Morgunblaðið - 10.03.1991, Blaðsíða 4

4 FRÉTTIR/YFIRLIT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. MARZ 1991
ERLENT
INIMLENT
Landsfund-
ur Sjálfstæð-
isflokksins
LANDSFUNDUR Sjálfstæðis-
flokksins hófst ,í Laugardalshöll á
fimmtudag. Alls sitja rúmlega
1.400 manns fundinn.
Maður fannst látinn við
Bankastræti
28 ára gamall maður, Úlfar
Úlfarsson, fannst látinn á tröpp-
um við bakdyr Bankastrætis 14,
aðfaranótt sunnudags. Er talið að
manninum hafi verið ráðinn bani
en enginn hefur verið handtekinn
vegna málsins. Ráðist var á mann
við Hverfisgötu sömu nótt og tel-
ur lögreglan að tengsl kunni að
vera á milli þess og mannslátsins.
Kærum vegna líkamsárása í borg-
inni hefur fjölgað um 50% frá
síðasta ári.
Búnaðarbankinn kaupir
Hótel ísland
Búnaðarbankinn hefur keypt
Hótel ísland af Ólafi Laufdal
veitingamanni, ásamt húseignum
hans og lóðum við Aðalstræti og
Túngötu. Börn Ólafs hafa stofnað
hlutafélög um rekstur Ólafs og
leigja Hótel ísland til sjö ára.
Kaupverð Hótels íslands er 847
milljónir en brunabótamat eignar-
innar er 1.490 milijónir kr.
Kröfur EB um veiðiheimildir
við ísland
Framkvæmdastjórn Evrópu-
bandalagsins telur að þær kröfur
sem settar verða fram um veiði-
heimildir í samningum við ríki
Fríverslunarbandalags Evrópu
eigi ekki ekki síður við um ísland-
smið en fiskimið Norðmanna og
Svía.
Viðskipti við Sovétmenn utan
rammasamninga
Slippstöðin á Akureyri hefur
gert útgerðarfýrirtæki í Litháen
tilboð í endurbyggingu á verk-
smiðjuskipi fyrir um 300 milljónir
kr. Fyrirtækin Marel hf., Traust-
verksmiðja hf. og Kvikk hf. hafa
selt vélar til Sovétmanna að und-
anförnu og eru þau viðskipti utan
rammasamninga íslands og Sov-
étríkjanna. Fulltrúar Álafoss hf.
fóru um helgina til Moskvu til
viðræðna um áframhaldandi við-
skipti.
Verktakar vilja flýta
framkvæmdum
Stjóm Verktakasambands ís-
lands hefur gert tillögu um að
flýta verklegum framkvæmdum
opinberra aðila vegna frestunar á
framkvæmdum í tengslum við
nýtt álver. Hafa fulltrúar sam-
bandsins sent forsætisráðherra og
borgarstjóra erindi þessa efnis,
þar sem lögð eru til ýmis verkefni
fyrir 4-5 milljarða króna sem unn-
in verði á þessu ári.
Samkomulag um
álverstillögu
Samkomulag hefur tekist með
stjórnarflokkunum um framhaid
álmálsins og var þingsályktunar-
tillaga lögð fyrir Alþingi í vik-
unni. Er stefnt að afgreiðslu máls-
ins á yfirstandandi þingi.
Leikurum sagt upp
Sex leikurum og þrémur öðrum
starfsmönnum hefur verið sagt
upp við Þjóðleikhúsið. Stjóm og
trúnaðarmannaráð Féiags
íslenskra leikara hefur mótmælt
uppsögnunum.
