Morgunblaðið - 10.04.1991, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. APRÍL 1991
Leikskólalög en ekk-
ert leikskólapláss?
Hver er framkvæmdavilji stjórnmálaflokkanna?
eftir Guðnýju
Guðbjörnsdóttur
Störf forskólanefndar
Síðastliðin tvö ár eða allt frá því
að Svavar Gestsson, mennamála-
ráðherra, skipaði nefnd til að endur-
skoða gildandi lög um uppbyggingu
og rekstur dagvistarheimila, hefur
aðgerða núverandi ríkisstjórnar í
þesum málaflokki verið beðið. For-
skólanefndin skilaði af sér tillögum
að nýju frumvarpi til laga um leik-
skóla, ásamt sérstöku frumvarpi til
laga um ríkisframlag til sveitarfé-
laga vegna leikskóla.
Eftir meðferð þessara frumvarp-
stillagna í ríkisstjóminni fæddist
það frumvarp til laga um leikskóla
sem samþykkt var sem lög á Al-
þingi á lokadögum þess. Þó að nýju
leikskólalögin geri ráð fyrir að leik-
skólinn verði sérstakt skólastig fyr-
ir börn frá því að fæðingarorlofi
lýkur til 6 ára og heyri áfram und-
ir menntamálaráðuneytið, þá er
réttur allra barna til leikskólavistar
ekki tryggður. Þá var frumvarpið
um ríkisframlag til sveitarfélaga
vegna leikskóla ekki lagt fram, þó
að jafnljóst sé að ef fullnægja á
eftirspurn fyrir dagvistun á næstu
5—10 árum verður slíkt ríkisfram-
lag að koma til. Samkvæmt lögum
um verkaskiptingu ríkis og sveitar-
félaga frá 1989 á kostnaður við
uppbyggingu og rekstur leikskóla
alfarið að vera á ábyrgð sveitarfé-
laga, en miðað við áætlaðar kostn-
aðartölur, misjafnan fjárhag sveita-
félaga og mismikinn pólitískan vilja
verður ekki séð hvernig öllum börn-
um verður tryggður aðgangur að
leikskóla nema með aðstoð ríkis-
valdsins. Því má segja að nýja leik-
skólafrumvarpið sé mikilvægt
pappírsgagn varðandi stefnumörk-
un, en algjörlega innantómt hvað
varðar íjármagn til uppbyggingar.
Kannski dæmigert „mjúkt“ mál
sem í lagi er að samþykkja svo
framarlega sem það kostar ekki
neitt?
Þáttur fóstra og foreldra
Eins og alþjóð veit hafa mennta-
málaráðherra og félagsmálaráð-
herra deilt hart um það hvaða ráðu-
neyti skuli fara með málefni leik-
skólans. Tekist var á um það hvort
líta beri á leikskólann sem uppeldis-
stofnun fyrir öll börn eins og grunn-
skólann eða hvort skilgreina eigi
leikskólann sem félagslega þjónustu
sveitafélaga við þá foreldra og böm
sem hennar óska. Þó að þessi deila
ráðherranna hafí virkað ómerkileg
frá sjónarmiði þeirra sem vilja fyrst
og fremst fleiri og sveigjanlegri
dagvistarstofnanir, þá er ég sam-
mála samtökum fóstra og foreldra
um að farsælla sé að málefni leik-
skólans heyri áfram undir mennta-
málaráðuneytið, einkum ef og þeg-
ar leikskólavist stendur öllum börn-
um til boða. Þessum deilum lauk
ekki fyrr en rétt fyrir þingslit þann-
ig að litlu munaði að ekki næðist
vegna tímaskorts að koma leikskól-
afrumvarpinu í gegn. Samtök for-
eldra og fóstra fylgdu málinu vel
eftir við meðferð þess í þinginu og
tel ég þann áhuga sem þar kom
fram hafa ráðið úrslitum um að
málið fékk þann forgang sem því
bar í öllu annríkinu í þinglok.
