski 25 til 30 eins og víða
er. Sem betur fer bjargar sérkennsl-
an, sem boðið er upp á í skólum,
stórum hópi nemenda. Samt sem
áður nær þessi hefðbundna náms-
lega sérkennsla ekki til allra sem
þurfa á meira uppeldi og meiri
þroska að halda. Nemendur, sem
tilheyra þessum hópi, hafa oft og
tíðum misst af lestinni um miðjan
grunnskólann og hafa neikvæða og
brenglaða sjálfsmynd. Sterk rök
má færa fyrir því að ^ef ekkert er
gert fyrir.þessa nemendur, er mörg-
um þeirra hættara við að hrasa á
lífsleiðinni en öðrum. Draumurinn
er auðvitað sá að fleiri sér-úrræði
eða valmöguleikar verði fyrir ein-
staklinga sem þessa,“ segir Ragnar.
Nýr möguleiki
Inntaka í starfsdeildina er á þann
hátt að sérkennarar og sálfræði-
deild skóla bjóða nemendum pláss
að vori til: Foreldrum og nemendum
er gerð rækileg grein fyrir hvað
fram fer. „Ég hef aldrei fundið
annað en mjög jákvæð viðbrögð frá
foreldrum. Við viljum alls ekki að
litið sé á þetta sem eitthvert tossa-
úrræði, heldur viljum við aðeins
benda fólki á að hér sé um nýjan
möguleika að ræða og að þetta sé
tækifæri til að breyta viðhorfum
krakkanna. Mér finnst mikill mis-
brestur á því í grunnskólunum að
krökkum séu kenndir hagnýtir hlut-
ir um líf fullorðinna. Og ég lít á
okkur í starfsdeildinni miklu fremur
sem félagslega uppalendur heldur
en sem kennara, sem þurfa að fara
yfir eitthvert tiltekið magn af náms-
efni á mettíma,“ segir Ragnar.
Starfsdeildarnemendur ganga
ekki í gegnum samræmd próf, eins
og tíundu bekkjar nemendur gera
flestir. Tvisvar yfir veturinn, við lok
mis-
iafnleya niður á nemendur
oy öll kennsla er mjön svo
personubundin. Enyinn hefur
sömu stundaskrá.
haust- og vorannar, er hveijum
nemanda afhent skírteini er greini
frá innihaldi námsins, þeim árangri
sem nemandinn hefur náð og þeirri
færni sem hann hefur öðlast. Einn-
ig er í skírteininu almenn umsögn
um ástundun, mætingar og félags-
lega stöðu nemandans. Nemendum
er heimilt að nota skírteinið við
umsókn um atvinnu eða framhalds-
skóla.
Framhaldsskólar
Samkvæmt framhaldsskólalög-
um eiga framhaldsskólar að vera
fyrir alla nem-
endur. „Okkar
metnaður snýst
svolítið um það
að reyna að koma
okkar nemendum
á það stig að þeir
gefi skólanum
„sjens“ þó flestir
séu reyndar bún-
ir að dæma hann
vonlausan áður
en komið er til okkar. Á hinn bóg-
inn finnst okkur skorta þó nokkuð
á skilning á framhaldsskólastiginu
hvað varðar krakka sem þurfa á
sér-úrræðum að halda. Framhalds-
skólinn þarf að taka» við þessum
krökkum og skilja þarfír þeirra bet-
ur en nú er gert. Framhaldsskólinn
gæti verið með einhver sér-úrræði
þar sem að þessir krakkar myndu
geta fengið að læra að ákveðnu
marki, alast upp og þroskast innan
ákveðins ramma. Eftir eitt til tvö
ár i framhaldsskóla gætu þau tekið
um það ákvörðun hvort þau vildu
halda áfram námi eða fara út á
vinnumarkaðinn. Grunnskólinn á
vissulega að skila þessu hlutverki
upp að ákveðnum aldri. Aftur á
móti er það staðreynd að 20-25%
fyrsta árs nemenda standast ekki
þær lágmarkskröfur sem fram-
haldsskólinn gerir. Hvað á að gera
við þessa nemendur? Að mínu viti
á framhaldsskólinn að koma til
móts við þá í staðinn fyrir að
útskúfa þeim. Með því að tala um
að allir eigi jafnan rétt á námi, er
ég ekki endilega að segja að allir
þurfi annaðhvort að enda í stúd-
entsprófi eða iðnmenntun. í breyttu
þjóðfélagi, eins og hjá okkur, færist
uppeldiskrafan miklu meira inn í
skólana heldur en áður og þegar
nemandi hætti eftir skyldunám fyr-
ir tíu árum, þá fékk hann vinnu á
hinum almenna vinnumarkaði.
