Morgunblaðið - 25.09.1991, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. SEPTEMBER 1991
Fortíðarvandi starfs-
manna ríkisins
Viðskiptafræðingar
Með viðmiðunarlaunum kennarana og viðskiptafræðings hjá ríki er vísað í föst
laun í efsta þrepi launaflokks 144 og 149 en þjá viðskiptafræðingi einkafyrirtækja
í launakönnun á kjörum þeirra. Lífeyrir úr lífeyrissjóði LSR er 60% af lokalaun-
um en lífeyrir þjá Lífeynssjóði verslunarmanna er reiknaður sem 1,8% í 30 ár
af viðmiðunarlaunum. Ellilífeyrir og tekjutrygging almannatrygginga miðast við
upphæðir I september 1991.
Svar til Helga V. Jónssonar
vegna greinar um tannréttingar
Birgfir Björn Sigurjónsson
„Fortíðarvandi starfs-
manna ríkisins liggur í
því að vinnuveitandan-
um er ekki treystandi.“
ir 30 ára starf, tveir fyrri í Lífeyris-
sjóði starfsmanna ríkisins en sá
þriðji í Lífeyrissjóði verslunar-
manna. Til hliðsjónar er fjár-
magnseigandi sem aldrei hefur
greitt í lífeyrissjóð en fær mánað-
arlega 100.000 í íjármagnstekjur.
Þessi samanburður á viðmiðun-
arlaunum og lífeyri sýnir raunveru-
Sérfr. Sérfr. Fjármagns
ríkisst. einkam. eigandi
104.873 193.100 100.000
62.924 104.274 (100.000)
16.191 16.191 16.191
1.536 0 25.656
522 0 8.719
81.173 120.465 150.566
72.296 96.454 150.566
eftir Birgi Björn
Sigmjónsson
Nýlega birti fjármálaráðuneytið
endurskoðaðan ríkisreikning fyrir
árið 1989. Endurskoðunin fólst í
því að skuldfærð voru ýmis gjöld
sem fallið hafa á ríkissjóð á löngu
tímabili án þess að vera færð til
bókar. Með endurskoðuninni var
þannig verið að yfírfara ríkisreikn-
inga fyrir mörg ár aftur í tímann.
Kynning ijármálaráðuneytisins á
þessu máli leiddi hins vegar blaða-
mann Morgunblaðsins í þá gildru
að fullyrða eftirfarandi: „Rekstrar-
halli á ríkissjóði 1989 var 64,5
milijarðar þegar tekið er tillit til
þeirra skuldbindinga sem á ríkis-
sjóði hvíla og stofnað hefur verið
til af stjórnvöldum á undanförnum
árum.“ Áhugavert hefði verið að
vita hve mikið af þessum skuld-
færðu gjöldum áttu nákvæmlega
við um árið 1989!
Lífeyrisskuldbindingar
ríkissjóðs
Um % hlutar af þessum ógjald-
færðu skuldbindingum ríkisins eru
áætlaðar skuldir ríkissjóðs við
lífeyrissjóði opinberra starfs-
manna. Ég tel eðlilegt að gjald-
færa skuldbindingar af þessu tagi
enda þótt þær komi til greiðslu á
nokkrum áratugum fram í tímann.
Hins vegar tel ég auðsætt að veru-
legt ofmat er á þessum meintu
skuidbindingum ríkissjóðs og er
málið án vafa sett upp með þessum
hætti í áróðursstríði ijármálaráðu-
neytis gegn starfsmönnum ríkis-
ins.
Hvers vegna er erfítt að leggja
mat á þessar skuldbindingar?
Ástæðan er sú að mat þetta bygg-
ist á mörgum óvissustærðum sem
geta gerbreytt niðurstöðum og
jafnvel snúið dæminu bókstaflega
við. Forsendur um hvenær starfs-
menn helja greiðslu iðgjalda og
hvenær þeir hefja töku lífeyris
skipta máli. En mestu varðar for-
sendan um ávöxtun lífeyrissjóða
umfram þróun fastra launa ríkis-
starfsmanna. Lausleg athugun
sýnir að skuldbindingar ríkissjóðs
vegna Lífeyrissjóðs starfsmanna
ríkisins minnka um 10-12 milljarða
fyrir hvert prósentustig sem ávöxt-
un á sjóðnum eykst.
