Morgunblaðið - 21.04.1991, Blaðsíða 18

18 C
MORGUNBLAÐIÐ FJÖLMIÐLAR SUNNUDAGUR 21. APRÍL 1991
Menningarstofnun Bandaríkjanna:
Starfsemin flytur
á Laugaveg 26
Menningarstofnun Bandaríkjanna flytur starfsemi sína þessa dagana
á Laugaveginn, en frá árinu 1971 hefur stofnunin verið til húsa á
Neshaga 16. Hún hefur nú fengið inni í leiguhúsnæði á annarri hæð
Laugavegs 26 sem er á fimmta hundrað fermetrar að flatarmáli. Inn-
gangur verður bæði Laugavegsmegin og Grettisgötumegin. Bókasafn
stofnunarinnar hefur verið lokað síðan fyrir páska og má búast við
að það opni aftur á nýjum stað í mai-mánuði.
Bandaríska bókasafnið hefur yfir
að ráða átta þúsund bókatitl-
um, hundrað og þijátíu tímaritum
og myndbandasafnið samanstendur
af fjögur hundruð titlum. í stórum
dráttum er hlutverk Menningar-
stofnunar Bandaríkjanna tvíþætt.
Annars vegar er það menningarlegs
eðlis og hinsvegar upplýsingamiðlun.
„Stofnuninni er ætlað að styrkja
samskipti Bandaríkjanna og íslands
með ýmsum hætti og er það gert
m.a. með því að fá bandaríska sér-
fræðinga og fræðimenn til að koma
hingað og flytja fyrirlestra um hin
margvíslegustu máiefni. Slíkar ferð-
ir eru gjarnan skipulagðar af USIA,
United States Information Agency,
sem er höfuðstjórn menningarmála
úti í Bandaríkjunum, og hafa þessir
sérfræðingar gjarnan viðkomu á ís-
landi á leið sinni til annarra Evrópu-
landa,“ segir Jón Ingi Herbertsson,
blaðafulltrúi Menningarstofnunar
Bandaríkjanna. „Nýlega var hér t.d.
á ferð sérfræðingur í alþjóðastjórn-
málum og von er á sérfræðingi í
umhverfísmálum á næstunni. Stöku
sinnum koma hingað til lands lista-
menn á vegum stofnunarinnar og
halda hér listsýningar. Um síðustu
helgi var t.d. opnuð sýning á vatt-
stungnum bandarískum teppum á
Kjarvalsstöðum. Á hinn bóginn
styrkir stofnunin líka hína ýmsu
sérfræðinga frá íslandi til að fara
til Bandaríkjanna, en stofnunin á
þess kost að bjóða í nokkrar slíkar
ferðir vestur um haf á ári hveiju. I
því sambandi er reynt að leggja
áherslu á ákveðna málaflokka ár-
lega,“ segir Jón Ingi.
Eftir bestu getu reynir stofnunin
að koma á framfæri upplýsingum
um Bandaríkin og gegnir bókasafnið
í því sambandi veigamikiu hlutverki.
Þá má segja að stofnunin reki hér
vísi að fréttastofu, en daglega dreif-
ir hún til íslensku fjölmiðlanna úr-
dráttum úr ræðum og blaðamanna-
fundum, sem haldnir eru vestra.
Einnig er reynt að miðla upplýsing-
um frá íslandi til Bandaríkjanna.
Fylgst er með umræðu í íslenskum
fjölmiðlum um mál er varða sam-
skipti landanna og ef það er eitthvað
sem vekur áhuga, er gerð skýrsla
sem send er til Washington líkt og
aðrar samskonar stofnanir gera ann-
ars staðar í heiminum.
Yfírmaður Menningarstofnunar
Bandaríkjanna er Andrew Key og
hann er jafnframt blaðafulltrúi
bandaríska sendiráðsins. Aðrir
starfsmenn stofnunarinnar eru ís-
lenskir, en þar er um að ræða sjö
og hálft stöðugildi.
Menningarstofnun Bandaríkjanna verður hér eftir til húsa á Lauga-
vegi 26, annarri hæð.
Hvaða hug skyldu
íslcnskir blaða-
menn bera til sið-
anefndar Blaða-
mannafélags ís-
lands?