Núna fá þessir unglingar yfirleitt
ekki neina vinnu, að minnsta kosti
ekki hér á höfuðborgarsvæðinu. Þá
vaknar sú spurning hvort ríki og
borg eigi ekki að bregðast við.
Hvað á að gera við 15 ára ungling,
sem er búinn með skyldunám?"
Breskir jafnaldrar
Ragnar fór í kynnisferð til Bret-
lands fyrir þreniur árum þar sem
hann m.a. kynnti sér starfsnám,
sem ætlað er unglingum, sem lokið
hafa skyldunámi. Ragnar segir að
í norðurhéruðum Bretlands a.m.k.
séu unglingar mjög meðvitaðir um
það mikla atvinnuleysi, sem þar rík-
ir, og sé það yfir höfuð mikið

KVEIÐ FYRIR AÐ VAKNA
OG FARA í SKÓLANN
segir Bubbi Morthens í nýlegri bók sinni þegar hann rifjar upp skólaárin
lér gekk feikilega vel í skólan
um fyrstu árin. Átta ára var ég
næsthæstur í lestri í bekknum. Þá
var ég kominn með kennara sem
hét Arnþrúður. Við vorum látin lesa
af blaði meðan skeiðklukkan tifaði
og ég bunaði textanum út úr mér.
Núna get ég tekið inn heila blaðsíðu
í einu þegar ég hraðles texta, og
það var strax þá farið að bóla á
þessum hæfíleika.
Ég lærði að draga til stafs og
það gekk eðlilega fyrir sig. í níu
ára bekk voru engin teljandi vand-
ræði. Ég las og skrifaði stafí, en
reikningurinn gekk ekki vel. Töl-
urnar brengluðust á Ieiðinni niður
á blaðið, ég skrifaði tvo í staðinn
fyrir sex, fjóra í staðinn fyrir átta.
Ég sé tölustafí fyrir mér í litum —
6 er til dæmis rauðbrúnt og 8 svar-
grænt, og ég varð að hugsa um lit-
inn til að muna lögunina. Ef ég
gerði það ekki kom allt vitlaust.
En margföldunartöfluna lærði ég
utanbókar og skólinn var ennþá
yndislegur. í frímínútum klipum við
stelpur, fórum í kíló og teygjutvist
og hoppuðum parís.“
Það er Bubbi Morthens sem er
að segja frá í bók sinni „Bubbi“,
sem út kom fyrir jólin. Reynslu
hans svipar mjög til þeirrar reynslu
bama og unglinga, sem hér eru
gerð að umtalsefni enda kom það
á daginn, seint og um síðir, að um
lesblindu var að ræða í hans til-
viki. Við grípum aftur niður í bók-
inni.
„Ég var smámæltur, gat ekki
sagt 2 eðlilega og var sendur til
talkennara. Eg mætti stíft, skróp-
aði ekki eitt einasta skipti.' Mér var
strítt á því að vera að læra að tala,
en ég tók því með ró. Ég vissi að
það yrði tímabundið. Skólabróðir
minn einn sem stamaði átti að vera
með mér í tímum en kom aldrei.
„Þetta er þrælgaman,“ sagði ég við
hann, en hann vildi ekki koma.
Sennilega hefði hann getað lagast
eins og ég, en hann stamar ennþá
... Þegar skólaárinu var að ljúka
sagði talkennarinn: „Þú ert búinn
að standa þig svo vel að þú þarft
ekkert að koma til mín aftur.“ Og
ég fór heim og sagði ess ess ess
ess framan í spegilinn! Þessi maður
gerði mér gott, en ég var heldur
ekki farinn inn í skelina. Ég var
ennþá opinn og óhræddur.
