Morgunblaðið - 25.08.1991, Side 4

4 FRETTIR/YFIRLIT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25. ÁGÚST 1991
ERLENT
INNLENT
Sljórnmála-
samband
við Eystra-
saltslöndin
Strax á mánudagsmorg'un for-
dæmdi ríkisstjórn íslands valdarán
harðlínukommúnista í Sovétríkjun-
um en valdaránið fór út um þúfur
á þriðjudag. Þing Eistlands og Lett-
lands lýstu yfir fullu sjájfstæði
landanna og ríkisstjórn íslands
áréttaði viðurkenningu á sjálfstæði
þeirra. Jafnframt var ákveðið að
taka upp formlegt stjórnmálasam-
band við Eystrasaltslöndin þrjú.
Sameiningai hafnað
Hluthafafundur í Hraðfrystihúsi
Stöðvarfjarðar hf. felldi á þriðjudag
tillögu stjómar fyrirtækisins um
sameiningu við _ Hraðfrystihús
Breiðdælinga hf. Úrslitum í at-
kvæðagreiðslunni réð andstaða
meirihluta hreppsnefndar Stöðvar-
hrepps sem á 28% í fyrirtækinu.
Svavar Þorsteinsson fram-
kvæmdastjóri Hraðfrystihúss
Breiðdælinga sagði að með þessu
hefði endi verið bundinn á tilraunir
til að sameina fyrirtækin.
Gengi hlutabréfa lækkar
Gengislækkun kjarabréfa
Stjórn verðbréfasjóða í umsjá
Verðbréfamarkaðar Pjárfestingar-
félags ísiands hf. lækkaði um
síðustu helgi gengi nokkurra verð-
bréfa sem sjóðirnir gefa út. Athug-
un Bankaeftirlitsins á innlausnum
fyrir gengislækkunin leiddu í Ijós
að innlausnir verðbréfa sjóðanna
voru á engan hátt óeðlilegar.
Lítt slasaður úr 12 m falli
Maður slapp lítið slasaður úr
falli niður um iyftuop í Þjóðarbók-
hlöðunni á fímmtudag. Maðurinn
féll tólf metra og hafnaði í stein-
steyptri gryfju. Sjónarvottum og
læknum bar saman um að krafta-
verk sé að hann skuli hafa sloppið
lítið meiddur.
Þjóðverji beið bana
Ungur Þjóðveiji lést þegar hon-
um skrikaði fótur í skriðu og hrap-
aði fjóra metra í Hengifossgili í
Fljótsdal á miðvikudag.
Aukinn kaupmáttur
Gengi hlutabréfa Flugleiða
lækkaði lítillega í vikunni vegna
aukins framboðs bréfanna. Jafn-
framt hafa sum verðbréfafyrirtæk-
in hætt kaupum á hlutabréfum fé-
lagsins en bjóðast til að taka þau
í umboðssölu. Þá hefurgengi hluta-
bréfa Haraldar Böðvarssonar hf. á
Akranesi verið lækkað úr 3,60 í
3,10, m.a. vegna kvótaskerðingar.
Fargjaldalækkun Flugleiða
Flugleiðir hafa ákveðið að lækka
fargjöld á milli Bretlands og
Bandaríkjanna um allt að 15% til
að mæta samkeppni vegna
verðstríðs stærri keppinauta fyrir-
tækisins á þessari leið.
ERLENT
Kaupmáttur hefur aukist um 4%
á þjóðarsáttartímanum, samkvæmt
athugunum Kjararannsóknar-
nefndar. Einnig kemur fram að
vinnutími verkafólks styttist en
lengist hjá .afgreiðslufólki.
Útlán Framkvæmdasjóðs
lögleysa?
Davíð Oddsson forsætisráð-
herra segir að útlán úr Fram-
kvæmdasjóði íslands til einstakra
fyrirtækja á undanförnum árum
hafi verið iögleysa. Þórður. Frið-
jónsson stjómarformaður sjóðsins
segir að heimildir fyrir þessum lán-
veitingum hafí komið frá ríkisstjórn
og Aiþingi hverju sinni.
Valdaráni
afstýrt í
Moskvu
ÁTTA frammámenn í sovéska
kommúnistaflokknum gerðu að-
faranótt mánudags tilraun til að
bylta Míkhaíl Gorbatsjov, forseta
Sovétríkjanna. í sextíu klukku-
stundir stóð heimurinn á öndinni
og fylgdist með framvindu valda-
ránsins. Áttmenningamir stofnuðu
neyðarnefnd, sem stjórna átti Sov-
étríkjunum í sex mánuði undir for-
ystu eins þeirra, Gennadíjs
Janajevs varaforseta, og lýstu yfír
því að Gorbatsjov færi frá vegna
heilsubrests. Á miðvikudag féll
neyðarnefndin.
