Morgunblaðið - 10.04.1991, Qupperneq 26

26
I(iMOJíSHNB&AÍÖSS MlöVJKUlpAííli^/LQ.'iAPRÚb 1991
Vestur-Evrópusambandið;
Fundur vegna EB-við-
ræðna um málefni Kúrda
Lúxemborg. Reuter.
FRAKKAR kölluðu óvænt saman stuttan fund utanríkisráðherra
Vestur-Evrópusambandsins (WEU), varnarsamstarfs sem níu aðild-
aríki Atlantshafsbandalagsins eiga aðild að, í Lúxemborg í gær. Fór
hann fram er hlé var gert á samráðsfundi Evrópubandalagsins (EB)
um málefni Kúrda. Ljóst þykir að franska stjómin vilji með þessu
leggja áherslu á þá stefnu sína að EB-ríkin samræmi í auknum mæli
stefnuna í vamarmálum.
stæðu vamarsamstarfi allra Evrópu-
ríkja, sem nefnt hefur verið evrópska
stoðin í NATO, og sambandið renni
saman við EB. Þau tormerki era á
því að eitt EB-ríki, írland, er ekki í
NATO og fimm evrópsk NATO-ríki
era ekki í V-Evrópusambandinu, þ.
á m. ísland. Bretar, Hollendingar
og Portúgalar hafa óttast að sam-
runi WEU og EB gæti orðið til að
Bandaríkjamenn teidu forystuhlut-
verki sínu í NATO ógnað og Evrópu-
menn vildu að bandaríski herinn í
Vestur-Evrópusambandið var
stofnað fyrir nokkram áratugum til
að efla þátttöku Evrópumanna í
vörnum álfunnar en starfsemi þess
var lengst af lítil. Ýmis EB-ríki vilja
nú að WEU verði kjaminn í sjálf-
Suður-Afríka:
Frumvarp
um afnám
Evrópu yrði dreginn á brott.
Frakkar eiga aðild að NATO en
hafa ekki tekið þátt í hernaðarsam-
starfi bandalagsins frá árinu 1966.
Fundarboð Frakka kom fram aðeins
nokkrum stundum áður en utanríkis-
ráðherrar EB hófu viðræður sínar
um vanda kúrdískra flóttamanna og
aðstoð við þá og hefur það ekki
gerst áður að starf WEU hafi verið
tengt EB með þessum hætti. Ráð-
herrar WEU samþykktu tillögur
æðstu manna ríkjanna níu um sam-
starf við birgðaflutninga í tengslum
við aðstoðina sem EB hyggst veita.
Máttleysi Evrópubandalagsins við
að móta sameiginlega stefnu í Persa-
flóastríðinu hefur aukið mjög þrýst-
ing á bandalagið um samstarf í ör-
yggis- og varnarmálum.
Keuter
James Baker, utanríkisráðherra Bandaríkjanna, ræðir við forsætis-
---- ráðherra ísraels, Yitzhak Shamir, í gær.
Tillaga Bandaríkjasljórnar um svæðisbundna ráðstefnu um frið í Mið-Austurlöndum:
kynþátta-
flokkunar
Höfðaborg. Reuter.
RÍKISSTJÓRN Suður-Afriku
lagði í gær fram frumvarp til
laga um afnám kynþáttaflokk-
unar í landinu. Frumvarpið er
í sex setningum og er talið ör-
uggt að það nái fram að ganga
á þinginu.
Með framvarpinu eru tíu núgild-
andi lög felld úr gildi, m.a. lög sem
kveða á um hvemig skipta eigi
fólki niður i tíu mismunandi kyn-
þáttahópa. Hafa lög þessi verið
grundvöllur kynþáttaaðskilnaðar-
stefnu suður-afrískra stjómvalda
undanfarin 43 ár.
Þó að frumvarpið verði sam-
þykkt er sá lagalegi möguleiki enn
til staðar, þar til ný stjómarskrá
gengur í gildi, að blökkumönnum
verði neitað um sömu menntun og
hvítir menn og að einungis hvítir
fái að kjósa í kosningum.
F.W. de Klerk, forseti Suður-
Afríku, kynnti í febrúar umfangs-
miklar umbætur í þá átt að draga
úr kynþáttaaðskilnaði í Suður-
Afríku. Með samþykkt þessa
fmmvarps hafa allar þær umbæt-
ur sem hann boðaði verið fram-
kvæmdar. Forsetinn hefur einnig
lofað að blökkumenn, sem eru
fimm sinnum fjölmennari en hvítir
menn í Suður-Afríku, hljóti full
pólitísk réttindi.
Varað við óhóflegri bjartsýni
þrátt fyrir tílslakanir Israela
Jerúsalem. The Daily Telegraph, Reuter.