Sjðarefflur vernda
einnigblaðamenn
BLAÐAMENN HAFA á síðustu misserum á vettvangi síns stéttar-
félags, Blaðamannafélags Islands, skeggrætt um siðareglur. Þar
hafa ýmsir komið víða við en einkum hefur umræðan beinst að
eðli og tilgangi siðareglna. Hér verður engin athugasemd gerð
við þá umræðu, heldur einungis á það minnt, sem hvergi kemur
fram, að siðareglur sem haldnar eru í heiðri tryggja blaðamönn-
um tjáningarfrelsi. Sýndi það sig að engin siðræn mörk héldu
aftur af blaðamönnum í leit að sannleika eða leiðum til að fjölga
lesendum, þá er næsta víst að landsfeðurnir teldu sig þurfa að
skipta sér af. Að hætti þeirra þá myndu þau afskipti felast í lög-
um sem í eðli sínu væru skerðing á Ijáningarfrelsi.
Breskir blaðamenn eru nú
komnir „á síðasta séns“ eins
og það er kallað. Blaðaráð, sem
skipað var jafnt leikum sem lærð-
um og var ýmist undir forsæti
lögmanns eða lávarðar, gegndi á
síðustu áratugum hlutverki siða-
nefndar en hafði tapað trausti
blaðamanna, sem sögðu sig úr því
1980, og almennings og ríkis-
stjórnar eftir að sýnt varað það
gat ekki með neinum hætti haldið
aftur af þeim blöðum sem í ákafa
fréttaflutningsins gerðu ekki
greinarmun á sannleika og lygi.
Um síðustu
áramót var þetta
Blaðaráð lagt
niður og á lag-
girnar var sett
nýtt ráð, Kvart-
anaráð blað-
anna. Það er skipað sex ritstjór-
um, tveimur fyrrverandi ritstjór-
um og sex leikmönnum, sem allir
eru miklir frammámenn hver á
sínu sviði og að sjálfsögðu aðlað-
ir. í Bretlandi er almennt litið
þannig á að ef þessu ráði takist
ekki að halda aftur af sorpblöðun-
um sem taka lygina fram yfír
sannleikann sé hún líklegri til vin-
sælda, þá verði ekki langt í að
samþykkt verði lög sem kveði á
um hvað megi birta og hvaða
heimildir teljist nægjanlegar til
þess að birta einhveija frétt
o.s.frv. Með öðrum orðum óttast
menn þar í landi að sett verði
lagasigti sem verði það þétt að
ýmislegt annað en gula pressan
sitji eftir. Vel má t.d. hugsa sér
að lög af þessu tagi geti torveldað
störf rannsóknarblaðamanna.
Kvartanaráð fjölmiðla ætlar sér
að ná árangri og sýna það að blað-
amönnum og ritstjórnum er
treystandi fyrir ritfrelsinu. Það
hefur sett sér vinnureglur sem
kveða meðal annars á um að mis-
tök beri að leiðrétta, hlífa skuli
friðhelgi einkalifs nema almanna-
heill sé stefnt í voða eða að um
afbrotamenn sé að ræða. Einnig
er kveðið á um að ekki megi taka
viðtöl við börn
nema með sam-
þykki foreldra
og að ekki skuli
tilgreint í frétt
kyn, litarháttur,
kynþáttur, kyn-
hneigð, trú eða líkamlegir ágallar
nema að það tengist frásögninni
beiht.
Með þessum reglum og öðrum
álíka hefur Kvartanráðið hafið
krossferðir á hendur óvandaðrar
blaðamennsku. Þeim fylgir góður
hugur margra blaðamanna því
þær eru jú farnar í nafni ritfrelsis.
Siðanefnd Blaðamannafélags
íslands er að mörgu leyti óþekkt
stærð og í seinni tíð hafa ekki
rekið á fjörur hennar mál sem
valdið hafa almennum deilum. Því
er óvíst hver raunverulegur styrk-
ur þess er og sömuleiðis er erfítt
að meta hvaða augum íslenskir
blaðamenn líta ráðið. í nýlegu
■ Breskir blaða-
menn eiga það á
hættu að vegna
tíðra brota
sumra þeirra á
siðareglum,
verði sett lög
sem kveði á um
hvað megi birta
á síðum blaða og
hvað ekki.
tölublaði Félagstíðinda BÍ lýsir
einn varamaður nefndarinnar
vanþóknun sinni á starfsemi
hennar og segir. sig úr lögum við
hana. Gagnrýni hans beinist þó
ekki að þeim siðareglum sem í
gildi eru heldur fremur gegn
starfsháttum Siðanefndar.
