Morgunblaðið - 04.10.1991, Blaðsíða 30

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 4. OKTÓBER 1991
30
Minning:
Ingólfur Bjarnason
fyrrv. kaupmaður
Fæddur 23. apríl 1900
Dáinn 24. september 1991
Ingólfur Bjarnason, fyrrum kaup-
maður og frumkvöðull i fiskirækt,
andaðist á vistheimilinu Seljahlíð
undir morgun þriðjudaginn 24. sept-
ember, 91 árs að aldri. Hann var
þegar orðinn með elstu körlum, en
bar aldur sinn vel og var hress og
við sæmilega heilsu fram á síðustu
ár, fyrir utan slysatilvik sem hann
náði sér furðu vel upp úr. Upp á
síðkastið gjörðist hann þó ellimóður
og mun hafa verið búinn til hinstu
ferðar, þegar kallið kom í svefni.
Hafði hann enda sagt fyrir mörgum
árum, að hann kviði ekki vistaskipt-
unum, og mun hann hafa talið sér
von góðrar heimkomu.
Ingólfur fylgdi öldinni, fæddur
vorið 1900, og aldur hans því að
jafnaði hinn sami og ártalið sýndi.
Hann var sonur læknishjónanna á
Breiðabólstað á Síðu, Bjarna Jens-
sonar og Sigríðar Jónsdóttur, hinn
fjórði í hópi sex systkina. Eldri voru
Þórður, Jens og Ólöf, en yngri Björn
og Jón, auk Sigríðar fóstursystur
þeirra, sem var systurdóttir móður
þeirra. Ingólfur varð síðastur þeirra
til að kveðja þennan heim, en þó
ekki elstur, þar sem Ólöf móðir mín
varð rúmu ári eldri. Af mökum
þeirra er nú ein á lífi Guðrún Helga-
dóttir, ekkja Jens Bjarnasonar.
Ingólfur ólst upp við hið besta
atlæti í þessu fagra héraði, þar sem
framfarirnar voru að halda innreið
sína og fólkið var gott og vinsam-
legt, enda flest meiri og minni
frændur í móðurættina. Foreldrar
hans réðust í það stórvirki á þeirra
tíðar kvarða að reisa tvílyft íbúðar-
hús á Breiðabólstað, aldamótaárið
sem Ingólfur fæddist og varð það
ákjósanlegur rammi um farsælt og
menningarlegt fjölskyldulíf og
starfsaðstöðu læknisins. Minningar
Ingólfs úr átthögunum voru því
flestar Ijúfar, en aðrar bundnar lífs-
stríði fólksins og erfiðleikum, eins
og gengur, svo og sviplegum og
jafnvel yfírnáttúrulegum atvikum
og fyrirbærum. Frá þessum minn-
ingum sínum greindi hann í bókinni
„Faðir minn — læknirinn“, sem kom
út árið 1974, glögglega og af lif-
andi fjöri og hlýju. Gefur sá góði
texti tilefni til að óska þess, að fieira
væri til frá hans hendi, bæði minn-
ingar og málefni.
Fyrstu minningar Ingólfs voi'u
bundnar því, er húsi læknisfjölskyld-
unnar var umturnað í spítala yfir
þýska skipbrotsmenn í ársbyrjun
1903, er hann var tæpra þriggja
ára. Sjómennirnir kölluðu hnokkann
„litla prinsinn" á máli sínu, og kann
að hafa sáð í huga hans því fræi
Þýskalandsvináttu, er blómstraði
með fullorðinsárunum. Önnur minn-
ing er af því, þegar móðir hans lét
þá bræður skila stórum laxfiski aft-
ur til lífs í lækinn, en henni þótti
hann illa fenginn, handveiddur á
grynningum. Þannig kenndi hún
virðingu fyrir líftnu og náttúruvernd
og vísaði fram til þess fiskiræktar-
starfs, sem Ingólfur stundaði síðar.
I minningum sínum lýsti Ingólfur í
reynd ekki aðeins föður sínum og
samferðafólki, heldur og rúmum og
víðsýnum viðhorfum sjálfs sín til
lífsins og tilverunnar og ekki síst
andlegra mála, sem hann gerði
gjarnan að gildislægri mælistiku.
Fóru þar kristileg viðhorf í friði og
sátt saman við sýn til fleiri átta,
guðspekilegra og sálarrannsókna-
legra. Tók hann nokkurn þátt í
náms- og félagsstarfi í þeim efnum
og var lengi góður granni sinnar
Laugarneskirkju.