Ávöxtun lífeyrissjóða
í endurskoðuðum ríkisreikningi
er reiknað með 2% ávöxtun lífeyris-
sjóða starfsmanna ríkisins. Líklegt
er að 2% ávöxtun hafí verið raun-
hæft mat fyrir nokkrum árum, en
þegar 1986 taldi Bjanii Bragi Jóns-
son, Seðlabanka, þessa ávöxtun
vera a.m.k. 3%. Síðan þá hefur
raunávöxtunin óumdeilanlega auk-
ist. Ef ávöxtunin er í reynd komin
yfír 5% er ólíklegt að skuldfæra
þurfi nokkuð á ríkisreikning af
þessum sökum.
Raunávöxtun almennu lífeyris-
sjóðanna, SAL-sjóðanna, m.v.
grunnlaun er 10,9% á árinu 1989.
Ef raunávöxtun Lífeyrissjóðs
starfsmanna ríkisins reynist hafa
verið 10% 1989, en ekki 2%, er
ljóst að færa þarf á tekjuhlið ríkis-
reiknings 1990 tekjur vegna ofme-
tinna lífeyrissjóðskuldbindinga
1989 sem nema miklu hærri upp-
hæð en áður gjaldfærðar skuldir.
Á undanfömum þremur árum hef-
ur raunávöxtun lífeyrissjóðanna
m.v. lánskjaravísitölu aukist um
2%-stig eða meira, en kaupmáttur
fastra launa starfsmanna ríkisins
minnkað á bilinu 10%-20. Af þessu
má álykta að raunávöxtun lífeyris-
sjóða m.v. föst laun ríkisstarfs-
manna hafí aukist verulega og
ávöxtun Lífeyrissjóðs starfsmanna
ríkisins var í reynd langt umfram
áfallnar skuldbindingar síðustu
árin. Þetta undirstrikar hve fárán-
legt er að reikna með 2% ávöxtun
í ríkisreikningi 1989.
Hvernig myndast
líféy risskuldbindingar
En þetta leiðir hugann að fyrir-
komulaginu á skuldbindingum
ríkisins gagnvart lífeyrissjóðum
starfsmanna. Ríkissjóður greiðir
6% af föstum launum en starfs-
maður 4% til lífeyrissjóðs. Þessu
til viðbótar ábyrgist ríkissjóður
lífeyrishækkanir (vegna hækkunar
á föstum launum) og það fyrir-
komulag átti að tryggja að ríkis-
sjóður greiddi ríkisstarfsmönnum
sérstakan launaauka í gegnum
lífeyrissjóðinn.
Ríkisvaldið hefur haldið föstum
launum starfsmanna niðri, t.d. með
bráðabirgðaiögum, ogþannig skert
fyrirheitin um framfærslu byggða
á venjulegum lífeyri. Ríkisvaldið
hefur einnig breytt lögum um
lífeyrissjóðinn sér í hag þannig að
ríkissjóður fær stóran hluta af
ávöxtun á ríkisskuldabréfaeign
sjóðsins (40% kaupskylduna) end-
urgreiddan. Og löggjafinn hefur á
síðustu árum skert lögbundin
framlög til sjóðsins í gegnum lánsf-
járlög um mörg hundruð milljónir
króna. Með þessum hætti hefur
ríkisvaldið vegið að lífeyrissjóðnum
og lögbundnum lífeyrisskjörum
starfsmanna.
Lífeyriskjör ríkisstarfsmanna
Sannarlega eru lífeyrissjóðamál
ríkisstarfsmanna komin í vanda.