JAMES Baker, utanríkisráðherra Bandaríkjanna, átti í gær fundi með
ísraelskum ráðamönnum þar sem rædd var m.a. tillaga Bandaríkja-
stjómar um að efnt verði til svæðisbundinnar ráðstefnu um leiðir til
að tryggja friðinn í Mið-Austurlöndum. Bandaríski utanríkisráðher-
rann kvað fundina hafa verið gagnlega en varaði við óhóflegri bjart-
sýni. Enn væri mikið starf óunnið áður en unnt yrði að hefja slíkar
viðræður.
David Levy, utanríkisráðherra
ísraels, gaf í skyn eftir fund sinn
með Baker að almenn samstaða ríkti
um markmiðin með slíkri ráðstefnu
en gert er ráð fyrir að hana sitji
sendinefndir frá Arabaríkjunum og
ísrael auk Sovétríkjanna og Banda-
ríkjanna. Baker ræddi einnig við sex
manna sendinefnd Palestínumanna
en áður en sá fundur fór fram lýsti
formaður hennar, Faisal al-Huss-
eini, yfir því að friðarráðstefna gæti
aldrei skilað árangri sætu málsvarar
palestínsku þjóðarinnar hana ekki.
Kröfur og skilyrði ísraela
Ráðamenn í ísrael hafa lýst yfir
því að þeir séu í grandvallaratriðum
hlynntir því að friðarráðstefna fari
fram. Þessi yfirlýsing þykir til marks
um að friðarframkvæði Bandaríkja-
stjómar, sem hleypt var af stokkun-
um eftir að styijöldinni við Persaflóa
lauk, hafi loks skilað áþreifanlegum
árangri þó svo fréttaskýrendur bendi
á að ísraelar hafí bundið slíkar við-
ræður mjög ákveðnum skilyrðum.
Reuter
Að sögn Levy setja Israelar það
sem skilyrði fyrir svæðisbundinni
ráðstefnu að sendinefndir komi allar
saman á opnunarfundi hennar en
síðan taki tvíhliða viðræður við. Þyk-
ir sýnt að með þessu vilji ísraelar
koma í veg fyrir að ráðstefnan líkist
alþjóðlegum fundahöldum á vett-
vangi Sameinuðu þjóðanna og að
niðurstöður hennar verði á einhvern
hátt bindandi fyrir ísraela.
Óstaðfestar fréttir hermdu að
ísraelar væra jafnframt tilbúnir til
að slaka nokkuð á þeim skilyrðum
sem þeir hafa sett fyrir viðræðum
við fulltrúa Palestínumanna. Fram
til þessa hafa ráðamenn neitað að
viðurkenna rétt Palestínumanna frá
austurhluta Jerúsalemborgar til að
taka þátt í slíkum viðræðum.
Ónefndir ísraelskir embættismenn
sögðu að stjórnvöld væra nú tilbúin
til að fallast á að fulltrúar frá Jerú-
salem tækju þátt í friðarráðstefnu
ef mynduð yrði sameiginleg sendi-
nefnd Palestínumanna og Jórdana.
Hins vegar hefðu stjómvöld hvergi
hvikað frá þeirri afstöðu sinni að
ræða ekki við fulltrúa Frelsissam-
taka Palestínu (PLO), sem ísraelar
telja til hryðjuverkamanna.
Hernámssvæðin ekki gefin
eftir
En þótt vísbendingar hafi komið
fram um að ísrelar telji sig nú geta
slakað á fyrri skilyrðum varðandi
skipulag og umfang slíkrar ráð-
stefnu hefur ekkert komið fram sem
bendir til þess að þeir séu tilbúnir
til að verða við grandvallarkröfu
Arabaríkjanna sem er sú að þeir
gefí hernámssvæðin eftir gegn
tryggingu fyrir friði. Raunar hefur
Yitzhak Shamir sagt að ísraelar séu
tilbúnir til að taka á öllum þeim
atriðum sem stuðlað geti að öryggi
og stöðugleika í þessum heimshluta
í tvíhliða viðræðum við fulltrúa
Arabaríkjanna. Þessi yfírlýsing for-
sætisráðherrans þykir mörgum á
hinn bóginn fremur óljós ekki síst
þar sem hann hefur jafnframt marg-
oft ítrekað að Vesturbakkinn, Gaza-
ströndin og Gólan-hæðirnar verði
ekki gefin eftir.
Lengi hefur verið rætt um nauð-
syn þess að kalla saman alþjóðlega
ráðstefnu um málefni Mið-Austur-
landa. ísraelar hafa ekki viljað Ijá
máls á þessu en Bandaríkjamenn
hafa þótt nokkuð tvístígandi. í
síðasta mánuði lögðu bandarískir
embættismenn hins vegar til að efnt
yrði til svonefndrar svæðisbundinnar
ráðstefnu. Þar sem ísraelar telja sig
nú geta fallist á tillöguna í grund-
vallaratriðum hafa vaknað vonir um
að þetta frumkvæði Bandaríkja-
stjórnar geti skilað raunverulegum
árangri. Opinber viðbrögð Araba-
ríkjanna liggja á hinn bóginn enn
ekki fyrir en sýnt þykir að bæði
stjómvöld í Egyptalandi og þó eink-
um í Sýrlandi geti tæpast fallist á
kröfur og skilyrði ísraela.