Viðhotf hans og hugðarefni voru
raunar mjög tengd ættlægum erfð-
um. Föðurafi hans var Jens rektor
Sigurðsson, bróðir Jóns forseta, og
var hann í þá ætt af Vestfjarða-
klerkum og Ólafi lögsagnara á Eyri,
en lengra aftur af Ásgarðsætt og
þar 11. niður í karllegg frá Gísla
Jónssyni biskupi. Föðuramma hans
og kona Jens var Ólöf, dóttir Björns
Gunnlaugssonar stærðfræðings og
spekingsins með barnshjartað, hálf-
systir Bjama rekstors Jónssonar og
dótturdóttir Bjarna Halldórssonar í
Sviðholti, ráðsmanns Bessastaða-
skóla, af hinni fjöiskrúðugu Arnar-
hóls-, Götuhúsa- og Skildinganes-
ætt. Móðurættin úr átthögunum
eystra er einkum þekkt af Jóni
Magnússyni, klausturhaldara og
hreppstjóra, sem flutti Klausturbæ-
inn eftir eld, en hann var kominn
norðan úr Öxnadal. Ingólfur var
fjórði í kvenlegg frá honum. Fjöl-
margt atgervisfólk er af þeirri ætt
komið, svo sem raunar úr Skafta-
fellssýslum yfirleitt. Með þessu er
ekki sagt, að við frændur hljótum
að vera eitthvert raritet; þvert á
móti getur verið erfitt að halda utan
um íjölbreytilegar ættlægar eigindir
og hafa atorku til að nýta einhveij-
ar þeirra að fullu gagni. Því er þetta
tíundað, að Ingólfur hafði minningu
bestu ættmenna sinna mjög í heiðri
og hafði fullan vilja til að láta hug-
sjónir þeirra og framfaraviðhorf
móta lífsviðhorf sitt. Ennfremur
lagði hann sig fram um að afla og
halda til haga minjum um þá og
koma á safn, þegar það átti við.
Hann var ekki síður frændrækinn í
nútíðinni, og er til marks um það,
hve mikla ánægju hann hafði af að
hitta og kynnast frændfólki í Amer-
íkuferð, er hann fór síðar á ævinni.
Þess má geta, að Ingólfur lifði allan
hinn fjölmenna hóp barnabarna Jens
rektors og Ólafar og var hinn eini
þeirrar kynslóðar á lífi til að sækja
ættarmót niðja Björns Gunnlaugs-
sonar á 200 ára afmæli hans í sept-
ember 1988.
Fjórtán ára gamall flutti Ingólfur
með foreldrum sínum úr átthögun-
um og átti þaðan af staðfestu sína
í Reykjavík. Hann lauk námi frá
Verslunarskólanum og stundaði
ýmis verslunarstörf, þar til þátta-
skil urðu í starfsævi hans; er þeir
Jón Kr. Sveinsson stofnuðu raf-
tækjaverslunina og -vinnustofuna
Ljósafoss árið 1937, og var hún
rekin í húsakynnum þeirra á Lauga-
vegi 27. Að mínu viti og kunnug-
leika var þetta vel rekið fyrirtæki,
með verslunina skínandi af lömpum
og Ijósum, enda mun Ingólfur hafa
efnast vel, meðan sá rekstur stóð.
Hann gjörðist sleipur kaupsýslu-
maður og fjölkunnugur heimsborg-
ari og góður málamaður, svo sem
hann átti kyn til. Einkum virtist
mér hann rækta viðskiptasamband
við Þýskaland, meðan þess naut við,
og var hann slyngur í þýsku og
kunni vel að meta þýska glaðværð
og menningu bæði fyrir og eftir
gjörningaveður nasismans. Með
tímanum fór að bera á því, að þessi
rekstur fullnægði ekki frumkvæðis-
þörf hans. Um tíma var honum
mest hugað um að fínna tækni til
að létta undir með húsbyggingum
og gera þær ódýrari. Sennilega féllst
hann á þá stríðni mína, að árangur
af slíku mundi lenda í uppmælinga-
hítinni. Næst beindist áhugi hans
að fiskiræktinni, og entist ævina.
Árið 1952 gekk hann út úr rekstri
Ljósafoss, sem upp frá því takmark-
aðist við rafvirkjastarfsemi á vegum
Jóns, og sneri sér m.a. að rekstri
fasteignarinnar, sem dætur hans
eignuðust síðar með honum. Hug-
myndin að fiskirækt geijaðist með
þeim félögum, uns þeir hófu upp-
byggingu Lárósstöðvarinnar 1963.
