Morgunblaðið - 10.03.1991, Blaðsíða 23

22
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. MARZ 1991
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. MARZ 1991
23

Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Hætta á nýrri
vinstri sljóm
TJllestir eru sammála um að taka
beri skoðanakönnunum með
Jyrirvara, en jafnframt að þær gefi
vísbendi’ngu um, hvert straumarnir
liggja. í því ljósi er óneitanlega erfitt
að skilja kannanir, sem nýlega hafa
birzt, sem benda til þess, að meiri-
hluti kjósenda fylgi Sjálfstæðis-
flokknum að málum en jafnframt að
meirihluti þeirra styðji núverandi
ríkisstjóm! Hvernig svo sem skilja
ber þessar niðurstöður fer hitt tæp-
ast á milli mála, að nú er meiri hætta
á því, að stjómarsamstarf vinstri
flokka verði endurnýjað en nokkru
sinni fyrr.
Löngun vinstri flokkanna til þess
að halda áfram sámstarfi í ríkis-
stjórn, sem á annað borð hefur
komizt _á, hefur að vísu alltaf verið
sterk. í því sambandi má minnast
þess, að þegar vinstri stjórn Her-
manns Jónassonar var fallin í des-
ember 1958, eftir miklar sviptingar
milli þáverandi stjómarflokka í nokk-
ur misseri, var samt sem áður gerð
ákveðin tilraun til þess að endurreisa
þá stjórn. Og jafnvel eftir ófarir
vinstri stjórnar Ólafs Jóhannessonar,
sem splundraðist vorið 1974, var
gerð ákveðin tilraun til þess að endur-
reisa þá ríkisstjórn eftir kosningar,
þar sem Sjálfstæðisflokkurinn hafði
unnið einhvern mesta sigur sögu
sinnar.
Sú vinstri stjórn, sem nú situr, er
í vissum grundvallaratriðum ólík
tveimur fyrri vmstri stjórnum, sem
nefndar vora. í fyrsta iagi hefur
ágreiningur um veru varnarliðsins á
Keflavíkurflugvelli ekki valdið henni
erfiðleikum, eins og raun varð á í tíð
hinna fyrri vinstri stjórna. í öðru lagi
hafa átökin milli stjórnarflokkanna
ekki verið jafn hatrömm og þau voru
á áram áður, þótt ágreiningur þeirra
í milli hafi vissulega verið mikill. En
einmitt af þessum sökum er verulega
hætta á, að markviss tilraun verði
gerð að loknum kosningum í vor til
þess að endurreisa þetta stjórnarsam-
starf, hvað svo sem forystumenn ein-
stakra stjómarflokka kunna að segja
fyrir kosningar.
Verði vinstri stjórn endurreist að
kosningum loknum er augljóst, að
áfram verður haldið á sömu braut
og verið hefur undanfarin misseri.
Engin tilraun verður gerð til þess að
ná tökum á útþenslu ríkisbáknsins,
sem er að verða eins og krabbamein
í efnahagslífí þjóðarinnar. Þvert á
móti er líklegt,_ að Steingrímur Her-
mannsson og Ólafur Ragnar Gríms-
son leggi áherzlu á að hækka skatta
enn frá því sem nú er, eins og m.a.
má sjá á forsíðu Þjóðviljans í gær,
þar sem formaður Alþýðubandalags-
ins boðar svonefndan hátekjuskatt
og fjármagnsskatta. í Ijósi fenginnar
reynslu af fjármálastjórn þeirra fé-
laga má búast við, að raunvextir verði
áfram háir á íslandi vegna þess, að
ekkert lát verði á lánsfjárþörf opin-
berra aðila.