Baráttan framundan og stefna
Kvennalistans
Við kvennalistakonur studdum
leikskólafrumvarpið í þinginu um
leið og við létum í ljós vonbrigði
með það að fjármögnunarfrumvarp-
ið um ríkisframlag til sveitarfélaga
til uppbyggingat leikskóla var ekki
lagt fram, og að lögin veita börnum
ekki eins góða réttarstöðu og upp-
hafiegu frumvarpsdrög forskóla-
nefndarinnar gerðu. Kvennalistinn
vill að öll börn eigi kost á leikskóla-
vist frá því að fæðingarorlofi lýkur
til skólaskyldualdurs sé þess óskað.
Við sjáum nýsamþykkt leikskólalög
því sem skref í rétta átt en aðalbar-
áttan er enn eftir: Að tryggja fár-
magn til uppbyggingar leikskóla.
Kvennalistinn mun beita sér fyrir
því á næsta þingi að taka skrefið
til fulls, að ríkisframlag komi til
sveitarfélaga til að tryggja sem
hraðasta uppbyggingu leikskóla í
samræmi við óskir foreldra í öllum
sveitarfélögum. Vel mætti einnig
hugsa sér leikskólann rekinn með
sama hætti og grunnskóiann að því
Guðný Guðbjörnsdóttir
„Kvennalistinn vill að
öll börn eigi kost á leik-
skólavist frá því að fæð-
ingarorlofi lýkur til
skólaskyldualdurs sé
þess óskað.“
leyti að ríkið greiði laun fóstra eins
og kennara. Slíkt fyrirkomulag
samræmdist best því sjónarmiði að
leikskólinn sé sérstakt skólastig
fyrir öll böm. Ég vil ítreka að þessi
stefna útilokar auðvitað alls ekki
aðrar lausnir á uppeldismálum for-
skólabarna, svo sem að foreldrar
sinni bömum sínum sjálfir eða fái
til þess einkaaðstoð. Mikilvægast
er að foreldrar og börn hafi raun-
verulegt val, og að öll börn landsins
eigi rétt á fyrsta flokks leikskóla
með vel menntuðu, vellaunuðu
starfsfólki.
Stefna annarra flokka?
Þetta er mikilvægt kosningamál
sem foreldrar forskólabarna verða
að fylgja vel eftir. Hvaða flokkar
eru tilbúnir að styðja þessa upp-
byggingu? Samkomulag náðist ekki
í núverandi ríkisstjórn um að leggja
fjármögnunarfrumvarpið fram og
Sjálfstæðisfiokkurinn boðar lækkun
skatta og aðrar lausnir í dagvistar-
málum. Vonandi sýna foreldrar og
fóstrur sama dugnaðinn og áræðn-
ina við að fylgja þessum málum
eftir á næsta kjörtímabili og þeir
gerðu við meðferð leikskólafrum-
varpsins nú. Það er spá mín að
aukið kjörfylgi Kvennalistans og
annarra sem styðja þetta mál og
allur utanaðkomandi þrýstingur
muni reynast nauðsynlegur til að
einhver von verði til að fjármagn
fáist í þetta mikilvæga mál. Það
virðast nefnilega gilda mismunandi
mælikvarðar á það hvað er dýrt og
hvað ekki eins og glöggt kom fram
í umræðunum á Alþingi þegar leik-
skólafrumvarpið og grunnskóla-
frumvarpið voru til umræðu.
Við í Kvennalistanum höfum tal-
ið það tímabært allt frá stofnfundi
samtakanna að þjóðfélagið horfðist
í augu við þá staðreynd að þjónust-
an við börn er ekki í takt við það
þjóðfélagsástand sem hér ríkir. Þó
að konur í mörgum nágrannalanda
okkar vinni ekki eins margar á vinn-
umarkaði og ekki eins langan
vinnudag og íslenskar konur, hefur
þótt sjálfsagt í marga áratugi að
hafa skólamáltíðir, einsetinn skóla-
dag og raunverulega valkosti í dag-
vistarmálum. Er ekki kominn tími
til að svo verði einnig hér og stjórn-
völd sýni það í verki?
Höfundur er dósent í
uppeldisfræði við Háskóla íslands.
Hún skipar 5. sæti Kvennalistans
í Reykjavík fyrir konumdi
Alþingiskosningar.
Til kjósenda frá kjós-
anda um bifreiðagjald
eftir Björn Pétursson
Með bráðabirgðalögum nr.
"68/1987 var sett á svonefnt bif-
reiðagjald, — skattur á bifreiðaeig-
endur miðaður við kílóaþunga bif-
reiða, óháður verðmæti eignanna.