Á Islandi eru ekki lygamiðlar
á borð við sorapressuna bæði
austan hafs og vestan, — enn sem
komið er. Þess vegna er mikil-
vægt að íslenskir blaðamenn og
siðapostular blaðamannastéttar-
innar séu á varðbergi. í húfi er
ekki einungis að almenningur
missi traust á einstaka miðlum
heldur er líka hætta á að ríkisvald-
ið taki óskorðað ritfrelsi úr hönd-
um blaðamanna og ritstjóma og
setji þeim í þess stað skorður.
Siðareglur og metnaður blaða-
manna til þess að vinna í sam-
ræmi við þær eru öruggasta
tryggingin fyrri því að íslenskir
blaðamenn eigi það ekki fyrir
höndum sem nú jafnvel blásir við
breskum kollegum þeirra, að fylla
í eyður sem ríkisvaldið skilur eftir
líkt og stundað hefur verið í Aust-
ur-Evrópu í áratugi.
BAKSVID
eftir Asgeir Fridgeirsson
Svo fjarar út á ný
Enn ein kosningahríðin
er afstaðin. Enn eitt
timabilið þegar allir
póstkassar fyllast af alls
kyns bæklingum frá þing-
fólki og öðrum frambjóðend-
um sem fremur hinu venju-
lega eiga óskaplega brýnt
erindi við alla landsmenn,
einmitt núna þegar eru kosn-
ingar. Enn eitt tímabilið þeg-
ar vörpin eru bólgin af kosn-
ingaundirbúningi, eilífum
viðtölum, samræðum og sím-
afundum við allt þetta fólk
sem langar til að komast á
þing og hefur ráð undir
hveiju rifí í nokkrar vikur,
bara fyrir kosningar. Enn
eitt tímabilið þegar dagblöð-
in eru uppfull af auglýsing-
um o g ábyrgðarfullum grein-
um frambjóðenda og stuðn-
ingsmanna þeirra þar sem
hvað rekst á annars horn.
En hveijir lesa? Hveijir
hlusta? Hveijir horfa á? Er
öll þessi ógnvænlega fjöl-
miðlun til einhvers? Gerir
hún eitthvert gagn? Hvetjum
þá?
í kosningabaráttu, eins og
þetta tímabil er kallað, og
er blessunarlega stutt í þetta
sinn, vakna margir draugar
af værum blundi. Sumir
segja að þar á meðal sé dul-
in góðmennska einhverra
þingmannsefna, sérlega
fægð og pússuð til nota
vegna komandi kosninga.
Einstæðingar og einangruð
gamalmenni eignast vini í
fáa daga, uns atkvæði hefur
verið geitt. Önnur tegund
uppvakninga eru héraðs-
fréttablöð, sem útvarpið kall-
ar að vísu landsmálablöð,
eins og dagblöðum Reykja-
víkur komi landsmál ekkert
við. Þessi smáblöð vítt um
land sjást jafnvel aldrei nema
í fáar vikur fyrir kosningar,
þá oft full með auglýsingar
og búta úr boðskapnum að
sunnan. Þingmannsefni birta
auk heldur loforðalista, en
geta þess ekki hvers vegna
þetta eru sömu listarnir og
síðast og næstsíðast. Öllu
þessu er dreift í hús. Inn um
sumar bréfalúgur koma jafnr
vel mörg eintök af sama
blaðinu eða pésanum því
sumum liggur svo mikið við
að þeim duga ekki blöðin
heldur senda út sérstaka
dreifimiða og bæklinga, jafn-
vel fagurlega litprentaða,
með erindi til kjósenda:
„Elsku hjartans kjósandi
minn. Kjóstu mig, bara mig,
því ég er miklu betri en hin-
ir.“
En hveijir endast til að
lesa allt þetta prent? Hve
margir eru í reglulegum,
daglegum áætlunarferðum:
Bréfalúga — Ruslafata? Án
þess að lesa staf. Og hvað
kostar allur þessi pappír og
prentlitur? Og hver borgar
þetta? Veit venjulegur
póstmótt^kandi að mikill
hluti kosnmgabaráttunnar er
borinn uppi af almannafé,
skattpeningum sem flokk-
arnir fá frá Alþingi en ekki
eignarfé sjálfra flokkanna?