Kjaraskerðingin í tíð núverandi
ríkisstjómar er gífurleg og þótt hún
eigi ekki sök á henni allri, hefur hún
enga tilburði sýnt til þess að draga
úr henni, heldur þvert á móti. Núver-
andi ríkisstjórn hefur lagt blessun
sína yfir kvótakerfið og einhveija
mestu eignatilfærslu í allri sögu þjóð-
arinnar og þar með afhent fámennum
hópi manna yfirráð yfir þeirri auð-
lind, sem lögum samkvæmt er eign
þjóðarinnar allrar. Sáralitlar líkur eru
á því, að nokkur breyting verði á fisk-
veiðistofnunni, sitji vinstri stjórn
áfram við völd. Stöðug togstreita
hefur verið innan stjórnarinnar um
byggingu álvers og hvað eftir annað
hefur sú staða komið upp, að leita
þurfti stuðnings Sjálfstæðisflokksins
til þess að koma fram á Alþingi nauð-
synlegum samþykktum um nýtt ál-
ver.
Það er því fyrirsjáanlegt, að engin
breyting verður á þeirri stöðnun, sem
einkennt hefur íslenzkt þjóðfélag á
síðustu misserum, verði vinstri stjórn
Steingríms Hermannssonar endur-
reist að kosningum loknum. Af þess-
um sökum m.a. er landsfundur Sjálf-
stæðisflokksins, sem lýkur í dag, ein-
hver sá mikilvægasti, sem lengi hefur
verið haldinn. Stuðningsmenn flokks-
ins og óháðir kjósendur um land allt
bíða þess með eftirvæntingu hveijar
meginlínur Sjálfstæðismenn leggja í
upphafi þeirrar kosningabaráttu, sem
framundan er. Sjálfstæðisflokkurinn
þarf að vinna mikinn sigur í þing-
kosningunum til þess að flokknum
megi takast að koma í veg fyrir end-
urreisn þeirrar vinstri stjórnar, sem
nú situr.
Q/t SIGUR-
JL w Tc »jón Sig-
hvatsson, eða Jonni,
sem hefur búið í Banda-
ríkjunum tólf ár, sagði
í sjónvarpssamtali að
bandarískt þjóðfélag
væri meingallað. Hann sagði það væri
að vísu gott þjóðfélag fyrir þá sem
ættu peninga, en ekki hina. Samt
væri margt gott um þetta samfélag.
En það vantar velferðarþráðinn í þjóð-
félagsvefnað Bandaríkjanna, þótt
mannúðarmálum sé víða sinnt af kost-
gæfni. Þetta vitum við. Og Bandaríkja-
menn eiga áreiðanlega eftir að leggja
meiri áherzlu á þennan þátt næstu
árin.
Ég heyrði ekki betur en Jonni
ruglaði saman sósíalisma og velferð.
Hann sagðist vera „svona góður og
gildur sósíalisti í eðli sínu“, einsog
hann komst að orði. Ég veit aðvísu
ekki nákvæmlega hvað það merkir, því
ég sé ekki neinn sé sósíalisti í raun.
Allir gera útá markaðinn, Jonni líka.
Og gamlir marxistar austan tjalds.
Markaðurinn var fyrirheitið í áramóta-
boðskap Gorbasjovs. En sósíalismi og
markaðsbúskapur eru andstæður. Só-
síalisti gerir ekki útá markað, heldur
kenningu sem er gjaldþrota.
Við höfum upplifað þetta gjaldþrot
sósíalismans. Velferð er ekki sama og
sósíalismi, þvertá móti. Það höfum við
séð svart á hvítu í öllum sósíalistískum
ríkjum. Sósíalismi er ekki sama og
mannúð. Velferðarríkið er ekki fyrst-
ogsíðast vaxið af sósíalisma, heldur
af húmanisma 19. aldar. En þó umfram
allt af hugsjónum borgarastéttarinnar
frönsku. Jafnvel járnkanslarinn Bis-
marck tók þennan þátt í arf og hann
hefur verið meginþráður í stjórnmála-
vefnaði þýzkra kapítalista eftir stríð.
Ég held Jonni hafi einfaldlega átt
við hann sé velferðarsinni. Það væri í
anda íslenzkrar reynsluþekkingar að
hafa tröllatrú á velferðarhugsjóninni.
