Morgunblaðið - 15.03.1991, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 15. MARZ 1991
ALLT
fyrirGLUGGANN
úrval, gæöi, þjónusta
<^>-gardínubrautir
eftirmáli meö úrvali af
köppum í mörgum
litum.
Ömmustangir, þrýsti-
stangir, gormar o.fl.
Sendum í póstkröfu um
land allt.
Einkaumboö á íslandi
Sími: 31870 - 688770.
Tjarnargötu 17 - Keflavík -
Sími: 92-12061
ARISTONÖÍ
Þriðji stærsti framleiðundi
heimilistækja í Evrópu
ÞURRKARI

Ver& kr. 38.970 “stgr.
ÁRMÚ 20 Aæ>/i
KJÖLUR hf. _A 30 S: 678890-678891
Árásir og illmælgi
eftir Arthúr Björgvin
Bollason
Þann 7. mars síðastliðinn birtist
í Morgunblaðinu harla kostuleg
grein, eftir Franziscu Gunnarsdótt-
ur, þar sem hún eyðir heilli opnu
til að koma lesendum í skilning um
að ég hafi um árabil fátt annað
haft fyrir stafni en að níðast á minn-
ingu Gunnars Gunnarssonar skálds.
Frúin hefur um það mörg orð og
miður fögur, að það sé háttur smá-
menna af mínu sauðahúsi að leggj-
ast á nái andlegra stórmenna. Þessi
magnaða ónáttúra hafi leitt mig til
þess að véla grandvara fréttamenn
og sómakæra útgefendur og rit-
stjóra til að taka þátt í þessum ljóta
leik.
Ég verð að játa, að þessi skrif
ollu mér mikilli furðu. Burtséð frá
því fáheyrða persónulega skítkasti
sem fyrir kemur í greininni — og
ég hirði ekki að ræða um á þessum
vettvangi — þykir mér full .ástæða
til, vegna lesenda Morgunblaðsins,
að fara nokkrum orðum um ásakan-
ir frúarinnar um meinta „aðför“
mína að Gunnari Gúnnarssyni
skáldi.
Greinarhöfundur gefur mér að
sök, að ég hafi í bók minni „Ljós-
hærða villidýrið" sem kom út hjá
Máli og menningu fyrir síðustu jól,
látið að því liggja að Gunnar Gunn-
arsson hafi verið málsvari „hel-
stefnu" þýska nasismans. Þeir sem
ekki þekkja til gætu dregið þá
ályktun af furðuskrifum frúarinnar
að umrædd bók fjalli meira eða
minna leyti um skáldið Gunnar
Gunnarsson. Því fer hins vegai; viðs
fjarri. í þessu bókarkorni rek ég
afskipti Þjóðveija af íslenskum
menningararfi allt frá dögum þý-
skrar rómantíkur á 19. öld. Áhugi
þýskra fræðimanna á menningar-
arfi íslendinga tók á sig ýmsar
kynlegar myndir á valdatímum nas-
ista og af sjálfu leiðir að það örlaga-
ríka tímabil fær dijúgt lými í bók-
inni. Einn þáttur þessa máls var
dálæti þýskra nasista á verkum
Gunnars Gunnarssonar og sam-
skipti hans og fleiri íslenskra
menntamanna við mannvitsbrekkur
Þriðja ríkisins. Að þessum þætti er
vikið í einum kafla bókarinnar.
Við lestur fyiTnefndrar greinar
gat ég ekki varist þeim grun að
frúin hefði ekki lesið bókina. Það
kom mér altént spánskt fyrir sjón-
ir, þegar ég rakst á þann fróðleiks-
mola, að „áhugi Þjóðveija á nor-
rænni menningu átti ekki rætur til
nasismans að rekja. Norrænu félög-
in voru t.d. stofnuð um 1919. Nas-
istar gleyptu hugmyndina síðar.“
Þeir sem leggja á sig það ómak að
lesa „Ljóshærða villidýrið“ munu
reyndar komast að því að þessi
áhugi á sér miklu dýpri rætur í
þýskri sögu en ætla mætti af þess-
ar staðhæfingu frúarinnar, en sú
saga er einmitt rakin í fyrstu köfl-
um bókarinnar. Það ýtir og undir
þann grun að frúin hafi látið hjá
líða að lesa „Ljóshærða villidýrið",
að hún byggir ásakanir sínar ekki
á efni bókarinnar sjálfrar, heldur
fyrst og fremst á nokkrum orðum
sem ég lét falla í viðtali við Helga
H. Jónsson fréttamann í sjónvarp-
inu skömmu eftir að bókin kom út.