Neyðarnefndin bannaði verkföll,
hóf gagngera ritskoðun og sagði
að allir þeir, sem óhlýðnuðust skip-
unum hennar, yrðu handteknir.
Rauði herinn var sendur á skrið-
beltum inn í Moskvu.
Valdaráninu var mótmælt um
allan heim og George Bush
Bandaríkjaforseti lýsti yfir því að
hann hygðist ekki viðurkenna nýju
stjórnina. Andspyma gegn valda-
klíkunni hófst samstundis í Sov-
étríkjunum. Borís Jeltsín, forseti
rússneska sambandslýðveldisins,
sneri umsvifalaust til Moskvu frá
sumardvalarstað sinum skammt
fyrir utan borgina og er sagt að
hann hafi sloppið naumlega við
handtöku. Jeltsín lýsti neyðar-
nefndina ólögiega og sagði allar
tilskipanir hennar ómerkar.
Jeltsín kom sér fyrir í víggirtu
þjóðþingi Rússlands ásamt ráð-
gjöfum og þingmönnum. Fyrir ut-
an söfnuðust saman tugir þúsunda
manna og sveit tíu skriðdreka, sem
snerust á sveif með andspyrnunni.
Á þriðjudag gerði Rauði herinn
umsátur um þinghúsið og um
kvöldið var látið til skarar skríða.
Um stund leit út fyrir að koma
myndi til blóðsúthellinga og jafn-
vel borgarastyijaldar, en þá hörf-
uðu skriðdrekarnir. Á miðviku-
dagsmorgun ríkti óvissa, en eftir
því sem leið á daginn kom í ljós
að neyðarnefndin vissi ekki sitt
ijúkandi ráð. Upp úr hádegi var
ljóst að valdaránið hafði mistekist.
Gorbatsjov sneri aftur til Moskvu
um kvöldið og settist í forsetastól
á ný.
Neyðamefndin verður dregin
fyrir rétt og má búast við því að
nú taki við hreinsanir. Á föstudag
stöðvaði Jeltsín starfsemi komm-
únistaflokksins um óákveðinn tíma
og í gær var hafíst handa við að
jafna um flokkinn í lýðveldunum.
Mannfall í Júgóslavíu
Ástandið í Júgóslvaíu virðist
fara versnandi og sagði Luka
Bebic, forsætisráðherra Króatíu,
að í uppsiglingu væri langt stríð
þar sem einskis yrði svifist. Stipe
Mesic, forseti Júgoslavíu, hótaði í
gær að segja af sér. Nokkurt
mannfall varð í síðustu viku. Á
fimmtudag féllu 20 manns i átök-
um og skærur héldu áfram á föstu-
dag.
Hart sótt að komm-
únistaflokknum
Reuter
Starfsmenn KGB hylja andlit sín er þeir eru reknir út úr höfuðstöðv-
um öryggislögreglunnar illræmdu í Vilnius, höfuðborg Litháens.
Moskvu. Reuter.
Kommúnistaflokkur Sovétríkj-
anna, sem fór með öll völd í land-
inu í meira en sjötíu ár, þarf nú
að þola árásir og niðurlægingu.
í mörgum Sovétlýðveldum hafa
eignir flokksins verið gerðar
upptækar. Meðlimir flokksins
eru sakaðir um að hafa stutt hina
misheppnuðu valdaránstilraun
harðlínukommúnista.
Um öll Sovétríkin fer bylgja and-
úðar á kommúnistaflokknum, þrátt
fyrir að Míkhaíl Gorbatsjov, forseti
Sovétríkjanna og aðalritari flokks-
ins, hafi varað við „nornaveiðum"
eftir að valdaránið misheppnaðist.
Umbótasinninn Jakovlev, fyrrum
ráðgjafi Gorbatsjovs, fordæmdi
flokkinn í gær fyrir að hafa ekki
reynt að koma í veg fyrir valdarán-
ið. Jakovlev sagði' sig úr flokknum
fyrir skömmu og spáði fyrir um til-
raun harðlínumanna til valdatöku á
föstudag í síðustu viku. „Valdarán
var framið í landinu — flokkurinn
þagði. Löglegum forseta landsins
og aðalritara flokksins var steypt
af stóli, en flokksforystan var þögul
sem gröfin," sagði Jakovlev í blaða-
viðtali í gær. „Fólk laug blákalt í
útvarpi og sjónvarpi. Flokkurinn
þagði. Það sem verra er; blóði sak-
lauss fólks var úthellt, og enn
heyrðist ekki frá kommúnista-
flokknum."
Hagfræðingurinn Stanislav Sjat-
alín sagði að kommúnistaflokknum
væri að kenna um öll vandamál
Sovétríkjanna. „Sovézki kommúni-
staflokkurinn getur ekki breytzt.