En sósíalistar hafa hvergi framkvæmt
hana, þótt hún sé ívaf í kenningunni.
Og Bandaríkjamenn eru aftarlega á
merinni í þessum efnum. Sú meri er
enn á harðahlaupum í villta vestrinu.
Og stúlkubarn einsog Sam í In Co-
untry fær það með sjónvarps’mjólkinni
HELGI
spjall
að hver sé sjálfum sér
næstur. Það er fyrsta
boðorðið í kúrekasið-
ferði vestrans. Ég var
aðvísu sjálfur kúreka-
fíkill á sínum tfma og
óforbetranlegur aðdá-
andi Tim Holts sem var mestur allra
kúreka og höfuðprýði Gamla bíós!
Meiri en útlagar einsog Grettir, eða
Gunnar á Hlíðarenda. En ég óx uppúr
þessum hasar, þótt ég hafi ávallt vitað
einsog Siguijón Sighvatsson og aðrir
einstaklingshyggjumenn að „sam-
keppni sé gulls fgildi". Lífið hafði ann-
an boðskap að færa en einstaklings-
hörku kúrekanna og kenninguna um
að hver sé sjálfum sér næstur. Og ég
kynntist því auk þess hvemig fólkið í
Njálu hafði ekki í öllum höndum við
örlög sín, þvertámóti. Jafnvel Njáll lifði
með andstæðum sínum. Njálupersónur
tala ekki uppúr forritum sem leiða að
góðum bókarlokum, þvertámóti.
(Þrátt fyrir allt blóðið og vígaferlin
er mikill friðarboðskapur í mörgum
fornritum okkar einsog Bjami Guðna-
son prófessor benti á í merkum fyrir-
lestri þarsem hann lagði einkum útaf
Heiðarvíga sögu, Laxdælu og Hávarð-
ar sögu Ísfírðings, en það mætti þá
einnig fínna þessari athvglisverðu
kenningu stað víðar í fornritum okkar,
ekkisízt Njáls sögu. Blóðlyktin vekur
einungis hefndarhug, það vissu höf-
undar Islendinga sagna. Og þeir lýstu
því án frammígripa. Yfirborð hetju-
sagnanna á sér friðsamlegan undirtón.
Það er munur á sýnd og reynd, sagði
dr. Bjarni. Áheyrendur kunnu áðurfyr
að leggja útaf sögunum; vissu hvert
höfundur var að fara. Skilningsgrund-
völlur þeirra var óskertur. Manndráp
voru af hinu illa, en þó r.æsta óumflýj-
anleg á blóðugri vargöld. Við þekkjum
þetta. Bófahasarinn allíkringum okkur,
ekkisízt í sjónvörpunum. Minnir á yfir-
borð hetjusagna. En þá er að huga að
táknlegum merkjum friðar og líkn-
semdar einsog prófessorinn gerði svo
eftirminnilega og bora sig innfyrir
skelina, að sál verksins. Islendinga
sögur era ekki einungis sálarlaus
skemmtirit, heldur mikilvægar dæmi-
sögur úr tlóðugum samtíma sturlunga;
ekkisízt greining á margþættu og and-
stæðufullu eðli mannsins. En líknsam-
ur boðskapur kirkjunnar í táknlegu
gervi margvíslegra skírskotana alls
staðar nálægur.
Þeir þekktu þetta vel karlamir á
sturlungaöld, en þar var Sturla Þórðar-
son friðarins megin einsog skáld eru
gjama.
Bókmenntaprófessorinn kom úr
annarri átt en miðaldafræðingurinn
Einar Pálsson en þeir hittust á miðri
leið og það var skemmtilegt að vera
viðstaddur. Það var einsog að upplifa
sögulega sól í austri, svoað vitnað sé
til táknfræði fornritanna, eða Ijós yfir
Helgafelli sem getið er um í kristnum
boðskap Laxdælu.)
