Morgunblaðið - 02.02.1992, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2. FEBRUAR 1992
C 9
sparibækur með hæstu vöxtum og
smám saman óx sparifé hennar.
Þegar henni höfðu safnast 3.500
dollarar setti hún auglýsingu um
það í eitt bæjarblaðanna að sú upp-
hæð stæði þeim til boða er gæti
komið fram með nýja vitneskju í
málinu. Enginn varð til þess að
sinna auglýsingunni. Joseph frétti
um þetta í klefa sínum í Joilet.
Hann gerði sér engar vonir um það
að tilraunir móður hans og tilboð
bæru nokkum árangur. Loks missti
hann allan móð árið 1937 þegar
hann hafði setið tæp fímm ár inni
því að þá sótti Helena kona kona
hans um skilnað. „Þú losnar aldrei
héðan,“ sagði hún við hann.
„Drengirnir okkar þarfnast föður.
Góður maður hefur beðið mig um
að giftast sér... og ég vil það.“
Joseph samþykkti þetta í algerri
uppgjöf, en hann var kaþólskur,
strangtrúaður, eins og öll ætt hans,
og í hjarta sínu fannst honum hann
vera kvæntur henni allt til dauð-
ans. Hið kirkjulega brúðkaup eitt
hafði skipt hann máli. Hin borgara-
lega hjónabandsathöfn var einskis
virði í hans augum.
Þegar Bandaríkjamenn gengu til
liðs við Evrópumenn og Kínveija í
seinni heimsstyijöldinni fór yngri
bróðir hans í stríðið. Hann sendi
vasapeningaskammtinn sinn heim
til móður sinnar í Chicago og smám
saman óx í sonarbjargarsjóði henn-
ar. Þegar hann var orðinn 5.000
dollarar setti hún auglýsingu í smá-
auglýsingadálk Chicago-blaðsins
Daily Times 10. október 1944. Hún
var svona:
5000 $ verðlaun handa þeim sem
bendir á morðingja Lundys lög-
regluþjóns 9. desember 1932.
Hringið í síma GRO 1758 milli kl.
12 og 7 e. hád.
Ung blaðakona, Terry Colangelo,
rak augun í klausuna. Hún sýndi
hana yfirmanni sínum, Karin
Walsh, staðarfréttastjóra blaðsins.
Henni þótti líka sem þarna gæti
eitthvað forvitnilegt og fréttnæmt
verið á seyði. Hún fól fréttamannin-
um Jim McGuire, sem áður hafði
verið rannsóknarlögregluþjónn, að
kanna málið nánar. Hann gerði svo
og skýrði Karin Walsh frá því að
fátæk móðir sakfellds lögreglu-
þjónsmorðingja hefði sett auglýs-
inguna í blaðið.
„Þú verður að reyna að komast
að því hvemig hún gat önglað þess-
ari upphæð saman,“ sagði hún.
„Hver veit nema það leynist merki-
leg saga á bak við það.“ McGuire
fékk sér til aðstoðar gamlan og
reýndan liörkufréttanagg, Jack M.
McPhaul. Sá hafði fyrr á árum
fengizt við glæpafréttamennsku en
var nú í því að endurrita og stytta
fréttir annarra og yngri manna.
„Mér þótti gott að komast í gamla
slaginn aftur,“ sagði hann síðar.
Hálfan ellefta mánuð voru þeir að
dusta rykið af gömlum réttarskjöl-
um og ræða við fjölda manns sem
átti heima í gamla hverfinu eða
hafði búið þar 1932. Það gerði þeim
erfitt fyrir hve margir höfðu skömm
á blaðamönnum_ og voru tregir til
að tala við þá. Á þessum árum fór
mikið frægðarorð af dr. Leonarde
Keeler, sem hafði fundið lygamæl-
inn upp. Daily Times samdi nú við
hann og fangelsisyfirvöld um að
hann væri með mælitæki sín í klef-
ann til Majczeks .og spyrði hann
spjörunum úr. Þótt árangur slíkra
mælinga væri ekki leyfilegt framlag
í réttarhöldum var vitað að næði
Majczek góðum árangri í prófinu
myndi frétt um það vekja talsverða
athygli og auka mjög líkurnar á
því að hann yrði náðaður. Dr. Keel-
er lagði nú alls konar spurningar
fyrir Majzcek bæði um morðið og
allt hugsanlegt annað. Honum var
svo rótt þegar hann svaraði að nál-
in bifaðist varla. Aðeins einu sinni
tók ritnálin kipp sem benti til ósann-
inda. Það var þegar hann svaraði
sannleikanum samkvæmt að hann
væri fráskilinn. Þetta eina frávik
sagði hann ljúga þegar hann þó
sagði satt um hjónaskilnaðinn.