Árin 1968-69 var fyrirtækinu breytt
í almenningshlutafélagið Látravík,
sem hefur hingað til staðið af sér
storma offramboðs og verðhruns og
mun vonandi gera það til frambúð-
ar. Auk þessa tókst Ingólfur ásamt
öðrum félögum sínum á hendur tals-
verðar umbætur og klak í Goðdal á
Ströndum, þar sem þeir komu sér
upp sumardvalaraðstöðu.
Skin og skuggar hafa skipst á í
einkalífi Ingólfs. Árið 1932 gekk
hann að eiga Sigríði Guðmundsdótt-
ur frá Skáholti í vesturbænum, syst-
ur Vilhjálms skálds, laglega mynd-
arkonu og sterkan persónuleika,
ættaða úr Árnessýslu. Þeirra mikla
sorg var að missa fyrsta barnið,
dreng, í fæðingu. Síðan eignuðust
þau þijár dætur: Sigríði 1935, Guð-
rúnu 1938 og Ingibjörgu 1941. Þau
reistu sér myndarheimili að Hólum
við Kleppsveg árin 1934-35 í félagi
við Jens bróður hans og einnig
stofnaði Jón bróðir þeirra heimili
sitt þar. Að Hólum komst þannig
upp rómað fjölskyldusetur, sem
margar og góðar minningar eru við
bundnar. Hólar voru seldir 1947,
þegar þar var byggð olíustöð. Þá
byggðu Ingólfur og Sigríður sér
annað heimili að Silfurteig 2, afar
vel búið, jafnvel ríkmannlega. Þau
hjón voru gestrisin og góð heim að
sækja, bæði til óformlegs innlits og
í þau góðu gildi, er þau héldu við
hátíðleg tækifæri. Þau lögðu sig
fram um að bjóða unga fólkinu með
við þau tækifæri, til þess m.a. að
vinna á móti myndun kynslóðabils
og vera ungum hjónum fyrirmynd
um heimilisbúnað og heimilishald.
Við slíkt tækifæri innti ég Vilhjálm
skáld álits á veisluborðinu, og stóð
ekki á svarinu: „Svona ætti allur
heimurinn að vera, eitt samfellt
veisluborð." IIlu heilli hrakaði heilsu
Sigríðar, er fram í sótti, og féll hún
frá í maí 1965, þá orðin 67 ára.
Harmaði Ingólfur mjög missi henn-
ar, sem verið hafði honum kjölfesta
og lífsakkeri. Áfram hélt hann þó á
Silfurteignum í sambýli við Guðrúnu
dóttur sína fram til 1980, er húsið
var selt óskyldum eftir 32 ára bú-
setu þar. Síðustu árin bjó hann á
Laugavegi 27, þar sem hann hafði
áður innréttað smáíbúðir og útvegað
ungu fólki húsnæði í byijun búskap-
Fædd 2. maí 1917
Dáin 25. september 1991
Katrín lést í Reykjavík á 75. ald-
ursári. Hennar vil ég nú minnast.
Katrín Jóhanna var fædd að Rifi
á Snæfellsnesi 2. maí 1917, dóttir
hjónanna Guðmundar Guðmunds-
sonar bónda og útvegsmanns og
Jófríðar Jónsdóttur. Þar ólst hún
upp í hópi 9 systkina í einstaklega
fögru úmhverfi við mynni Breiða-
fjarðar norðvestan Snæfellsjökuls.
Foreldrar hennar voru atorkusöm
og vel gefin, bæði alin upp í fátækt
í lok 19. aldar. En með dugnaði
reistu þau sér bú að Rifi, sem þau
gerðu að stórbýli. Guðmundur var
um margt á undan samtíð sinni í
verklegum efnum, og Jófríðui' ann-
aðist bú og uppeldi margra barna,
en hafði þó tíma til lesturs góðra
bóka, sem hún hafði mikinn áhuga
á.
