Morgunblaðið - 03.05.1991, Blaðsíða 46

ái
MQgqyHBLAÍHfi ^ÖSTU^AQVR, 3f
Hákon Guðröðarson
bóndi - Kveðjuorð
Ég sit heima í stofu sumardaginn
fyrsta. Úti lemja élin bleika sinu.
Hugurinn er fjarri í samskonar
húsi austur í Norðfjarðarsveit, þar
sem fólkið hans Hákonar er og ber
þessa daga byrðar sem enginn trú-
ir að óreyndu að hægt sé að bera.
Þó munu þær bomar, en enginn er
samur er slíkt ber. Inni í fólki verð-
ur auðn, sem seint grær. Þó mun
hún gróa og eftir stendur dýrmæt
minning um fágætan mann. Bágt
er að geta ekki létt ykkur.
Hugurinn reikar um kærar slóðir
milli Kjálkalækjar og Grófargils og
tíminn hefur stöðvast og gengið til
baka og það sem var líður fyrir
augum mínum. Hlaðið í gamla
Neðra-Miðbæ iðandi af lífi og at-
hafnasemi. Hlað feðra minna. Þrek-
legir menn og konur; gömlu Mið-
bæjarsystkinin hýr og aldrei hálf í
gjörð sinni. Mannspartafólk.
Fremst á hlaðinu er ungur drengur
með hár sem aðeins stjórnast af
vindi og sól. Svipur hans er opinn
og glaður, drengurinn sem afi má
ekki missa, því þá getur hann ekki
búið segir hann. Hann skilur tengsl
hans til moldarinnar gamli maður-
inn sem sjálfur hafði forráð sjó-
klæddra manna en kaus kotið sem
nú er stærsta bú sveitarinnar með
fjósi sem þurfti til Danmerkur eftir
teikningu á því menn voru ekki
farnir að hugsa svo stórt á íslandi.
Hann skilur gamli maðurinn þó ef
til vill skorti hann- orð og segir
kannski aðeins „amm“. Kannski sér
hann þó ekki fyrir að afkomendur
hans jafnvel þó þeir nemi kjarn-
orkuvísindi og eigi kosti með öðrum
þjóðum verði að snúa aftur heim
og handijatla mold. Hún skilur líka
drenginn gamla höfðinglega borg-
firska konan sem styðst við hækju
sína eftir byltu á svelli á þessu hlaði.
Hún notar heldur ekki mörg orð
um sína væntumþykju en hann er
hlýr lófinn hennar þegar hann
strýkur yfir kollinn og hann man
þennan lófa alla ævi, drengurinn.
Fastar og fastar dregst hann að
Miðbæ frá mömmu og pabba í kaup-
félaginu og e.t.v. er það mömmu
áhyggjuefni, en hún fær ekki að
gert og pabbi er haldinn sömu ár-
áttu og fólkið hans en heilsuleysi á
unga aldri ákveður framtíð hans.
Við búskap getur hann þó ekki
skilið og eignast hinn Miðbæinn
sem þessi drengur sem ekki vill
ganga menntaveginn á eftir að
yrkja til síðasta dags og moldin
kallar þaðan á afkomendur hans
því það er kannski hægt að ná þessu
fólki úr sveitinni en sveitin næst
ekki úr því. Þau þurfa þó ekki að
hafa áhyggjur af þessu foreldrarnir
því drengurinn verður ásamt dótt-
urinni ellistoðin þeirra síðasta tím-
ann í Mið-Miðbæ. Hinir bræðumir
fara í önnur héruð en þó fastbundn-
Fædd 28. október 1902
Dáin 25. janúar 1991
Er ég las minningargrein um
Guðrúnu Salómonsdóttur frá
Skeljabrekku í Andakíl, kom mér í
hug atburður, sem ég hef aldrei
gleymt. Fyrir um það bil 46 árum
var hópur af skólafólki á leið í jóla-
frí frá Akureyri til Reykjavíkur í
áætlunarbifreið. Það var búist við
snjókomu alla leið til Reykjavíkur,
og voru þess vegna hafðir tveir bíl-
stjórar með í ferð, þannig að þeir
gætu skipst á um að aka.