Eina og síðasta breytingin á flokkn-
um á að vera sú að hann iðrist
frammi fyrir fólkinu, leysi sjálfan
sig upp og hverfi af hinu pólitíska
sjónarsviði," sagði Sjatalín í bréfi,
sem hann birti í Komsomolskaja
Pravda í gær.
Stjórnamefnd Kommúnista-
flokksins gaf út yfirlýsingu, þar
sem mótmælt er þeirri „andkomm-
únísku móðursýki", sem gangi yfir
landið. Flokksstjórnin talar hins
vegar fyrir daufum eyrum. Á föstu-
dag lögðu leiðtogar umbótasinna í
Moskvu undir sig byggingar mið-
stjórnar kommúnistaflokksins. „Við
skipuðum þeim að vera komnir út
„Sumir beztu vinir hans sviku
hann og eru nú horfnir úr emb-
ætti. Ég vona nú að hann muni
veita fólkinu í kringum sig meiri
athygli og fara varlega í starfs-
mannamálum,“ sagði Bessmert-
nykh. Hann sagði að Gorbatsjov
tryði ekki skýringum sínum á
hegðan sinni meðan á valdará.ninu
stóð. „Hann telur að ég hafi hald-
ið að mér höndum þessa þrjá daga.
Það er alls ekki satt.“
Bessmertnykh sagði að með því
að reka sig hefði Gorbatsjov misst
einn af sínum dyggustu stuðnings-
mönnum. „Ég mun styðja hann
á slaginu klukkan fimm og taka
aðeins með sér persónulega muni,
því að við vildum ekki að þeir fjar-
lægðu nein skjöl,“ sagði Míkhaíl
Astafíev, rússneskur þingmaður, i
samtali við Morgunblaðið á föstu-
dag. „Þeir hlupu út á tilsettum tíma
með pappakassana í fanginu. Við
grunum þá þó um að hafá tekizt
að eyðileggja ýmis skjöl.“
I Litháen, Lettlandi og Moldóvu
hefur kommúnistaflokkurinn verið
bannaður. í gær, laugardag, sagði
Leoníd Kravtsjúk, forseti Ukraínu,
sig úr stjórnmálaráði flokksins og
hvað sem á gengur, eins og ég
framast get,“ sagði utanríkisráð-
herrann fyrrverandi.
Hann hafði áður sagt að meðan
á valdaráninu stóð hefði hann ver-
ið veikur og í rúminu. í viðtalinu
sagði Bessmertnykh að hann hefði
ekki viljað segja af sér er valdarán-
ið var framið, vegna þess að hann
hefði viljað standa vörð um ut-
anríkisstefnu Sovétríkjanna. „Þeg-
ar manni er falið að gæta einhvers
dýrmætis, þá verður maður að
gera það. Ég vildi ekki hlaupast á
brott frá því einungis af því að það
fylgdi þar fordæmi forseta Úzbek-
istans og Kazakhstans.
Fregnir hafa borizt af því að
Lenínsstyttur í Eystrasaltslýðveld-
unum hafi verið felldar af stalli og
hlutaðar í sundur. I Moskvu felldi
fagnandi mannfjöldi styttuna af
Sverdlov, einum af helztu sam-
starfsmönnum Leníns í byltingunni.
Rússneski þingmaðurinn, sem
Morgunblaðið ræddi við, sagði að
hin fjölmörgu Lenínslíkneski í höf-
uðborginni hefðu enn sem komið
er verið látin í friði. „En það er
varla langt í að þau fjúki,“ sagði
hann.
Alexander Bessmertnykli.
hefði verið pólitískt ráðlegt,“ sagði
hann.
Meðan á viðtalinu stóð hringdi
Bessmertnykh í James Baker, ut-
anríkisráðherra Bandaríkjanna og
tilkynnti honum að hann hefði ver-
ið rekinn úr embætti. „Ég vil að
heimurinn og starfsbræður mínir
um allan heim viti að ég er sami
maður og ég hef alltaf verið,“ sagði
hann.
Bessmertnykh í sjónvarpsviðtali:
Vildi verja utan-
ríkisstefnuna
Mun styðja Gorbatsjov hvað sem á gengur
Washingfton. Reuter.
ALEXANDER Bessmertnykh, fyrrverandi utanríkisráðherra Sov-
étríkjanna, sagði í viðtali við bandarísku sjónvarpsstöðina ABC á
föstudagskvöld að hann væri áfram dyggur stuðningsmaður for-
seta Sovétríkjanna, Míkhaíls Gorbatsjov. Bessmertnykh hvatti Gorb-
atsjov til að fara með gát er hann veldi sér nýja ráðgjafa.
I
I
I
I
1
\
\
\
I