Katrín var þriðja yngst af syst-
kinunum á Rifi og eru þijár systur
hennar, Guðbjörg, María og Ásta
nú á lífi. Öll eru systkinin, svo og
annað skyldfólk Katrínar sem ég
þekki til, hið mesta dugnaðarfólk,
reglusamt, hjálpsamt, góðir félagar
og rækir störf sín af prýði á öllum
sviðum þjóðlífsins. Afkomendur
Guðmundar og Jófríðar foreidra
Katrínar, eru nú orðnir fjölmargir,
nokkrir búsettir í hinu nýja þorpi á
ar. Hluta þess tíma var hann þar í
umsjá Ingibjargar dóttur sinnar og
naut dagþjónustu á Dalbraut, uns
hann fluttist alfarinn að Seljahlíð
fyrir um tveimur árum. Naut hann
þar hinnar bestu aðhlynningar, sem
ástæða er til að þakka af heilhug.
Barnabörnin litu dagsins ljós
hvert af öðru frá 1959. Sonur Sig-
ríðar er Sigurður Ingi Hermanns-
son. Synir Guðrúnar voru Ingólfur
Bjarni, sem fórst 1977, foreldrum
og afa mikill harmdauði, Guðvarður
og Sigurður Björn Jakobssynir, og
börn Ingibjargar eru Inga Sigríður,
Halldóra, Haukur og Kári Gunnd-
órsbörn. Alls urðu barnabörn Ing-
ólfs átta, og að auki eru barnabörn
Ingibjargar fjögur, svo að afkom-
endur hans eru orðnir 15, þar af 14
á lífi.
Ingólfur var hið mesta Ijúfmenni,
góðgjarn og greiðvikinn. Hann hafði
lipra víxlahönd, sem efnalítill frændi
naut góðs af, þótt aldrei yrði honum
til tjóns. Hann var að jafnaði viðræð-
ugóður, umtalsfrómur og upplyft-
andi. Því er hans saknað, svo sem
alls þess frændliðs, sem með honum
er endanlega horfið af heimi. Guð
blessi sál hans og minningu og veiti
eftirkomendum hans vernd og gæfu.
Bjarni Bragi Jónsson
Ingólfur Bjarnason, sem kvaddur
er frá Fossvogskirkju í dag, er vin-
um sínum ógleymanlegur maður.
Hann var mannblendinn og mikill
barnavinur. Ég varð aðnjótandi
þeirrar vináttu frá unga aldri því
hann var íjölskylduvinur og tíður
gestur á æskuheimili mínu og entist
sú vinátta meðan báðir iifðu. Ymsar
fyrstu minningar mínar eru bundnar
Ingólfi, ekki síst frá sumrinu þegar
hann var bílstjóri og ók byggingar-
vörum víðsvegar um bæinn. Þá
leyfði hann mér stundum að sitja í
hjá sér í bílnum og skoða borgina
sem var í hraðri uppbyggingu á
árunum fyrir kreppuna. Ingólfur
varð því Ingi bílstjóri í mínum huga
og hét því nafni í nokkur ár, því
við börnin litum á bílstjóra sem sér-
staka fyrirmenn á þessum árum
þegar fáir bílar voru á götum borg-
arinnar.
Af myndum í fjölskyldualbúminu
má sjá að Ingólfur var hrókur alls
fagnaðar hvar sem hann fór. Mynd-
ir frá hópferðum vina og ættingja
foreldra minna sýna Ingólf ungan
og hressan í góðra vina hópi. Trú-
lega hefur hann verið upphafsmaður
margra þessara ferðalaga og ann-
arrar skemmtunar sem unga fólkið
undi sér við, svo duglegur sem hann
var á efri árum við að koma kunn-
Rifi, en fleiri þó í Reykjavík og víð-
ar um landið.
Katrín flutti til Reykjavíkur um
tvítugt og starfaði mest á sjúkra-
húsum, m.a. Sólheimum að Tjarnar-
götu 35, sem þá var lítið sjúkrahús,
og Kleppsspítala. Árið 1950 giftist
hún undirrituðum og var húsmóðir
ásamt nokkurri vinnu utan heimilis
í 15 ár. En eftir skilnað 1965 vann
hún á Hrafnistu þar til hún lét af
störfum vegna aldurs fyrir fáum
árum.
Störf Katrínar voru lengst af
aðstoð við sjúka og aldraða. Þessi
verk áttu án efa vel við hana. Vegna
hlýju sinnar, nærgætni og samvisk-
usemi hafði hún góð áhrif á þá sem
hún annaðist og aðstoðaði og naut
vinsælda. Þjónusta var hlutverk
hennar í lífinu og það rækti hún vel
öðrum til gagns og gleði.
Heimilisstörf annaðist Katrín líka
með ágætum, var natin, snyrtileg
og hafði allt ávallt í sem bestu lagi.