Þegar ummæli frúarinnar eru skoð-
uð nánar verður ekki betur séð en
að aðför mín að Gunnari Gunnars-
syni sé fólgin í því að ég skyldi
voga mér að nefna þá staðreynd
að Gunnar heimsótti Þýskaland
nokkrum sinnum á valdatíma nas-
ista og gekk m.a. á fund Adolfs
Hitlers í mars 1940. Það er einkum
frásögn mín af fundinum með Hitl-
er sem fer fyrir bijóstið á frúnni.
Nú er þessi fundur sem slíkur ein-
föld söguleg staðreynd, sem enginn
dregur í efa. Það sem frúnni sárnar
er að ég skuli hafa getið þess að
fundurinn hafi átt sér stað „löngu
eftir að stríðið byijar“. Þetta finnst
henni hæpin fullyrðing, því í mars
1940 hafi ekki verið liðnir nema 5
mánuðir frá þvi að stríðið hófst.
Ég sé í sjálfu sér ekki ástæðu til
að deila á tímaskyn frúarinnar og
maður getur svo sem spurt sig:
hvað er 5 mánaða heimsstyijöld
milli vina? Svari þar hver fyrir sig.
Þegar rýnt er nánar í áðumefnda
grein kemur í ljós að frúin gerir
síst minna úr samskiptum Gunnars
Gunnarssonar við nasista en ég
geri í „Ljóshærða villidýrinu". Til
samræmis við meginefni þeirrar
bókar beindi ég einkum sjónum að
áhuga þýsku nasistanna á Gunnari
Gunnarssyni og verkum hans. Það
vakti hins vegar ekki fyrir mér að
gera neina „úttekt“ á lífsviðhorfum
skáldsins, ehda hefði slíkt að sjálf-
sögðu fallið utan við ramma þessar-
ar bókar. Ég læt heldur hvergi að
því liggja að Gunnar hafi lagt bless-
un sína yfir „stefnu, sem uppvís var
orðin að hrottaskap og fjöldamorð-
um“. Á hinn bóginn get ég fallist
á það sem frúin segir sjálf, að Gunn-
ar „gætti ekki nægilega að því í
fyrstu, hvað í henni fólst“. Og það
gildir sjálfsagt um fleiri. Sé hægt
að lesa einhveija ásökun á hendur
Gunnari Gunnarssyni og öðrum ís-
lenskum andans mönnum, sem nutu
gistivináttu nasista, út úr skrifum
mínum, þá er hún sú sama og fram
kemur í orðum frúarinnar sjálfrar:
að þeir hafi verið glámskyggnir á
eðli þessarar mannhatursstefnu í
fyrstu. Frúin bendir reyndar rétti-
lega á að slík .glámskyggni sé ekki
einsdæmi í sögunni, en það er efni
í aðrar bækur. Af lestri þessarar
greinar fæ ég því ekki annað ráðið
en að „glæpur“ minn sé sá að virða
ekki einhvers konar „tabú“, sem
frúin telur að mér hafi borið skylda
til að virða. Það er hálfspaugilegt
— og þó kannski í samræmi við
aðrar þversagnir í þessari grein —
að manneskja sem sýnist vilja
banna að talað sé um vissar sögu-
legar staðreyndir skuli taka á sig
krók til að lofa og prísa „rannsókn-
arblaðamennsku" og „hreingern-
ingar“ í fjölmiðlum. Eins og áður
sagði hirði ég ekki um það hér að
elta ólar við persónulegar svívirð-
ingar og aðdróttanir frúarinnar,
enda fær hún að standa reiknings-
skil þeirra orða á öðrum vettvangi.