ERLENT
Órói breið-
ist út í Irak
Haft var eftir Dick Cheney, vam-
armálaráðherra Bandaríkjanna, á
föstudag að óeirðir sem bmtust
út í írak snemma í síðiistu viku
og beinast gegn stórn Saddams
Husseins virtust vera að breiðast
út. Það em aðallega heittrúar-
menn Shíta sem beitt hafa sér í
uppreisninni og barist við lýðveld-
isvörð forsetans. íranar hafa verið
sakaðir um að að standa á bak
við uppreisnina, en þeir neita því
harðlega. Vestrænum frétta-
mönnum hefur verið skipað að
hafa sig á brott frá írak og gmnar
stjórnarandstæðinga þar í landi
að ógnaratburðir séu uppsiglingu.
Eistar og Lettar
vilja sjálfstæði
Niðurstöður kosninganna sem
fram fóru í Eistlandi og Lettlandi
á sunnudag vom birt aðfararnótt
mánudags. í Lettlandi vom 73,1%
kjósenda fylgjandi sjálfstæði og
24,8% á móti. Kjörsókn var 88,4%.
í Eistlandi var kosningaþátttaka
heldu minni eða 82,8%. Þar voru
77,8% fylgjandi sjálfstæði. Ana-
tolíjs Gorbunovs, forseti Lett-
lands, lét svo ummælt þegar at-
kvæði höfðu verið talin að úrslit
kosninganna ættu að færa so-
véskum stjórnvöldum heim sann-
inn um nauðsyn þess að breyta
afstöðu sinni til Eystrasaltsríkj-
anna.
Siumut hélt sínu
Grænlenski stjórnarflokkurinn
Siumut hélt óbreyttu hlutfalli
þingsæta, eða 11 af 27, í þing-
kosningunum á þriðjudaginn var.
Talið er víst að flokkúrinn muni
taka upp stjómarsamstarf við
vinstriflokkinn Inuit Ataqatigiit
sem vann eitt þingsæti og er nú
með fimm þingmenn. Hörð bar-
átta á sér nú stað innan Siumut
milli Lars Emils Johansens,
formanns Siumut, og Jonathans
Motzfeldts,
formanns landstjómarinnar, um
stjórnarforystuna.
Það var þröng á þingi á al-
banska bátnum Lirija þegar
hann sigldi inn í höfnina í
Brindisi á Suður-Ítalíu á
fimmtudag.
Reyna að hindra
fjöldaflótta
Kommúnistastjórnin í Albaníu
reynir nú alit hvað hún getur til
að hindra straum flóttamanna frá
landinu til Ítalíu. Helsta hafnar-
borg landsins, Durres, var sett
undir stjórn hersins á fimmtudag
og ijöldasamkomur vom bannað-
ar í nokkrum bæjum og borgum.
Um 12.000 Albanir, margir hverj-
ir svangir og peningalausir, hafa
komið til Ítalíu á undanförnum
dögum og ákváðu þarlénd stjóm-
völd að senda flesta þeirra til
baka.
Bretland:
Æviminningar Kings-
leys Amis velqa athygli
St. Andrews. Frá Guðmundi H. Frímannssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
ÆVIMINNINGAR sir Kingsleys Amis rithöfundar, sem komu út í
þessari viku, hafa vakið verulega athygli fyrir bersögli og vægðar-
leysi höfundarins við vini sína.
Sir Kingsley Amis er einn kunn-
asti rithöfundur Breta, sem nú er
uppi. Hann hefur ritað gamansögur
og háðsádeilur og þykir í hópi enjöll-
Air Europe
ábarmi
gjaldþrots
London. Keuter.
BRESK flugmálayfirvöld hafa lýst
því að þau hyggist draga til baka
starfsleyfi næst stærstu ferða-
skrifstofu landsins International
Leisure Group (ILG). Fyrirtækið
er stórskuldugt og hafði áður far-
ið fram á greiðslustöðvun vegna
skorts á reiðufé. ILG á m.a. og
rekur flugfélagið Air Europe.
Persaflóadeilan og almennur sam-
dráttur í ferðaviðskiptum hefur kom-
ið mjög hart niður á ILG auk þess
sem einn af helstu hluthöfum félags-
ins, svissneska fjárhaldsfyrirtækið
Omni Holding AG, hefur nýlega far-
ið fram á greiðslustöðvun.