Síðan kemur tíu ára bekkur. Ég
var ennþá hjá Amþrúði og nú fórum
við að kljást við stafsetningu og
málfræði í alvöru. Þá fínn ég — og
sé og heyri — að ég er ekki eins
slyngur og hinir krakkarnir. Það
var rosalegt áfall. Allt í einu gekk
ekkert upp. Ég víxlaði stöfum, gerði
ekki greinarmun á hljóðum, missti
stafi úr. Ég tengdi alls ekki skrift
og lestur. Ég horfði á orð sem ég
hafði skrifað og sá ekki hvort það
var rétt stafsett. Til að vera viss
varð ég að læra stafsetninguna á
hverju orðið utanbókar eins og
páfagaukur.
Þegar leið á veturinn fór mér að
líða illa. Ég kveið fyrir að vakna
og fara í skólann. Þó var ég ekki
skammaður í skólanum, heldur var
mér sýnt algert afskiptaleysi. Það
var hætt að kalla á mig upp að
töflu, hætt að spyija mig, hætt að
tala við mig. Ég fór að hafa hátt
í tímum, stríða og trufla til að fá
athygli, en ég sagði ekki frá þessu
heima. Svo voru auðvitað foreldra-
fundir og mömmu var sagt að ég
væri erfiður. Það kom henni á óvart
því allt hafði gengið vel með eldri
bræðuma og mig fram að þessu.
Næsta stig var að ég fór að fela
stflabækumar mínar og öll skrif-
færi. Ég gróf holu við Hálogaland,
stakk dótinu ofan í hana og mokaði
yfír; fór svo í skólann og sagði að
það væm engir peningar til heima
fyrir stflabókum. Einhvem tíma
man ég að mamma kom heim af
foreldrafundi alveg í öngum sínum.
Þá höfðu kennararnir sagt henni
að það væri ekki nóg að vera sjálf
svona vel til höfð og flott til fara
ef hún tímdi ekki að láta barnið
hafa peninga fyrir stflabókum og
skriffærum. Mamma kom af fjöll-
um, vissi ekki hver djöfullinn var
að ske og spurði mig hvers vegna
ég skrökvaði svona að kennurunum.
Ég svaraði út í hött.
Ég gat ekki talað við neinn um
þessa auðmýkingu, bældi hana bara
dýpra og dýpra inni í mér. Fyrst
vom uppi einhver áform í bekknum
um að stríða mér, en þau fóru út
um þúfur. Ég hélt stríðnispúkunum
í skefjum með því að taka æði við
og við og lemja þá. Þó ég hefði
stálminni fór ég að spila mig vit-
lausan, svara öllum spumingum
með „ég veit það ekki“, „ég man
það ekki“, „ég get það ekki. Ætl-
arðu að fara út í búð fyrir mig,
Bubbi minn?“ kallaði mamma. „Eg
get það ekki,“ svaraði ég.
Það var farið með mig til sálfræð-
inga'sem lögðu fyrir mig greindar-
próf, og niðurstaðan var alltaf sú
sama: Athyglisgáfa í lagi, greind
jrfír meðallagi, en á við hegðunar-
vandamál að stríða. Best að láta
hann eiga sig, sögðu sálfræðingarn-
ir, ekki hjálpa honum heima, leyfíð
honum að komast yfir þetta sjálfum
— og svo framvegis.
Sérfræðingarnir skáru á aðstoð-
ina sem ég gat fengið heima og það
var slæmt. Sú regla var brotin einu
sinni. Það var fyrir málfræðipróf >
ellefu ára bekk, en í því fagi hafði
ég alltaf fengið núll. Þá kenndi
Tolli mér málfræðina með því að
setja hana upp sem stríðsleik. Sér-
hljóðarnir voru ein herdeild, sam-
hljóðarnir önnur, orðflokkar og
beygingar fengu líka sitt hlutverk,
og svo var öllu att saman. Mér