1 O fC EN SAM ÓX INNÍ
»bandaríska drauminn. Og
þar er ekki rúm fyrir neinar mótsagn-
ir. Hún vissi fólkið í sjónvarpinu hefur
alltaf á reiðum höndum orð til að lýsa
tilfínningum sínum. En í lífínu sjálfu
er því sjaldnast til að dreifa. Það varð
henni aðvísu umhugsunarefni. En þá
var bara að hreiðra um sig í sjónvarp-
inu; láta sig dreyma um góð sögulok.
Sjónvarpssápur styðjast við hand-
ritahöfunda. í lífinu er handritið óskrif-
að.
Einsog í allri sannri list.
•J Qf* BANDARÍSKl BLÁS-
-l-^vl*arinn Miles Davis segir
hann sé orðinn hundleiður á kvenfólki
þar vestra. Það sé öllum stundum að
leika útúr sjónvarpssápum. Gervifólk
er ágætt á skjánum. En lífið og veru-
leikinn kalla á aðrar dýptir en yfírborð-
ið.
Sápufólk er einsog hveijar aðrar
sápukúlur.
Davis segir slíkt fólk geti ekki veitt
neina hamingju. Einungis þekking,
aukin þekking, geti veitt einhveija fyll-
ingu. Og hún sé forsenda hamingju;
ekki hávaðinn eða yfírborðið, heldur
það sem vex einsog grasið; hljóða-
laust. Sjálfur kann hann bezt við að
blása í trompettið — með hljóðdeyfi.
Þá verður það manneskjulegra.
Einsog lífíð sjálft.
M.
(meira næsta sunnudag.)
ATHYGLI ÞJÓÐARINN-
ar beinist að Sjálfstæð-
isflokknum um þessa
helgi og hefur raunar
gert undanfarnar vik-
ur, ekki sízt vegna fyr-
irsjáanlegra kosninga
um formann á landsfundi. En jafnvel þótt
slíkar kosningar stæðu ekki fyrir dyrum
mundi fólk hafa mikinn áhuga á því, sem
gerist á landsfundi Sjálfstæðisflokksins.
Astæðan er einfaldlega sú, að hér er á
ferðinni langöflugasta stjórnmálahreyfing
landsmanna og á vettvangi hennar endur-
speglast helztu þættir í þjóðmálaátökum
líðandi stundar.
Á undanförnum árum hefur þess gætt
í vaxandi mæli, að andstæðingar Sjálf-
stæðisflokksins halda því fram, að flokkur-
inn sé í raun ekkert annað en bandalag
hagsmunahópa og stjórnist af þeim, þess-
um í dag og öðrum á morgun. I forystu-
grein Alþýðublaðsins sl. fimmtudag er
þetta orðað svo: „Hinn stóri flokkur er
reyndar ekkert annað en kosningabanda-
lag sérhagsmunahópa.“ Ekki er úr vegi
að fjalla um þessa gagnrýni andstæðinga
Sjálfstæðisflokksins um þessa helgi, er
hinn fjölmenni landsfundur flokksins
stendur yfir.
Eins og Morgunblaðið hefur margsinnis
bent á, endurspeglar Sjálfstæðisflokkurinn
nánast alla þjóðfélagshópa í þessu landi.
Á 1.400 manna landsfundi flokksins, sem
nú stendur yfir í Laugardalshöll, er að
finna fólk úr öllum stéttum og starfshópum
samfélagsins. Að þessu leyti er Sjálfstæð-
isflokkurinn einstæður meðal stjóm’mála-
hreyfinga hérlendis. í þessu er fólginn
bæði styrkleiki og veikleiki flokksins —
en þó fyrst og fremst styrkleiki.
Það er hægt að tala um sérhagsmuna-
hópa bæði á neikvæðan og jákvæðan hátt.
Samtök á borð við Landssamband ísl. út-
vegsmanna eða Stéttarsamband bænda
hafa þýðingarmiklu hlutverki að gegna.