Þegar komið var í Andakíl varð
á veginum beygja, sem bifreiðar-
stjórinn sá ekki vegna mikillar snjó-
komu. Héldu samt sumir, að hann
hefði dottað við stýrið. Bíllinn seig
ir uppruna sínum. Hann er hýr á
þessari mynd á hlaðinu drengurinn
og sjálfsagt grunar hann ekki að
um hann eigi seinna eftir að standa
styr lítilmenna sem reyna að hafa
af honum æru og lífsbjörg. En af
þvi þarf hann ekki að hafa áhyggj-
ur þessi maður sem neitar að bera
hönd fyrir höfuð sér og senda aftur
óþverrann. Hann veit að réttlætið
sigrar og þegar það gerist slær
hann því ekki upp í blöðum. En
rétturinn til að vinna fyrir sér, sem
á eftir að kallast fullvirðisréttur,
hann er aftur heima á Efri-Miðbæ
síðasta vetrardag 1991 og þökk sé
þeim sem þar til komu. Myndirnar
koma of ört. Bræður að verki á
vori lífsins. Nátengdir þó þeir beri
það ekki á torg, ekki þá. Hann er
orðinn fjárbóndi þessi snáði sem
áðan var í hlaðinu og afi sagðist
ekki geta misst því þá yrði hann
að hætta að búa og afi er hættur
að búa því hann er dáinn, en samt
er búið í hans Miðbæ því jörðin er
eilíf. Þar eru vinnufúsar hendur og
drenglundað fólk út af afa, tengt
afa, og fólkið styður drenginn
fyrstu skrefin í búskapnum og
drengurinn styður fólkið þegar sá
tími kemur. í honum rætist draum-
ur Bjöms langafa á Þverfelli um
500 fjár. Hann verður stærsti fjár-
bóndi í Norðfirði, en þá kemur riðan
og kvistar niður stofninn. Viðbrögð
eru ekki uppgjöf. Það orð vantar í
hans orðasafn. Hinn sjúki stofn er
felldur og aftur er byggt og alinn
upp heilbrigður bústofn, kýr. Og
fjósið með mjaltargryfju og nútíma-
tækni tandurhreint þolir samanburð
hvar sem er og mjólkin flæðir úr
kúnum. En fjárbóndinn er hann
ánægður? Hann leggur alúð í verk
sitt og nýtur þannig.
Ég sé glæsilega konu og mann-
vænleg börn. Lífshamingju. Síðan
ekki meir.
Esa kaskur maður
sás köggla ber
frænda hrörs
af fletjum niður.
Fari hann nú vel.
Agúst Guðröðarson, Sauðanesi
Kær frændi minn, Hákon, er
dáinn. Burt kallaður á einu andar-
taki. Eftir sitjum við lömuð og
harmi slegin. Minningin er kær,
allt frá því að ég sem barn kom
með foreldrum mínum á sumrin til
Norðíjarðar. Þá voru Silla og Hákon
að hefja búskap í Efri-Miðbæ. Ég
fyllist þakklæti yfir að hafa fengið
að njóta samvista við Hákon þótt
allt of stutt væri. Orð rhega sín lít-
ils en mig langar að kveðja Hákon
með þessu erindi úr Hávamálum.
á hliðina út í skurð, en þó það
hægt að enginn meiddist. Allir kom-
ust út úr bílnum upp um hliðar-
gluggana. Fólk á næsta bæ, sem
var Skeljabrekka, kom til aðstoðoar
og bauð öllum inn og var strax
boðið upp á hressingu og aðhlynn-
ingu. Þetta var seint um kvöld, og
á þeim tíma var símanum lokað
nema smástund á daginn, þannig
að ekki var hægt að ná sambandi
fyrr en um morguninn. Þó að húsa-
kynnin væri ekki stór var búið um
alla og svaf fólkið vel um nóttina.
Um morguninn var síðan haft sam-
band við fyrirtækið, sem átti bílinn,
og sáu þeir um að koma öllum til
síns heima.
Viðtökurnar á heimili Guðrúnar
og Sigurðar hafa ekki gleymst þrátt
Deyr fé,
deyja frændr,
deyr sjalfr et sama;
en orðstírr
deyr aldregi,
hveim er sér góðan getr.
Kæra Silla og fjölskylda, inni-
legustu samúðarkveðjur.