Tilgangur laganna var að afla tekna
beint í ríkissjóð, til að „stoppa upp
í íj'árlagagat“ eins og oft hefur
verið orðað. Bráðabirgðalögin
gengu undir nafninu „bandormur-
inn“, og nú hefur það sannarlega
sýnt sig að bandormurinn hefur
vafíð upp á sig. Bara þessi eina
ráðstöfun, bifreiðagjaldið, á að færa
ríkissjóði yfir einn milljarð í tekjur
samkvæmt núverandi fjárlögum.
Félag íslenskra bifreiðaeigenda
hefur frá upphafi mótmælt þessari
óréttlátu skattlagningu. Her er um
að ræða eignaskatt án tillits til verð-
mæta eigna eins og lagður er á
samkvæmt skattaskýrslunni. í dag
er réttlætið enn slíkt, að eigendur
t.d. 10-15 ára gamalla jeppa greiða
sama skatt og greiddur er af ráð-
MÁGUS, Félag viðskiptafræði-
neraa, heldur opinn stjórnmála-
fund í Háskólabíói, sal 2, í dag,
miðvikudag, kl. 12.15-14.00. Full-
trúar allra flokka, sem bjóða
fram á landsvísu, mæta á fund-
inn, og verður hver flokkur með
stutta framsögu, en að því loknu
verða umræður og fyrirspurnir.
Fulltrúar flokkanna á fundirtúm
herrajeppunum sem kostuðu yfir 3
og 4 milljónir krona.
Skoðun þingmanna
Á Alþingi hafa þessi mál marg-
oft verið rædd, og margir þingmenn
lýst andúð sinni á þessum lögum,
en því miður virðast skoðanir stund-
um breytast eftir því hvoru megin
stjórnarstuðnings þeir sitja. En nú
eru þeir allir óbundnir vegna vænt-
anlegra kosninga, og nú er tæki-
færi kjósenda að inna á eftir raun-
verulegri skoðun þeirra og hvort
þeir muni standa við sannfæringu
sína næst þegar bifreiðagjald kem-
ur til umræðu, eða hvort þeir vilja
„segja sem minnst fyrir kosningar“
og haga seglum eftir vindi á eftir.
Þetta mál gæti orðið nokkurs konar
prófsteinn á það hvort frambjóðend-
ur eru tilbúnir að lýsa sannfæringu
sinni fyrir kosningar og standa við
hana, eða hvort þeir ætla að láta
flokksagann stjórna sér í einu og
öllu. Er verið að kjósa hópsálir á
þing eða einstaklinga
verða Össur Skarphéðinsson, AI-
þýðuflokki, Svavar Gestsson, Al-
þýðubandalagi, Hafsteinn Helga-
son, Fijálslyndum, Finnur Ingólfs-
son, Framsóknarflokki, Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir, Kvennalista,
Geir H. Haarde, Sjálfstæðisflokki
og Pétur Guðjónsson, Þjóðarflokki-
Flokki mannsíns.
Fáránleiki
Gat á flík kemur fyrir slit eða
slys. Gat í fjárlög kemur oftast fyr-
ir óforsjálni. Ef þú tekur skóreim
úr skó náunga þíns til að gera við
gat á silkiblússu, verður það Ijót
viðgerð og til skaða fyrir náunga
þinn. Sama er með fjárlagagatið,
ef teknar eru tekjur á óréttlátan
hátt af borgurunum til að Iagfæra
augnabliks ráðaleysi stjórnend-
anna. Fjárlagagatið sem átti að
„stoppa upp í“ hefur aðeins stækk-
að og þarf meira til uppfyllingar.
Þetta er að verða hít, — botnlaus
hít, ef ekkert raunhæft verður gert,
verður eins og bandormur sem stöð-
ugt vindur upp á sig. Engin kona
gengur til langframa í blússu, við-
gerðri með skóreim, og hvað ætla
stjómmálamenn að láta „viðgerð-
ina“ á fjárlögum endast lengi?
Hvað sögðu þingmenn?