Þau eru annars vegar vettvangur samráðs
þeirra, sem starfa að þessum atvinnugrein-
um, sem eru undirstöðuatvinnuvegir lands-
manna, en hins vegar geta þau breytzt í
þrönga hagsmunahópa, sem beijast fyrir
sérhagsmunum, sem eru beinlínis skaðleg-
ir fyrir þjóðarheildina. Þar má nefna bar-
áttu LÍU fyrir núverandi kvótakerfi og
baráttu bændasamtakanna gegn auknu
frjálsræði í landbúnaðarstarfsemi, þ. á m.
einhveijum innflutningi á búvörum.
Sú staðreynd, að kjarna eða forystu-
sveit helztu hagsmunasamtaka í landinu
er að finna innan Sjálfstæðisflokksins,
veldur því, að flokkurinn verður kjörinn
vettvangur þeirrar málamiðlunar, sem
nauðsynlegt er að fari fram öllum stundum
í okkar samfélagi. Og í því felst sá styrk-
ur, sem flokkurinn hefur af því að hafa
þessa hópa innan sinna vébanda. Þannig
er t.d. augljóst, að hvort sem Sjálfstæðis-
flokkurinn er í stjórn eða stjórnarand-
stöðu, getur hann gegnt lykilhlutverki í
því vandasama verkefni að ná sáttum um
fiskveiðistefnu, sem þjóðin öll getur fallizt
á. Hið sama má segja um nauðsyn þess
að ná skynsamlegri málamiðlun um land-
búnaðarstefnuna, þar sem bændur fá ann-
ars vegar 'viðunandi umþóttunartíma til
að komast út úr offramleiðslu á sauðfjár-
afurðum, en neytendur og skattgreiðendur
sjá ljósglætu framundan og hafa von um
minni kostnað af landbúnaðinum, þegar
til lengri tíma er litið.
Sjálfstæðisflokkurinn getur hins vegar
ekki gegnt þessu málamiðlunarhlutverki,
ef hagsmunahóparnir verða of fyrirferð-
armiklir innan flokksins. Þá kemur til
kasta forystusveitar flokksins að skipa
þessum hagsmunahópum til sætis, þar sem
þeir eiga heima. Frægt dæmi um þetta
er fundur, sem þáverandi formaður Sjálf-
stæðisflokksins efndi til með verzlunar-
stéttinni í Reykjavík á kreppuárunum
1967-1969. Þá var kjaraskerðing óumflýj-
anleg en jafnframt taldi forysta Sjálfstæð-
isflokksins óhjákvæmilegt að verzlunin
tæki á sig umtalsverða álagningarskerð-
ingu. Því var illa tekið en á fyrrnefndum
fundi fór ekki á milli mála, hver það var
sem valdið hafði. Verzlunarstéttin kyngdi
álagningarskerðingu, þótt með þungum
hug væri.
Það er þess vegna grundvallarmisskiln-
ingur hjá andstæðingum Sjálfstæðis-
flokksins, þegar þeir telja, að flokkurinn
sé að þróast í að verða bandalag sérhags-
munahópa. Hinir svonefndu sérhagsmuna-
hópar eru auðvitað ekkert annað en fólkið
í landinu, sem hefur fundið sér þennan
vettvang, sem Sjálfstæðisflokkurinn er til
þess að stilla saman krafta sína á grund-
velli sameiginlegra hugsjóna, þótt átök
verði á þessum vettvangi um einstök mál-
efni. Þess vegna má segja, að málefnaátök
séu eðlileg innan flokksins og þvert á
móti óeðlilegt að þau séu ekki til staðar.