Björn Júlíusson
Þó hugur minn sé enn að glíma
við þann kalda veruleika að Hákon
bróðir minn sé horfinn af heimi —
en sú fregn hefur mér óvæntust og
verst borist, og sennilega ætti ég
að halda að mér hendi um skrif
minningabrota, get ég ekki annað
en rifjað upp og sett á blað ofurlítið
í kveðjuskyni.
Hákon Guðröðarson var fæddur
í Neskaupstað 10. nóvember 1937,
næstelstur barna þeirra Guðröðar
Jónssonar kaupfélagsstjóra og
Halldóru Sigfinnsdóttur konu hans.
Hin eru: Friðjón sýslumaður, Hvols-
velli, f. 1. ágúst 1936, Sigríður
deildarstjóri í Neskaupstað, f. 27.
nóvember 1941, og Ágúst bóndi á
Sauðanesi, f. 27. október 1944.
Hákon var bjartur yfirlitum,
brosmildur og blíður í lund. Hann
var allra uppáhald og efndi eigi að
fyrra bragði til vandræða, en gat
orðið nokkuð reiður ef á hann var
leitað. Þótti mér hann þola illa
stríðni framan af árum og notaði
mér það nokkuð á meðan ég þorði
og gat. En uppúr fermingu snerist
dæmið við og litli bróðir hafði mig
undir — ég varð að biðjast vægðar,
játa mig gjörsigraðan.
Samband okkar var þó gott og
náið og taldi ég mér skylt að vemda
drenginn fyrir hættum heimsins.
Þegar við vorum á 7. og 8. aldurs-
ári þurfti ég að taka afdrifaríka
ákvörðun. Hún var í því fólgin hvort
ég gæfi Hákoni eftir sumarpláss í
Miðbæ, sem ég hafði haft frá 1943
frá afa og ömmu, Jóni Björnssyni
og Sigríði Björnsdóttur, og fara
sjálfur í vist til móðurforeldra
minna, Sigfinns Sigmundssonar og
Jóhönnu Halldórsdóttur í Borgar-
firði eystri.
Þessa fóm færði ég út á tárugar
kinnar og skelfíngarsvip á andliti
míns kæra bróður, þegar hann var
orðaður við dvöl í Borgarfirði. Ráð-
stöfun þessi varð bkkur báðum til
góðs. Ég fékk að snatta í hrossum
og kynnast góðu fólki í leik og
hóflegu starfi, en Hákon byijaði í
raun lífsstarfið þetta sumar 1944.
Já, Hákon var allra stráka dug-
mestur og ekki lét hann sig muna
um að vakna til að sækja kýmar
kl. 6.30 og fara svo í mjaltirnar
með þeim fullorðnu, smápollinn.
Þarna komu fljótt í ljós þeir eigin-
leikar er Hákon átti í ríkum mæli.
Dugnaður, harðfylgi, þrautseigja
og kraftur. Jafnframt því að vera
ákaflega góður og glaður félagi í
starfi og leik og alltaf tilbúinn að
hlaupa sporin, vera fyrstur í verkið
og dró aldrei af sér — hvorki þá
né síðar á lífsleiðinni.
fyrir mörg ár og vil ég hér þakka
þeim fyrir, þótt seint sé, og er ég
viss um að ég mæli fyrir hönd allra,
sem þarna vom á ferð.
Gísli Júlíusson,
verkfræðingur.
Faðir okkar var gamall Eiðamað-
ur og þekkti þar skólastjórann Þór-
arin Þórarinsson og Þórarin Sveins-
son kennara frá Kirkjubóli í Norð-
fírði. Taldi hann að vel mundi séð
fyrir námi og þróska okkar bræðra,
ef við færum í Eiðaskóla.
Sú ráðstöfun var gerð haustið
1950. Ég man vel haustkvöldið þeg-
ar við bræður skriðum undir brek-
ánin, aleinir í heimavistinni, því við
höfðum komið deginum fyrir skóla-
setningu. Þetta var fyrsta ferð
Hákonar að heiman og hjartað ekki
stórt né aldurinn hár, varð 13 ára
síðar um haustið. Eiðadvölin reynd-
ist okkur gott veganesti.
Hugur Hákonar stóð ekki til
langskólanáms, þó hann væri góð-
um gáfum gæddur. Veit ég að hann
gerði það fyrir föður okkar, að fara
einn vetur norður í MA, en þar með
var sú braut á enda mnnin.