Skuldunautar Air Europe hafa
þegar gert fjárnám í mörgum af hin-
um 37 flugvélum félagsins af ótta
við að verða af kröfum sínum komi
til greiðslustöðvunar. Flugfélagið
varð að aflýsa öllum flugum sínum
sl. föstudag. Alls starfa 2.000 manns
hjá Air Europe og flutti félagið 3,5
milljónir farþega á síðasta ári.
ustu stílista á enska tungu. Hann
varð fyrst frægur á sjötta áratug
aldarinnar fyrir söguna „Lucky
Jim“. Rithöfundurinn hefur aídrei
legið á skoðunum sínum um hvað
sem vera skal nema ijölskyldu sína.
í æviminningum hans er hann opin-
skár að vanda um þekkta menn og
óþekkta, sem hann hefur mætt á
lífsleiðinni, og hlífir engum. Kaflar
úr bókinni hafa birst að undanförnu
í The Sunday Times.
Höfundurinn talar illa um nánast
alla í æviminningunum. Á því eru
þó nokkrar mikilvægar undantekn-
ingar. Ein er Margaret Thatcher,
fyrrum forsætisráðherra, sem hann
segir einhvetja fegurstu konu er
hann hafi séð um ævina. Thatcher
aðlaði sir Kingsley. Sir Kingsley
hefur raunar sagt að sig dreymi
blautlega reglulega en rekkjunautar
hans séu aðeins tveir; Elísabet
drottning og Margaret Thatcher.
Það sem sir Kingsley segir um
ýmsa stjómmálamenn er sumt varla
prenthæft, sérstaklega það sem
hann segir um Tony Benn, vinstri-
sinna og þingmann Verkamanna-
flokksins. Hann segir einnig að
Enoch Powell, fyrrverandi þingmað-
ur og ráðherra íhaldsflokksins, sé
„léttgeggjaður". Malcolm Mugg-
eridge, rithöfundur og sjónvatps-
maður, sem lést fyrir nokkru, hafi
verið hundlatur og hæfileikalaus og
Dylan Thomas, velska skáldið sem
drakk sig til dauða, hafí verið sér-
staklega ógeðslegur maður, sem
háfi svikið og stolið frá vinum sínum
Kingsley Amis. Myndin var tekin
þegar Amis voru veitt Booker-
verðlaunin árið 1986.
og migið á gólfið hjá þeim. Þá segir
Amis að Ieikarinn Kenneth Griffith,
sem lék aðalhlutverkið í kvikmynd-
inni „Lucky Jim“, sé „rótarleg hund-
stunga“.
Ýmsir aðstandendur þeirra
manna, sem nefndir eru í bókinni,
hafa borið brigður á minni höfundar-
ins. Enoch Powell segist til dæmis
aldrei liafa séð hann. Richard Ingr-
ams, vinur Malcolms Muggeridge,
segir drykkjuskap sir Kingsleys hafa
rænt hann minninu og gert hann
bitran. Leikarinn Kenneth Griffith
segir að sér þyki vænt um ummæli
sir Kingsleys enda sé hann viti bor-
inn maður og hann taki mark á skoð-
unurri rithöfundarins. Sjálfur segist
sir Kingsley Amis ekki vera að ná
sér niðri á kunningjum sínum og
jafna gamlan ágreining. Hann sé
aðeins að segja góðar sögur, sem
hann vilji ekki að gléymist.
Finnland:
Vangaveltur um forsetaefni
skyggja á þingkosningarnar
FINNAR ganga um næstu helgi
að kjörborði til þess að kjósa
nýtt þing. Samt má segja að
kosningabaráttan hafi naumast
farið af stað. Nokkrir stjórn-
málaskýrendur telja líklegt að
kjörsókn verði sú lakasta í
hálfa öld, þ.e. innan við 70%.