Fyrirheit ríkisins til starfsmanna
um góðan lífeyri eftir langan
starfstíma á tiltölulega lélegum
launum hafa verið svikin. Á sama
tíma hefur ríkið tekið á sig æ
meiri skuldbindingar vegna lífeyris
annarra þjóðfélagsþegna. Þar á ég
fyrst og fremst við almenna
grunnlífeyrinn og tekjutrygging-
una en þessar skuldbindingar
skipta milljörðum króna á ári á
ríkisreikningi. Krafa ríkisstarfs-
manna er auðvitað ekki sú að ríkis-
sjóður hætti að styðja við bak
snauðra lífeyrisþega. En það er
augljóst sanngirnismál að ríkinu
beri að standa við kjarasamninga
og lög um kjör ríkisstarfsmanna.
Það getur verið gott að skoða
tölur til að skilja hvað hangir á
spýtunni. Berum saman viðskipta-
fræðing sem kennir við framhalds-
skóla, viðskiptafræðing hjá ríkis-
stofnun og viðskiptafræðing á al-
mennum markaði, allir 70 ára eft-
Framh. kennari
Viðmiðunarlaun 90.464
Lífeyrir/líf.sjóði 54.278
Alm. ellilífeyrir 16.191
Telqutrygging 6.006
Heimilisuppbót 2.041
Lífeyrir alls 78.516
Til ráðst. eftir skatt 71.196
eftir Teit Jónsson
í grein í Morgunblaðinu 20. sept-
ember sl. skýrir Helgi V. Jónsson
(HVJ) formaður samninganefndar
Tryggingastofnunar ríkisins (TR)
afstöðu sína til deilu um endur-
greiðslur vegna tannréttinga. Flest-
ar ályktanir hans eru kunnuglegar,
en þó er óhjákvæmilegt að
staldra við nokkur atriði.
HVJ telur að tannréttinga-
tannlæknum beri sérstök skylda
til að fara eftir lögum og reglum
vegna þess að þeir hafí þau for-
^Dale .
(Jarnegie
námskeiðið
Kynningarfundur
fimmtudagskvöld
* Meira hugrekki.
* Stærrri vinahópur.
* Meiri lífskraftur.
STJÓRNUNARSKÓLINN
Sími 812411
Ný námskeið eru að hefjast
réttindi að hafa einkaleyfí í grein
sinni. Þeir sem uppfylla ákveðin
skilyrði geta vissulega fengið
leyfí ráðherra til að starfa sem
sérfræðingar í tannréttingum,
en hinsvegar hefur enginn beðið
um einkaleyfí og ekkert kemur
í veg fyrir að aðrir- tannlæknar
stundi tannréttingar. Þessu svip-
ar til þess að löggiltur endur-
skoðandi hefur viðurkenningu í
grein sinni, en hefur einkaleyfi
á að færa bókhald. HVJ telur
jafnframt að athæfí tannréttin-
gatannlækna samrýmist ekki
starfsréttindum þeirra. Það hlýt-
ur að vera umhugsunarefni, að
lögfræðingurinn HVJ -gefur með
þessu í skyn að starfsréttindum
fylgi skylda til að ná samningum
við ríkisstofnanir.
HVJ nefnir að Tryggingaráð hef-
ur nú sagt upp hejldarsamningi við
Tannlæknafélag íslands (TFI) og
kennir tannréttingasérfræðingum
um. Það skýtur þó óneitanlega
skökku við að boða með þeim hætti
nýtt samningaþóf við mikinn meiri-
hluta tannlækna sem vinna sáttir
eftir nýgerðum samningi. Uppsögn-
in snertir hinsvegar ekki tannrétt-
ingasérfræðinga sem eru ekki aðilar
að umræddum samningi.
HVJ gerir mikið úr þvermóðsku
tannréttindatannlækna á öllum
sviðum málsins. Staðreyndin er
samt sú að við höfum aðeins hafnað
aðild að samningi sem við teljum
óviðunandi, af ástæðum sem hafa
verið raktar margsinnis. Þeir sem
hafa sýnt mesta stífni í þessu
máli eru hinsvegar upph'afs-
mennirnir sem hunsuðu allar
ábendingar og knúðu fram um-
leg dæmi um kjör viðskiptafræð-
inga í starfi hjá ríki og á almennum
markaði. Loforðin til ríkisstarfs-
mannsins um digran lífeyri eftir
mörg mögur launaumslög eru kát-
brosleg í þessum samanburði við
kollegan hjá einkafyrirtæki og
fjármagnseigandann. Svik ríkis-
valdsins um framkvæmd kjara-
samninga háskólamenntaðra ríkis-
starfsmanna eru höfuðástæðan
fyrir muninum milli viðskiptafræð-
inganna.