í tímans rás breytist staða hagsmuna-
hópanna í þjóðfélagi okkar. Þannig er t.d.
augljóst, að meira jafnvægi ríkir nú milli
verkalýðshreyfingar og vinnuveitendasam-
taka en gerði fyrir t.d. 20-30 árum. Sú
var tíðin, að verkalýðshreyfingin hafði yfir-
höndina í samskiptum þessara aðila. Því
fer fjarri, að svo sé nú. Raunar má spyija,
hvort samtök vinnuveitenda séu orðin of
sterk en verkalýðshreyfingin of veik, þótt
vóna megi, að þróunin leiti jafnvægis enda
fer bezt á því. Forystumenn þessara hags-
munasamtaka talast nú við af ábyrgð, sem
á skorti áður fyrr og það er a.m.k. af hinu
góða og á eftir að verða þjóðinni allri til
heilla. En breytingar á styrkleika endur-
spegluðust óhjákvæmilega innan Sjálf-
stæðisflokksins og gætu valdið flokknum
vissum vandkvæðum. Þá reyndi á forystu-
sveit flokksins að skapa það jafnvægi, sem
ef til vill hefði raskazt um of utan vé-
banda hans, svo mikilvægt er hlutverk
þessa öflugasta stjórnmálaafls í landinu.
MARGIR SJÁLF-
stæðismenn hafa
haft áhyggjur af
— ný vinnu- því, hvernig vinnu-
brögð hafa þróazt
innan Sjálfstæðis-
flokksins á undanförnum tveimur áratug-
um. Þar er ekki sízt átt við prófkjörin, sem
hafa markað starf flokksins í vaxandi
mæli á þessu tímabili. Morgunblaðið hefur
m.a. hvað eftir annað frá 1970 látið í ljósi
efasemdir um gildi prófkjöranna og haft
uppi gagnrýni á þau vinnubrögð, sem
tíðkazt hafa í þeim.
Prófkjörin á vettvangi Sjálfstæðis-
flokksins eru viðameiri en annars staðar.
Þátttaka í þeim er margfalt meiri en hjá
öðrum flokkum. Kostnaður frambjóðenda
er orðinn of mikill. Augljóst er, að margir
hika við að taka þátt í prófkjöri vegna
kostnaðar. Auglýsingar, blaðaútgáfa,
skrifstofuhald, mannahald, símakostnaður
o.s.frv. veldur því, að sennilega er kostnað-
ur einstaklings, sem leggur í prófkjörsbar-
áttu í einhverri alvöru, á bilinu hálf til ein
og hálf milljón króna.
Að auki leiða prófkjörin til þess, að
bræður beijast. Samheijar breytast í and-
stæðinga í nokkrar vikur og neikvætt
umtal um náungann getur orðið meira en
góðu hófi gegnir. Prófkjörin innan Sjálf-
stæðisflokksins á síðustu tveimur áratug-
um hafa valdið því, að sár hafa opnazt,
sem seint gróa. Samstaða verður minni
en ella. Stundum sýnast þingmenn, sem
eiga prófkjör yfir höfði sér, í meiri baráttu
innbyrðis heldur en við andstæðingana.
Þrátt fyrir þetta virðist raunsætt að
ætla, að prófkjör verði fastur þáttur í
starfi Sjálfstæðisflokksins í framtíðinni,
enda lýðræðisleg aðferð, hvað sem öðru
líður. Ef að líkum lætur munu frambjóð-
endur í prófkjörum beita vaxandi tækni
til þess að koma sjónarmiðum sínum á
framfæri við kjósendur. Sennilega á aug-
lýsingamennska eftir að aukast og kostn-
aður sömuleiðis. Þáttur fjölmiðlanna í próf-
kjörsbaráttu vex og viðleitni einstakra
frambjóðenda til þess að færa sér þau
tækifæri í nyt, sem íjölmiðlarnir bjóða upp
Nýir tímar
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 9. marz
Frá 29. landsfundi Sjálfstæðisflokksins. Morgunbiaðia/KGA
á eða til þess að nota ijölmiðlana, ef kost-
ur er.
í þessu felst, að starfsemi Sjálfstæðis-
flokksins verður opnari, átökin á milli ein-
staklinga og hópa verða augljósari og þá
vaknar sú spurning, hvort sameiginlegar
hugsjónir verða nægilega sterkar og sam-
eiginlegir hagsmunir nægilega miklir til
þess að halda þessum víðfeðma flokki sam-
an, þegar til lengri tíma er litið. Æ fleiri
mál verða þverpólitísk, þegar andstæður
minnka í stjórnmálabaráttunni.