Piltur hafði ákveðna stefnu á
búskapinn, vildi verða sveitabóndi.
Þetta studdi pabbi — var sjálfur
alltaf með hugann við búskap, þrátt
fyrir — eða ef til vill vegna þess
að hann starfaði sem kaupfélags-
stjóri. í þá daga voru slíkir menn
í nánum tengslum við starf fólksins
í sveitinni — og ekki keypt kýr
nema í samráði við kaupfélagsstjór-
ann, hvað þá um stærri fram-
kvæmdir.
Trúr uppruna sínum hafði faðir
okkar keypt litla en notadijúga jörð,
Efri-Miðbæ, 1949. Þarna var nokk-
ur heyskapur og að mig minnir um
100 fjár á vegum pabba.
Um 1955 ákvað Hákon að hefja
búskap í Efri-Miðbæ og byijaði þar
einyrkjastarf, með búsetu í föður-
húsum út í Neskaupstað. Þótti hon-
um ráðlegt að afla sér einhverrar
menntunar á sviði landbúnaðarins
og fór Hákon einn vetur á Hvann-
eyri, fékk að setjast í annan bekk.
Undir vorið 1956, þegar prófum
var lokið, fór Hákon að ókyrrast,
enda sauðburður að hefjast austur
í Norðfírði. Leitaði hann eftir því
við Guðmund skólastjóra að fá að
sinna búi sínu í maímánuði. Það
kom ekki til greina, því ýmsir verk-
legir þættir væru eftir í náminu,
svo sem að moka út úr húsum og
pæla garða. Hákon sat fast við sinn
keip, taldi fjármann sinn vera á
förum og honum væri nauðugur
einn kostur að fara austur í búskap-
inn. Skólastjóri kvað hann þá ekk-
ert prófskírteini fá, þó hann hefði
staðist prófin. Hákon kvað það einu
gilda, en hann kynni að moka skít
og væri nú farinn.
Skildi þar með þeim og hélt hvor
sínu striki. Dvölin á Hvanneyri var
Hákoni ánægjuleg og gagnsöm og
taldi hann sig fullgildan Hvanneyr-
ing og mætti þar með sínum vinum
og félögum vorið 1981. Enn um
sinn er Hákon einn í búskapnum,
nema á sumrin þá er Ágúst í hey-
skapnum og um sauðburð, en brátt
vænkast hagur. Sumarið 1958 tak-
ast náin kynni með þeim Sigurlaugu
Bjarnadóttur í Þrastalundi, Norð-
fírði, glæsilegri ungri bóndadóttur.
Þeirra fyrsta barn, Bjarni, fædd-
ist 30. apríl 1959. Þau Hákon og
Sigurlaug hófu síðan búskap í Efri-
Miðbæ vorið 1960. Húsakynni voru
þröng og þægindi lítil, er þau hófu
búskap sinn, en það bjargaðist með
miklum dugnaði húsmóðurinnar og
nægjusemi beggja. Var síðan ráðist
í byggingu nýs íbúðarhúss og var
það fullbúið 1966. Þetta var bylting
í öllum aðbúnaði fjölskyldunnar en
börnin voru orðin fjögur.
Fjárbúskapur Hákonar efldist og
voru byggð ný fjárhús og hlaða auk
þess sem þeir feðgar festu kaup á
Minning:
Guðrún Salómons-
dóttir, Skeljabrekku
jörðinni Fannardal. Dalurinn
geymdi vel fé, en það varð er best
lét um 500 fjár. Auk þess voru
ræktuð þar tún, en nokkuð land-
þröngt var í Efri-Miðbæ fyrir bú-
skap sem þennan.
Þessi tilhögun var í marga staði
góð og náði sínum tilgangi, en hún
hafði í för með sér afar mikla vinnu,
einkum við heimflutning heyfengs-
ins um langan veg og grýtta götu.
Fjárbúskapur gerðist þó affalla-
samur mjög í Norðfírði vegna riðu-
sjúkdóms og var svo komið uppúr
1970 að fé hrundi niður. Skömmu
efftir 1980 skar Hákon niður allt
fé sitt. Hafði hann þá ákveðið að
byija kúabúskap og undirbúið það
mál.