Fortíðarvandinn og framtíðin
Fortíðarvandi starfsmanna
ríkisins liggur í því að vinnuveit-
andanum er ekki treystandi. Fjár-
málaráðherra hefur f.h. ríkissjóðs
skuldbundið ríkið með kjarasamn-
ingum til að jafna bil á milli kjara
háskólamenntaðra ríkisstarfs-
manna og þeirra sem starfa á al-
mennum markaði. Þeirri skuld-
bindingu var frestað með bráða-
birgðalögum en hún er nú komin
til innlausnar. Alþingi hefur jafn-
framt ákveðið með lögum að greiða
starfsmönnum ríkisins góðan
lífeyri (í -sárabætur .fyrir léleg
laun). Nú, þegar kemur að því að
fjármagna raunverulega lífeyris-
réttindi þyrlar fjármálaráðuneytið
upp áróðurstölum. Er verið að
leggja grunninn að næstu svikum
við starfsmenn ríkisins? Formaður
samninganefndar ríkisins sagði
eftirfarandi við fréttamann Stöðv-
ar 2: „Samninganefnd ríkisins mun
kynna viðsemjemdum sínum nýjar
hugmyndir varðandi lífeyríssjóð-
ina. Það er alveg ljóst að við verð-
um að komast út úr þessu kerfi
með fjárvöntun upp á 40-50 millj-
arða. “
Bráðbirgðalög og dulbúnar hót-
anir um að skerða lögbundin lífeyr-
isréttindi eru ekki leiðin til að leysa
fortíðarvandann. Nú er þörf á því
að ríkisstjómin einbeiti sér að því
að leysa fortíðarvandann með nýrri
starfsmannastefnu sem umfram
allt annað gmndvallist á heiðar-
leika og vilja til að standa við kjara-
samninga og lögbundin kjör starfs-
manna ríkisins.
Höfundur er hagfræðingur og
framkvæmdastjóri BHMR.
„Aðalatriðið er óþol-
andi mismunur á mögu-
leikum fólks til að not-
færa sér þessa þjónustu
vegna búsetu eða fjár-
hags. Ég- skora því á
heilbrigðisyfirvöld að
hætta tilgangslausu
karpi um flokkunina,
en sinna heldur þeim
sem leita réttar síns í
þessu máli.“
rædd lög og reglur. Þeir hafa
síðan átt þess kost að fylgjast
með TR og tannlæknum bítast
um það hvor aðilinn eigi að reyna
að unga út þessu fúleggi þeirra,
sem kallast flokkun tannrétt-
inga. Aðalatriðið er óþolandi
mismunur á möguleikum fólks
til að notfæra sér þessa þjónustu
vegna búsetu eða fjárhags. Ég
skora því á heilbrigðisyfírvöld
að hætta tilgangslausu karpi um
flokkunina, en sinna heldur þeim
sem leita réttar síns í þessu máli.
Ef vilji er fyrir hendi er hægt
að endurgreiða ferða- og tann-
réttingakostnað án þess að samn-
ingur sé fyrir hendi. Til þess
hafa yfirvöld frá okkur sérfræði-
lega greiningu á tannskekkjunni,
og nákvæmlega sundurlipaða
reikninga á eyðublöðum TFÍ og
TR.
Höfundur er formaður
Tannréttingafélags íslands.
Blombera
bbbbbbbbhhhbbbbbhbbbbhbhbbbbhhi^^^^
Eínar Farestvett&Co.hf Borgartúni28 S622901 og 622900

• iC
«
t
I
t
(
L
I
i
\
\
I