í ARATUGI HAFA
Möguleikiá ““mi,
meirihluta? hvort flokkurinn
hefði nokkru sinni
möguleika á því að ná einn meirihluta á
Alþingi. Slíkar hugmyndir hafa fram að
þessu verið óraunhæfar. Spurning er hins
vegar, hvort þjóðfélagið hafi breytzt svo
mikið á síðustu tveimur áratugum, að
meirihluti Sjálfstæðismanna á Alþingi sé
ekki lengur óraunhæfur kostur.
Fólksfjöldinn á suðvesturhorninu er orð-
inn mikill. Reynslan í kosningum frá 1978
sýnir, að sveiflur milli flokka eru miklu
meiri en þær hafa nokkru sinni áður ver-
ið. Hver hefði trúað því, þegar Sjálfstæðis-
flokkurinn missti meirihluta sinn i borgar-
stjórn Reykjavíkur vorið 1978, að rúmum
áratug síðar ætti flokkurinn eftir að fá
yfir 60% greiddra atkvæða í Reykjavík?!
Mikill kosningasigur Alþýðuflokksins í
þingkosningunum vorið 1978, þegar flokk-
urinn fékk um 22% greiddra atkvæða á
landinu öllu, er einnig til marks um þessar
miklur sveiflur. Hið sama má segja um
þann árangur, sem Bandalag jafnaðar-
manna náði í einum kosningum og Borg-
araflokkurinn í öðrum. Skoðanakannanir
sýna stöðugt ótrúlega mikið fylgi Sjálf-
stæðisflokksins meðal kjósenda og hafa
sýnt síðustu misseri.
Þegar menn horfa á þessar miklu sveifl-
ur í kjósendafylgi, sem fyrst og fremst
hafa orðið á suðvesturhorni landsins
síðasta rúman áratug, er ekki lengur
óhugsandi og útilokað, að Sjálfstæðis-
flokkurinn gæti náð því marki, að fá rneiri-
hluta á Alþingi í þingkosningum. Slíkt
markmið sem í eina tíð var fráleitt verður
nú að teljast raunhæfur möguleiki.
Sú var tíðin, að stjórnmálaflokkarnir
höfðu nokkuð glögga mynd af fylgi sínu.
Raunar svo mjög, að þeir vissu nokkurn
veginn, hveijir fylgismenn þeirra voru.
Hópur óákveðinna kjósenda var takmark-
aður. Þetta er gjörbreytt. Fólk er tilbúnara
til þess að kjósa þennan flokk i kosningum
nú og annan í næstu kosningum. Hópur
óákveðinna kjósenda er orðinn langstærsti
hópurinn og margir þeirra taka mið af því
andrúmi, sem stjórnmálaflokkum og
stjórnmálamönnum tekst að skapa í kring-
um sig fyrir kosningar.
Viðhorfin eru líka breytt. Sú var tíðin,
að kjósendum. þótti varhugavert að af-
henda einum flokki öll völd í landinu í eitt
kjörtímabil. Nú virðast slíkar hugmyndir
ekki lengur fráleitar. Ríkisstjórnir eins
flokks eða fjögurra til fimm flokka virðast
geta komið til greirta.
Sennilega stöndum við á miklum tíma-
mótum í stjórnmálabaráttunni. Hvort nýir
tímar og ný vinnubrögð verða þjóðinni til
farsældar er svo allt annað mál. En við
skulum vona það. Hrun kommúnismans í
heiminum ýtir undir þá von.
„Þegar menn
horfa á þessar
miklu sveiflur í
kjósendafylgi,
sem fyrst og
fremst hafa orðið
á suðvesturhorni
landsins síðasta
rúman áratug, er
ekki lengur
óhugsandi og úti-
lokað, að Sjálf-
stæðisflokkurinn
gæti náð því
marki, að fá
meirihluta á Al-
þingi í þingkosn-
ingum.“