Að lokum vil ég gefa lesendum
Morgunblaðsins kost á því að bera
saman orð mín í lokakafla bókarinn-
ar „Ljóshærða villidýrið“ um við-
skipti Gunnars Gunnarssonar við
þýska nasista og ásakanir frúarinn-
ar um að hér sé á ferðinni fólskuleg
árás og „aðför að látnum lista-
manni“:
„Sá kapítuli þeirrar sögu er hér
hefur verið sögð sem snertir okkur
íslepdinga að líkindum mest eru
afskipti íslenskra rithöfunda og
fræðimanna af menningarlífi Þjóð-
veija á nasistatímanum. Það hlýtur
að valda nokkurri furðu að mikil-
hæfir rithöfundar á borð við Gunn-
ar Gunnarsson og Guðmund Kamb-
an skyldu finna hjá sér hvöt til að
leggja lag sitt við stofnanir þýska
nasistaflokksins. í því sambandi er
þó vert að hafa í huga að umrædd-
ir höfundar vora í erfiðri aðstöðu.
Það var ekki áuðvelt fyrir höfund
ofan af Fróni að hafna því þegar
Þjóðveijar buðu honum gull og
græna skóga, enda var hér vissu-
lega um vegtyllu að ræða. Hvað sem
öðru leið höfðu Þjóðveijar um aldir
Arthúr Björgvin Bollason
„ Af lestri þessarar
greinar fæ ég því ekki
annað ráðið en að
„glæpur“ minn sé sá að
virða ekki einhvers
konar „tabú“, sem frúin
telur að mér hafi borið
skylda til að virða.“
verið í hópi fremstu menningar-
þjóða álfunnar. Við þetta bætist að
þjóðernishyggja nasismans snart
að líkindum viðkvæma strengi í
bijóstum íslenskra þjóðernissinna,
altént framan af. Þeir voru ljóst og
leynt stoltir af því að eylandinu í
norðri skyldi vera hampað svo mjög
sem raun bar vitni og þeirri skoðun
haldið að þýskum lesendum að
mannlíf á sögueyjunni hafi verið
með einstakri reisn o_g óvenjulegum
glæsibrag til forna. A þessum árum
var Island lítt þekkt á meginlandi
álfunnar og slíkt skjall hefur að lík-
indum látið eins og fegursta tónlist
í eyrum íslenskra þjóðernissinna.-
I ljósi þessa er rétt að vera var-
færinn í mati á afskiptum íslenskra
skálda og fræðimanna af menning-
arpólitík nasista. Það gildir og um
fylgismenn nasismans á Fróni að
þeir voru flestir fljótir að snúa við
blaðinu, þegar ljóst varð hvílíkt fen
grimmdar og mannlegrar niðurlæg-
ingar Hitler var að ota þjóð sinni
út í.“
Höfundur er
bókmenntafræðingur og
þáttagerðarmaður lijá
Sjónvarpinu.
ARISTONÖl
Þriðji stærsti framleiðandi
heimilistækja t Evrópu
ÞVOTTAVÉL
•
Verð kr. 49.200 - stgr.
ARMU 20Á2A
KJÖLUR hf. LA 30 S: 678890-678891
VJterkurog
k-J hagkvæmur
auglýsingamiðill!
Hvað er BÍSN?
Stjórn BÍSN frá vinstri: Stefán J.K. Jeppesen, Kristján Guðmunds-
son, Atli Georg Lýðsson, Gunnhiidur Jóhannsdóttir og Ólafur Lofts-
son. Á myndina vantar Hildi E. Vignisdóttur og Jóhönnu L. Eiríks-
dóttur.
eftir Ölmu
Thorarensen
Allír landsmenn vita hvað Há-
skóli íslands er og flestir vita jafn-
vel hvað Stúdentaráð er. Þeir eru
aftur á móti færri sem vita hveijir
sérskólarnir eru og hvað BÍSN er,
Bandalag íslenskra sérskólanema.