Hún hafði góða listræna hæfileika
og ber handavinna hennar, útsaum-
ur o.fl., vott um gott handbragð,
hugkvæmni og smekkvísi. Hún
hafði áhuga á myndlist og yndi af
góðri tónlist, enda tilfinninganæm
ineð smekk fyrir fögrum hlutum.
Ekki varð Katrínu barna auðið
og bjó hún í íbúð sinni á Rauðar-
árstíg 3 síðari ár ævinnar. Hafði
hún mikið samband við skyldfólk.
ingjum sínum af stað í ferðalög í
Goðdalinn eða á einhvern fagran
stað til að njóta umhverfisins úti í
íslenskri náttúru.
í Bjarnarfirði á Ströndum komu
Ingólfur og félagar hans upp góðri
aðstöðu til sumardvalar við veiðar
og útilíf. Goðdalsána ræktuðu þeir
e’ins og aðstæður leyfðu, fóru norður
á hveiju sumri til veiða og einnig
til að laga og bæta það sem áður
hafði verið gert. Ingólfur var úr-
ræðagóður við þessar framkvæmdir
sem aðrar. Hann var góður náms-
maður í skóla, hvorttveggja góður
reiknings- og tungumálamaður og
við störf sín var hann ætíð glöggur
og vakandi yfir öllum nýjungum. I
Goðdal var Ingólfur höfðingi heim
að sækja, eins og á heimili hans í
Reykjavík, og þar var ánægjulegt
að dvelja við veiði og gönguferðir í
dalnum og hæðunum umhverfis.
Ingólfur heimsótti okkur nokkr-
um sinnum þegar við bjuggum á
Egilsstöðum. Þá var hann kominn
á efri ár og hættur þátttöku í við-
skiptalífinu að rnestu, en hann hafði
ekki misst hæfileikann til að geta
leikið við börnin sem kunnu vel að
meta góðvild hans og létta lund.
Ingólfur hafði mikla ánægju af ferð-
um okkar um Héraðið, í Hallorms-
stað, Fljótsdal og Úthérað. Hann
ólst upp austur á Síðu í Skaftafells-
sýslu og þótt hann flytti til borgar-
innar fermingarárið sitt var sveitin
honum ætíð hugleikin. Við ferðuð-
umst einnig saman um Snæfellsnes,
Skaftafellssýslur og víðar og frá
þessum ferðum á ég fjölmargar
góðar minningar því Ingólfur var
næmur á skoplegar hliðar tilverunn-
ar og kunni vel að segja frá.
Ingólfur hafði aðrar hliðar en þá
sem hér hefur verið lýst því hann
var einnig framtakssamur hugsjón-
amaður eins og þáttur hans í upp-
byggingu hafbeítarstöðvarinnar í
Lárósi og tilraunir til að auka lax-
veiði í nokkrum ám sýna glöggt.
Og hann langaði til að gera meira
og var því oft að velta fyrir sér
ýmsum hugmyndum sem verða
mættu til framfara þó árin og þrek-
ið settu sín takmörk. Þótt ævistarf
Ingólfs væri bundið við höfuðborg-
ina var hugur hans, þegar draga tók
úr umsvifunum í atvinnulífinu,
bundinn sveitinni og þar lét hann
hugsjónir sínar rætast.
Eg vil að lokum þakka góðum
vini tryggð hans sem aldrei brást.
Við Ragnheiður og börnin sendum
dætrum Ingólfs, fjölskyldum þeirra
og öðrum ættingjum innilegar sam-
úðarkveðjur.
Páll Halldórsson
sitt og kunningja, enda var hún fé-
lagslynd, vinsæl og vel látin. Alla
tíð hafði hún áhuga á og ánægju
af ferðalögum, naut þess að sjá fag-
urt og stórbrotið landslag. Því hafðí
hún líka kynnst á bernskuslóðum
sínum á Snæfellsnesi, og það mótar
sennilega eitthvað smekk og skap-
höfn.
Að lokum læt ég í ljós þakklæti
til Katrínar vegna alls sem hún
veitti, þótt samband okkar yrði ekki
ævarandi, en það er lífsins saga að
heilsast og kveðjast. Jafnan eru
góðar minningar eftir.
Systrum hennar og öðrum ætt-
ingjum þakka ég liðna tíð og votta
samúð.
Kristinn Björnsson
Katrín J. Guðmunds-
dóttir - Minning