Þetta skýrði dr. Keeler þannig að
í sínu rammkaþólska hjarta gæti
Pólveijinn ekki samþykkt skilnað.
Keeler komst að þeirri niðurstöðu
að Majczek segði örugglega alltaf
satt og rétt frá öllum málsatvikum.
Blaðamenn birtu skýrslu um
rannsókn sína á forsíðu blaðsins.
Þeir töldu lögregluna hafa lagt fram
ósönn og fölsuð málskjöl í réttar-
haldinu og að Vera Walush, brugg-
sölukonan gamla, hefði framið
meinsæri. Formlega skýrslu sendu
þeir til náðunarnefndar Illinois-ríkis
og fóru þar fram á náðun. Almenn-
ingur fékk áuga á málinu aftur.
Fólk af pólskum ættum, sem er
mjög fámennt í Chicago, sameinað-
ist um að gera náðun fangans að
réttlætismáli.
Hinn 15. ágúst 1945 ákvað
Dwight Green, ríkisstjóri í Illinois,
að notfæra sér „hinn göfuga rétt
sem embættinu fylgir“ og verða við
náðunarbeiðninni. Sama dag gekk
Joseph Majczek út í frelsjð eftir
meira en tólf ára innisetu. Úti fyrir
biðu meðal annarra blaðamennirnir
tveir og yngri sonur hans, sem hann
hafði aldrei séð áður.
Saga hans varð víðfræg. Hún var
notuð sem dæmi um það að sam-
hljóða úrskurður tólf valinkunnra
sæmdarmanna í kviðdómi getur
reynst rangur og að réttlætið geti
sigrað um síðir dragi tíminn ekki
slæðu gleymskunnar yfir hinn rang-
lega dæmda. Enn er von meðan
vinir muna og gefast ekki upp.
Móðurást leyfir ekki að móðir
gleymi syni sínum.
Kvikmyndin fræga, „Call Nort-
hside 777“, sem gerð var árið 1948,
var að töluverðu leyti gerð eftir
þessari sögu. James Stewart lék
þar fréttamann, en þar höfðu Jack
McPaul og Jim McGuire verið
steyptir saman í einn mann.
En hvað varð um Theofbre
(Teddy) Marcinkiewiecz? Gleymdist
hann?
Nei, sem betur fer mundu menn
eftir honum líka. Mál hans reyndist
þó öllu torsóttara. Thomas Lynch,
dómsforseti í sakadómi Cook-sýslu,
tók málið upp að nýju. Gangur þess
reyndist tafsamur í dómkerfinu. Að
lokum felldi Hæstiréttur Bandaríkj-
anna úrskurð um það að dómstólum
í Illinois-ríki bæri að hraða gangi
málsins eftir föngum og gæta þess
vandlega að engar óeðlilegar tafir
yrðu á rekstri þess. Lynch dómfor-
seti ákvað að Marcinkiewicz fengi
annað tækifæri fyrir dómi og í
febrúar 1950 var honum loks sleppt
lausum, en þó með strangri áminn-
ingu. Hann fluttist heim í gamla
húsið sitt þar sem stjúpmóðir hans
og fjórar systur bjuggu enn.
Gamla frú Vera Walush var nú
flutt lengst norður í borg þar sem
hún átti og rak ölknæpu í LaSalle-
stræti. Blaðamenn þyrptust að
henni með penna og myndavélar á
lofti. Hún læsti fyrst að sér en samdi
síðan um það við blaðamennina að
hún myndi svara einni spurningu.
Blaðamennirnir suðu nú saman
ákaflega ófrumlega setningu sem
kom þó beint að kjarna málsins:
„Hvað finnst þér um það að bæði
Majczek og Marcinkiewieez skuli
nú ganga fijálsir þrátt fyrir eiðsvar-
inn vitnisburð þinn um morðsekt
annars?"