I mikið var ráðist fjárhagslega,
eða sem svaraði byggingum og
mjaltakerfi. Fyrst komu geldneytin
og fjölgaði fljótt og af þeim nokkr-
ar tekjur.
Allar breytingar og undirbúning-
ur var í höfn 1984 og mjólkurfram-
leiðsla í fullum gangi. Þau hjón
Hákon og Sigurlaug sáu um mjaltir
og hirðingu. Þeir sem til þekkja
vita hversu mikil vinna fylgir kúa-
búskap og það alla daga ársins.
Á sumrum bætist svo heyskapur-
inn við. Þar naut heimilið dyggrar
aðstoðar Guðröðar sonar þeirra
hjóna, sem er sinnaður fyrir sveita-
störf og harðduglegur. Hann rétti
og hjálparhönd þegar svo bar undir
við fjósverkin nú síðari tímana. Það
gerði einnig yngsti sonurinn, Jón
Björn, sem enn er heima en í skóla,
nýorðinn 18 ára. Bjarni vann að
heyskap á sumrum á meðan hann
var við nám. Eftir leiðréttingu
mjólkurkvóta nýverið hillti undir
betri tíð í afkomu búskapar í Efri-
Miðbæ, en búið stóð undir veruleg-
um ijármagnskostnaði vegna bú-
háttabreytinganna.
Böm þeirra Hákonar og Sigur-
laugar eru: Bjarni, stúdent og bú-
fræðikandidat, f. 30. apríl 1959,
stundar nú byggingavinnu, búsett-
ur í Dilksnesi, Hornafirði. Hans
kona er Finndís Harðardóttir, þau
eiga tvo drengi. Halldóra Guðrún,
f. 6. september 1960, húsmóðir og
verkakona í Neskaupstað. Hennar
maður er Birgir Ólason, rafvirki.
Þeirra börn eru þijú. Sigurborg,
stúdent, f. 28. ágúst 1961, fæst við
skrifstofustörf í Neskaupstað. Hún
er gift Bjarna Aðalsteinssyni, smið
og sjómanni. Þau eiga tvo drengi.
Guðröður bílstjóri og landbúnaðar-
verkamaður, f. 30. apríl 1962.
Kvæntur er hann Þóru Bjarkadóttur
og eiga þau einn son. Börn Þóru
frá fyrra hjónabandi, en maður
hennar lést af slysförum, eru þijú.
Jón Björn, nemandi í Fjölbrauta-
skóla Neskaupstaðar, f. 27. janúar
1973, enn í foreldrahúsum.
Ég hef freistast til að rekja í
grófum dráttum helstu atriði í lífs-
hlaupi Hákonar Guðröðarsonar.
Auk þess sem getið er vann hann
að félagsmálum. Sat í stjórn Kf.
Fram frá 1977 til dánardags. Var
í hreppsnefnd Norðfjarðarhrepps
frá 1962 til 1990, þar af oddviti
síðustu 8 árin.
Þessum störfum skilaði Hákon
vel, var glöggskyggn og framfara-
sinnaður. Honum varð það mikil
raun er Kf. Fram í Neskaupstað
riðaði á barmi gjaldþrots um 1988,
en það var á árum áður með traust-
ari félögum.
Á engan mun hallað þó fullyrt
sé að hvatning Hákonar og ákveðin
afstaða til að forða félaginu frá
gjldþroti, auk viðtala við forsvars-
menn í Samvinnuhreyfingunni,
kynni að hafa bjargað því að samn-
ingar náðust og félagið starfar enn.
Mjólkurflutninga annaðist Hákon
með búskapnum í liðlega tvo ára-
tugi. Jafnframt hafði hann á hendi
póstdreifingu í Norðfjarðarsveit frá
1967.
Gestkvæmt var í Efri-Miðbæ, þar
var oft margt í heimili, ekki síst á
sumrin, þegar sumarbörn og heima-
fólk flögraði að hreiðrinu, eftir
skólavist vetrarins.
Mín börn áttu eins og aðrir góðu
að mæta hjá þeim hjónum og voru
þar viðloða marga sumarparta. Fyr-
ir það og fjölmargt er nú þakkað.
Veitingar og myndarskapur hjón-
anna var einstakur.
Einstaka menn eru þeirrar gerð-