Góðir kjósendur, ég vil hvetja
ykkur til að kynna ykkur þær um-
ræður, sem farið hafa fram á Al-
þingi um bifreiðagjald. Lesið um
rökfærslu þingmannanna gegn bif-
reiðagjaldinu. Margir þeirra sem
þar hafa talað koma til með að sitja
áfram á þingi eftir þessar kosning-
ara og við skulum fylgjast með
skoðunum þeirra og gjörðum.
Að lokum koma hér örfáar til-
vitnanir í umræður á Alþingi:
Umræða í efri deild 5. maí 1988,
Framsm. minnihluta Ijárhags- og
viðskiptanefndar, Svavar Gestsson:
„Herra forseti. Ég mæli fyrir áliti
minni hl. fjh.- og viðskn. sem iegg-
ur til að frumvarpið verði fellt.
Frumvarpið gerir ráð fyrir því að
það verði lögð sérstök gjöld á um-
ferðina í Iandinu, svokallaður bif-
Björn Pétursson
„Her er um að ræða
eignaskatt án tillits til
verðmæta eigria eins og
lagður er á samkvæmt
skattaskýrslunni. “
reiðaskattur eða bifreiðagjald. Út
af fyrir sig er ég þeirrar skoðunar
að það geti vel komið til greina að
leggja skatt á bifreiðir og jafnvel
bifreiðaeldsneyti þegar um er að
ræða framkvæmdir í vegamálum
eða mikilvæg verkefni á því sviði.
Nú háttar hins vegar þannig til í
annað sinn, hygg ég, að það er
ekki varið krónu úr ríkissjóði til
vegaframkvæmda. Þrátt fyrir
markmið vegaáætlunar um að veija
2,4% af vergri þjóðarframleiðslu til
vegamála stöndum við núna frammi
fyrir þeirri staðreynd að á árinu
1988 er gert ráð fyrir að framlög
til vegamála nemi um 1,4% af vergri
þjóðarframleiðslu. Þarna vantar
upp á mjög verulega fjármuni sem
teljast í milljörðum króna.
Ég tel ástæðulaust að halda þess-
um vinnubrögðum áfram, að skatt-
leggja umferðina með þeim hætti
sem gert hefur verið í þágu ríkis-
sjóðs. Eðlilegra hefði verið að taka
fjármuni af þessu tagi til vegafram-
kvæmda. Þess vegna leggjumst við
þingmenn Alþýðubandalagsins
gegn þessu frumvarpi.
Umræða í neðri deild 20. mars
1990. Framsögumaður 1. minni-
hluta fjh. og viðskn., Friðrik Soph-
usson:
„Það er alveg augljóst hver til-
gangurinn er með þessu frumvarpi.
Tilgangurinn er sá að svíkjast um
að láta þá fjármuni sem koma af
umferðinni og af bifreiðum ganga
til framkvæmda í vegamálum, en
að ná í aukna skatta af bifreiðaeig-
endum og láta þá renna til ríkis-
sjóðs. Þetta kemur skýrt fram í
gögnum fjmrn. og sést skýrlega
þegar menn líta á það fjármagn sem
á að renna til vegamála og síðan á
þá fjármuni sem innheimtast af bif-
reiðagjöldum og þá er talað um
bifreiðagjald í þrengstu merkingu,
auk þungaskatts og bensíngjalds."
Umræður í neðri deild 20. mars
1990, Þorsteinn Pálsson:
„Bílar eru almenningseign í dag.
Þeir eru eign nánast hverrar ein-
ustu fjölskyldu. Þessi skattur kemur
þess vegna með mestum þunga nið-
ur á þeim sem kröppust hafa kjörin
og þola síst viðbótarálögur."
Áð lokum má svo benda á þá
furðulegu staðreynd að þeir tveir
fjármálaráðherrar sem harðast hafa
gengið eftir því að leggja bifreiða-
gjaldið á, telja sig málsvara jafnað-
armennsku, og það er skrítin jafn-
aðarmennska að leggja á eignar-
skatta eftir þunga eignarinnar en
ekki verðmæti.
Kjósendur, — nú er tækifærið
ykkar að leggja fram spurningar
til frambjóðenda, Hver er afstaða
þeirra til bifreiðagjalds? — Við skul-
um muna svör þeirra.
Höfundur er ritari stjórnar Félags
íslenskra bifreiðaeigenda.
Félag viðskiptafræðinema:
Opinn stjórnmála-
fundur í Háskólabíói