Sérskólar eru í raun allir þeir
skólar sem eru á framhalds- eða
háskólastigi, fyrir utan Háskóla ís-
lands. Þeir sérskólar sem eru láns-
hæfir hjá LÍN geta fengið inngöngu
í BÍSN. í dag eru alls 16 sérskólar
meðlimir í BÍSN: Tækniskólinn,
Kennaraháskólinn, Samvinnuhá-
skólinn, Leiklistarskólinn, Stýri-
mannaskólinn, Fósturskólinn, Lyfj-
atækniskólinn, Garðyrkjuskólinn,
Þroskaþjálfaskólinn, Iþróttakenn-
araskólinn, Fiskvinnsluskólinn,
Myndlista- og handíðaskólinn, Iðn-
skólinn, Tónlistarskólinn, Tölvu-
háskólinn og Söngskólinn; í allt um
4 þúsund nemendur.
í nóvember 1979, þegar BÍSN
var stofnað, var tilgangurinn aðal-
lega að standa vörð um hagsmuni
sérskólanema hjá LÍN, sem þangað
til höfðu verið frekar takmarkaðir.
í dag á BÍSN tvo fulltrúa í LÍN, á
móti tveim fulltrúum Stúdentaráðs
Háskóla íslands, tveim frá Sam-
„Var tilgangurinn aðal-
lega að standa vörð um
hagsmuni sérskóla-
nema hjá LIN, sem
þangað til höfðu verið
frekar takmarkaðir.“
bandi íslenskra námsmanna erlend-
is og þrem fulltrúum frá ríkinu.
Fólkið í eldlínunni, stjórn BÍSN,
eru alls sjö manns úr hinum ýmsu
skólum; formaður, varaformaður,
ritari, gjaldkeri og þrir meðstjórn-
endur. Stjórnin er kosin árlega og
munu næstu kosningar verða á
aðalfundi nú í lok mars._
Með árunum hefur BÍSN aukið
umsvif sín og alla starfsemi og til
dæmis er félagslíf orðið fastur liður
í starfi BÍSN. Af viðburðum í fé-
lagslífinu mætti nefna_ að dagana
15.-22. mars heldur BÍSN í fyrsta
sinn menningarviku, þar sem sér-
skólarnir verða kynntir og boðið upp
á áhugaverða skemmtidagskrá.
Dagskrá menningarvikunnar verð-
ur auglýst og fæst einnig gefins á
skrifstofu BISN. Það má benda á
það að menningarvika þessi er opin
öllum að kostnaðarlausu.
í dag er mikilvægur hluti af starfi
BÍSN fólginn í samstarfi við önnur
samtök, eins og til dæmis: Sam-
starfsnefnd námsmannahreyfinga,
Byggingafélag námsmanna, og At-
vinnumiðlun námsmanna. Sam-
starfsnefndin vinnur meðal annars
að lánamálum, en nú í vetur gaf
hún út afsláttarskírteini handa öll-
um framhaldsskólanemum, í sam-
vinnu við Ferðaskrifstofu stúdenta.
Byggingafélagið er búið að sækja
um framkvæmdalán hjá Húsnæðis-
stofnun ríkisins og á að nota það
til byggingar á námsmannaíbúðum
fyrir sérskólanema. Atvinnumiðlun
námsmanna sér aðallega um að
útvega námsmönnum sumarstörf,
og er hún starfrækt í rúma tvo
mánuði á ári, frá enduðum maí til
júlíloka. Af áhugaverðum málefn-
um af erlendri grund mætti nefna
NOD, eða Nordisk Operation Dags-
verk, sem er peningasöfnun til
styrktar uppbyggingu menntunar
barna í Brasilíu. Söfnunin mun lík-
legast fara fram í október á þessu
ári, og er BISB þar í samvinnu við
Hjálparstofnun kirkjunnar og lðn-
nemasamband íslands.
Að lokum má benda á, að besta
kynning sem almenningur, og þá
sérstaklega þeir sem hyggja á fram-
haldsnám, getur fengið á sérskól-
um, menningarvikan, er öllum opin
að kostnaðarlausu.
Höfundur er háskólanemi.