Handalögmálá tævanska þinginn
Uppþot urðu í tveimur af þremur málstofum tævanska þingsins í gær
er stjórnarandstæðingar í Lýðræðislega framfaraflokknum eyðilögðu hljóð-
nema, köstuðu bókum, veltu borðum um koll og helltu vatni yfir stjórnar-
sinna til að hindra umræður um þingsköp. Síðan kom til harðra ryskinga
milli þingmanna, eins og sjá má á myndinni, en þingmönnum stjórnar-
flokksins, Þjóðernisflokksins, tókst að lokum að stilla til friðar með hjálp
öryggisvarða. Stjórnarskrá landsins hefur tryggt öldruðum þingmönnum
stjórnarflokksins fast þingsæti frá fímmta áratugnum og saka stjórnarand-
stæðingar þá um að hafa hindrað lýðræðisumbætur.
Vopnahlé í Persaflóastríðinu tók gildi í gær;
Mjög erfitt getur reynst
að framfylgja skilmálum
Sameinuðu þjóðunum. Rcuter. The Independent.
ÍRÖSK stjórnvöld hafa tilkynnt Sameinuðu þjóðunum að þau fall-
ast á þá skilmála sem öryggisráðið setti fyrir varanlegu vopnahléi
á miðvikudag í síðustu viku og tók vopnahléið formlega gildi í gær.
I bréfi sem Ahmed Hussein, utanríkisráðherra íraks, sendi til fram-
kvæmdastjóra Sameinuðu þjóðanna um helgina eru gerðar margar
og itarlegar athugasemdir við skilmálana en því samt lýst yfir að
írakar hyggist fallast á þá.
I skilmálum öryggisráðsins felst
m.a. að gjöreyðingarvopnum íraka
og öllum búnaði til framleiðslu
þeirra verði tortímt undir alþjóð-
legu eftirliti, að hluti tekna Iraka
af olíusölu renni í stríðsskaðabætur
og að svæði við landamæri íraks
og Kúveits verði undir eftirliti frið-
argæslusveita Sameinuðu þjóð-
anna. Þegar hafa verið kynntar
áætlanir um 1440 manna sveit,
sem bera mun nafnið UNIKOM,
og senda á til þessa svæðis. Meðal
þeirra sem skipa sveitina verða 660
hermenn úr friðargæslusveitum
Sameinuðu þjóðanna á Kýpur, suð-
urhluta Líbanon og Gólan-hæðum.
En þó að írakar hafi fallist á
vopnahlésskilmálana er björninn
ekki unninn og sérfræðingar telja
víst að ýmis vandkvæði eigi eftir
að koma upp við framkvæmd skil-
málana. Þannig má ganga út frá
því sem vísu að eftirlit með vopna-
búri íraka og tortímingu gjöreyð-
ingavopna muni reynast mun erfið-
ara en í hliðstæðum dæmum í
samningum milli risaveldanna.
Þannig er til dæmis minna vitað
um fjölda íraskra eldflauga en eld-
flaugar t.d. Sovétmanna.
Meðan á Persaflóastríðinu stóð
skutu írakar 81 Scud-eldflaug að
ísrael, Saudí-Arabíu og Bahrain
og talsverður íjöldi flauga því til
viðbótar var eyðilagður af flugher
bandamanna og sérsveitum. Lítið
er hins vegar vitað um hve margar
eldflaugar eru enn til og eina leið-
in til að komast að því er að sér-
stakir eftirlitsmenn ferðist um írak
og fái aðgang að öllum þeim stöð-
um sem þeir hafa hug á að heim-
sækja með litlum eða engum fyrir-
vara. Engin fordæmi era fyrir slíku
eftirliti t.d. í afvopnunarsamning-
um risaveldanna.
Telja sérfræðingar hjá þeirri
stofnun Bandaríkjastjórnar sem
hefur eftirlit með afvopnunar-
samningum undir höndum að þetta
geti reynst mjög erfitt í fram-
kvæmd.
Þá er talið að það geti reynst
erfítt að eyðileggja efna- og sýkla-
vopn íraka. Risaveldin búa yfír
sérstakri aðstöðu til slíks en vopn
íraka yrði að eyðileggja í eyði-
mörkinni þar sem engin sérstök
aðstaða væri til staðar. Gæti
tortíming vopnanna því reynst
mjög hættuleg með tilliti til um-
hverfismengunar.