„Ekki nokkurn skapaðan hlut,“
æpti sú gamla út um gluggann og
skellti honum síðan aftur. Við-
skiptavinum hennar íjölgaði mjög
fyrst á eftir því að margan fýsti
að sjá hina forhertu ölselju.
Svo fór að lokum að Joseph og
Helen giftu sig aftur eftir manna
lögum, en kirkjulega vígslu þótti
honum óþarft að endurtaka þar sem
hún gæti aldrei fallið úr gildi. Þau
fluttust í annað hverfi, líka í suður-
hluta Chicagoborgar. Hann fékk
fast starf við dómhring Cook-sýslu.
Skömmu eftir áramótin 1982-
1983 setti James, sonur þeirra
hjóna, auglýsingu í Sun Times í
Chicago þar sem hann óskaði eftir
hvers konar upplýsingum er gætu
leitt ménn á sporið eftir hinum
raunverulegu morðingjum. Enginn
gaf sig nokkru sinni fram.
Joseph Majczek andaðist 30. maí
1983.
ÞORRINN í SKRÚÐI
Sími 29900
Við höfum bætt við
þorramat á matseðilinn í
Skrúði. Þar getið þið
notið þessa þjóðlega
matar í vistlegu umhverfi
garðskálans. Að sjálf-
sögðu er hlaðborðið
glæsilega áfram á sínum
stað.
Ný tækifæri í útgerð
Sj ávarútvegsráðstefha 6. febrúar 1992
á Hótel Loftleiðum kl. 10.00 -17.30
Landssamband fslenskra útvegsmanna og Hampiðjan hafa, með aðstoð Hafrann-
sóknastofnunarinnar, ákveðið að standafyrir g' ávarútvegsróðstefhu undir yfírskriftinni:
JNý tækifæri í útgerð". Hún er ætluð ráðamönnum sjávarútvegsfyrirtækja,
yfirmönnum á fiskiskipum, vinnslusfjórum, markaðsmönnum, opinberum aðilum og
öðrum áhrifamönnum og ákvarðanatakendum í sjávarútveginum.
Dagskrá:
Hvatning til veiða á nýjum tegundum, Þorsteinn Pálsson, sjávarútvegsráðherra.
Vannýttir sjávarstofnar fyrir útgerð íslendinga, dr. Jakob Magnússon,
aðstoðarforstjóri, Hafrannsóknastofnuninni.
Veiðar á vannýttum tegundum með botn- og flotvörpu, Guðmundur
Gunnarsson, sölustjóri, Hampiðjunni.
Veiðitæknileg vandamál við veiðar á nýjum tegundum, Guðni Þorsteinsson,
sviðsstrjóri, Hafrannsóknastofnuninni.
Viðhorf og reynsla togaraútgerða til nýtingar vannýttra stofna, Helgi
Kristjánsson, útgerðarstjóri, Sjólastöðinni.
Möguleikar báta til að veiða nýjar tegundir, Guðmundur Kristjánsson,
útgerðarmaður, Rifi.
Vinnsla og markaðssetning nýrra tegunda, Svavar Svavarsson, framleiðslu-
stjóri, Granda.
Geymsla og vinnsla nokkurra fisktegunda á sjó, dr. Grímur Valdimarsson,
forstjóri, Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins.
Veiðimöguleikar i lögsögu annarra rikja, Páll Gíslason, framkvæmdastjóri,
ICECON.
Ráðstefnustjóri: Gunnar Ragnars, framkvæmdastjóri ÚA.
Ráðstefnugjald er kr. 7.500 sem innifelur veitingar og ráðstefnugögn. Ef fleiri en einn
þátttakandi kemur frá sama fyrirtæki eða stofnun greiðast krónur 7.500 fyrir fyrsta
þátttakanda, en krónur 5.500 fyrir aðra.
Vinsamlegast tilkynnið þátttöku til Áslaugar eða Margit í síma (91) 62 2411 eða sendið
telefax til (91) 62 34 11. Búist er við mikilli aðsókn og eru þátttakendur beðnir að
tilkynna sig sem fyrst.
HAMPIÐJAN
1 Roír^iiiTOl blabilb
Metsölublað á hvetjum degi!