Og það eru engar smáupp-
hæðir.
Vörpin fara ekki varhluta
eru langir lestrar af fram-
boðum hér og þar, stefnu-
skrám þessara og hinna, þar
eru samtöl, yfírheyrslur,
framboðsfundir og síma-
fundir með yfirlýsingum á
báða bóga. Sami sannleikur-
inn málaður mismunandi lit-
um — eða skiptir sannleikur-
inn ef til vill engu máli í
kosningabaráttu? Skiptir ef
til vill meira máli að vera
snjall í kjaftinum og moka
fúkyrðum yfir andstæðing-
ana? Eða vefja hæpinn mál-
stað sinn svo veglegum um-
búðum innihaldslausra orða
í stofnanamálsstíl að allir
haldi að þegar maður er ekki
að segja neitt sé maður að
segja eitthvað óskaplega
merkilegt? Og sjaldnast eru
fréttamenn og Umræðustjór-
ar svo vel starfí sínu vaxnir
að þeir veiti viðmælendum
aðhald. Þeim þykir víst ekki
ómaksins vert að reyna að
moka rykinu ofan af sann-
leikanum sjálfum. Eða geta
verið óendanlega margar
Sjónvöipin brydda ekki
upp á nýjungum, þau sjón-
varpa hreinu útvarpsefni,
þessum steindauðu fundum
þar sem frambjóðendur sitja
bakvið kassa og svara sömu
spurningunum og í útvarpi.
Eini munurinn er sá að í sjón-
varpi sést hvemig frambjóð-
andi lítur út — auk þess eru
þættirnir svolítið brot af tísk-
usýningu. Eina nýjungin í
þáttunum nú er að karl-
mennirnir eru í litklæðum
skrúðlegri en síðast, enda
sumir búnir að komast að
því hvort þeir eru vor eða
haust og hvort grænt í bindi
fer vel við blá augu eða grá.
Stöðvarnar fara rúnt um
landsins punkt. Þar er meðal
annars komið á framboðs-
fundi og þar sjást meðal
annars myndir af hljóðnema
með talandi andliti í baksýn.
Og tíðindamenn fjalla um
atvinnuástand í kjördæminu
og ræða við fiskvinnslufólk.
Auðvitað er fískvinnslufólk
gott fólk, en hún er ekki
sönn sú mynd af íslandi sem
sjónvörpin birta. Island er
ekki bará fískvinnslustöð og
ísland er ekki bara brauð-
strit. Ein niðurstaðan af öll-
um þessum sýningum er sú
að óbrotið alþýðufólk er upp
til hóna betur máli farið en
margur atvinnumaðurinn,
hvort sem um er að ræða
þingmenn sem orðnir eru
snillingar í að gera einfalt
mál flókið eða fréttamenn
sem margir eru ýmist lat-
mæltir, sletta ensku eða tala
með e svo a óeðli e legri a
sönglandi að a hrein e vand-
ræði eru að e skilja hvað
þeir e segja!
Því miður er trúlegt að
kosningabarátta í fjölmiðlum
missi marks. Að minnsta
kosti eins og hún er. Fáir
lesa, fáir hlusta, fáir horfa
á. Flestir virðast hundleiðir
á þessu tilbreytingarlausa
karpi sem er eins kosningar
eftir kosningar. Og öllum
þessum peningum sem ausið
er í kosningabaráttuna væri
trúlega betur varið til ein-
hvers annars en að láta fólk
flytja hestburð af prentuðum
pappír úr forstofu í rusla-
tunnu eða að knýja það til
að hafa slökkt á vörpunum.
Trúlegt er þannig að allt
þetta brambolt komi fáum
ef nokkrum að gagni. Eitt
ber þó sérstaklega að þakka:
Heiður og þökk sé Pétri
Teitssyni og fréttamönnum
hans fyrir að sýna lands-
mönnum íslenska stjórn-
málaumræðu í hnotskurn.
Sverrir Páll