Atkvæðagreiðsla utan kjör-
staða hefur hafist en helstu
deilumál flokkanna eru ekki
enn til umfjöllunar í fyrirsögn-
um dagblaða og kvöldfrétta-
tíma sjónvarpsins. Hins vegar
vakti það athygli þegar birtar
voru fréttir þess efnis að kona
að nafni Eeva Kuuskoski-Vik-
atmaa væri samkvæmt skoð-
anakönnun líklegust til að
verða kosin forseti árið 1994!
Kuuskoski-Vikatmaa hefur
undanfarna mánuði raskað ró
þeirra karla sem hingað til
hafa þótt sigurstranglegastir í
forsetakosningunum.
Kalevi Sorsa
en fylgi Kuuskoski-Vikatmaa, en
nú hefur hann tapað forskotinu.
Borgaralegu flokkarnir hafa
alltaf átt erfitt með að finna sam-
eiginlegt forsetaefni. Þess má
geta að Kuuskoski-Vikatmaa er
þingmaður Miðflokksins en var
áður í hægri flokknum. Hún hefur
hins vegar ekki verið talin form-
legt forsetaefni miðflokksmanna.
Flokkurinn stefnir að því að bjóða
fram Paavo Vayrynen, fyrrver-
andi flokksformann, en hann er í
augum margra kjósenda jafn mik-
ill kerfiskari og Sorsa. Enda hefur
fylgi hans í skoðanakönnunum
verið mun lakara en fylgi Eevu
Kuuskoski-Vikatmaa.
Áhrifamikið forsetaembætti
Þrátt fyrir að þjóðþing Finna
fari samkvæmt stjórnarskrá
landsins með æðsta vald í landinu
hefur forsetinn mun meira vald
en í flestum Evrópuríkjum. Kjör-
tímabil Finnlandsforseta er sex
ár. Þrátt fyrir langa umræðu hef-
ur stjórnarskránni enn ekki verið
breytt þannig að endurkjör for-
seta hafi verið takmarkað eins og
til dæmis í Bandaríkjunum, þar
sem forseti má gegna embætti
aðeins í átta ár samfleytt. Af því
að Finnlandsforseti skipar ríkis-
stjóm, sem að vísu á að njóta
stuðnings meirihluta á þinginu,
og stjómar samskiptum Finna við
aðrar þjóðir hefur vald hans orðið
með ólíkindum. Þar að auki hefur
forseti takmarkað neitunarvald
varðandi lagasetningu og má
ákveða þingrof.
Mauno Koivisto forseti mun
sennilega ekki gefa kost á
sér til endurkjörs. Koivisto er jafn-
aðarmaður og þóttu það miklar
fréttir er vinstrimaður var kosinn
forseti þó að
meirihluti lands-
manna hafi með
einni undantekn-
ingu kosið hægri
meirihlúta á þjóð-
þingið frá því landið varð sjálf-
stætt.
Jafnaðarmenn reyna að halda
forsetaembættinu í sínum hönd-
um með því að bjóða fram Kalevi
Sorsa, þingforseta og fyrrverandi
flokksformann. Þar að auki hefur
Sorsa starfað bæði sem forsætis-
ráðherra og utanríkisráðherra.
Gallinn er sá að Sorsa nýtur ekki
persónulegra vinsælda eins og
Koivisto á sínum tíma. Hann er
fyrst og fremst
talinn kerfiskarl
og þar að auki
einn af þeim sem
voru fremstir í
flokki í stjórn-
málum á tímum Uhros Kekk-
onens, fyrrverandi forseta, en
þeir tímar eru nú að mati margra
Finna jafn skuggalegir og tími
Leoníds Brezhnevs í Sovétríkjun-
um. Fyrir hálfu ári var fylgi Sorsa
nokkrum prósentustigum hærra
BAKSVIP
frá Lars Lundsten í Helsinki