Morgunblaðið - 29.03.1992, Blaðsíða 7

MQRGliXBi^DH) WIAMMLÍFSSTRAUWIAR suwwipwijr ,29, MARZ 1992
ÁFANGASTAÐIR / Afhvetju er
Glasgow svona vinsœlt
Upp úr kolarykinu
rís hin græna Glasgow
IGRINÞÁTTUM uni árabil hefur mátt sjá landann koma heim, hlaðinn
pökkum og pinklum. Auðvitað úr innkaupaferð til Glasgow! „Af hverju
eru íslendingar svona ríkir,“ spyija Skotar? Eðlileg spurning hjá hinum
sparsama Skota sem horfir í forundrun á kaupgetu landans! Mér ve/st
tunga uin tönn. I júní segja þeir að ný víkingainnrás hitti Skotland. I
stað örva og axa konii friðsöm vikingaþjóð. Nú á að brjóta ísinn milli
Skota og íslendinga með íslenskri menningarviku.
Iskoskum fjölmiðlum er mikill
barlómur. Um 250 þúsund manns
eru að missa vinnuna þessa dagana,
líkt og öll íslenska þjóðin. Um miðjan
febrúar hafa jafnmörg hús skipt um
______-___-..rlTim. eigendur og á öllu
síðasta ári, bankar
og lánardrottnar
yfirtaka húseignir.
Nú eru 2,6 milljónir
atvinnuleysingja í
Bretlandi.-
„Erfitt að fá
Skota til að breyta
um lífsstíl," segir
eftir Oddnýju
Sv. Björgvins
hin skoska Tessa, „eru svo fastir í
hefðbundnum atvinnuvegum, segja
að pabbi sinn, afi og langafi hafi
verið fiskimenn eða skipasmiðir, af
hveiju þeir eigi að breyta til? Og
fólkið situr í sama þorpi, vill fá vinnu
þar, en ekki flytjast búferlum þangað
sem vinnu er að fá.“
Já, atvinnuhættir breytast oft
hraðar en svo, að fólk geti fylgst
með. Glasgow er ekki lengur sama
iðnaðarborgin. Hún er að rísa upp
úr kolarykinu, líkt og Öskubuska úr
eldstónni. „Líttu á fallegu húsin okk-
ar,“ segir Linda, leiðsögukonan mín.
1901! Koiaborg-
in er óðum að
breytast í merka
menningarborg
sem tekur á móti
3 milljónum
ferðamanna ár-
íega, á móti 700
þúsund áður.
„Við erum
rétt að byija,“
segir Linda.
„Allar þessar
ljótu blokkir
eiga að hverfa. í
staðinn eiga að
rísa lítil einbýlis-
hús. íbúðar-
hverfin eiga að
líkjast smáþorp-
um með litlum
búðum og
veitingahúsum.
Við stefnum að
fegurra mannlífi með því að láta
fólkinu líða betur!“
„Veistu," segir Linda, „söfn í
Glasgow má leigja undir samkvæmi
á kvöldin! Söfn eiga að tengja nútíð
við fortíð. Skólinn sá arna varð að
safni 1974 þegar bygging hraðbraut-
ar þrengdi íbúum á brott.“
- Eru krakkar að hoppa í parís
við innganginn? Nei, aðeins vax-
myndir barna sem léku hér áður.
Höll fólksins.
„Við vissum ekki, að borgin geymdi
svona falleg hús, fyrr en kolasótið
var sandblásið af.“
Já, fyrir 10 árum var hafist handa
við að hreinsa kolsvarta Glasgow.
Og menn fóru að sjá einstæða feg-
urð í húsum sem áður voru lítils
metin. Machintosh-húsið og „síðasta
testofan" eru nú áfangastaðir ferða-
mannsins og „Listahús“ er að rísa,
bygg/ á teikningum Machintosh frá
.X C 7
--------------------------1---4------
Og börn eru steypt í vax á göngum,
í skólastofum. Eins og skólinn sé
ennþá fullur af börnum. En út úr
einni kennslustofu ganga ekki vax-
myndir heldur lifandi börn í skóla-
búningum frá aldamótum! - Er enn-
þá kennt hér? „Já, andrúmsloftið er
svo_ tilvalið fyrir sögukennslu."
Á Viktoríutímanum krítuðu nem-
endur á steintöflur og þá skrifaði
mamman: „Ég mótmæli að Mary sé
látin fækka fötum í leikfimi!" Gas-
grímur á borði hvers nemanda þegar
heimsstyijöldin geisaði og loftvarn-
arbyrgi. Og matreiðslukennslustofa
sýnir uppskriftir frá 1903 með karríi
vegna tengsla við Indland. Glasgow
var fljótt með heimsborgarabrag!
Fáir synir hafa gefið fæðingarbæ
sínum aðra eins gjöf og skipamiðlar-
inn Burrell sem sigldi um heimsins
höf og flutti heim þúsundir verð-
mætra listmuna. Burrell-safnið vildi
ég heimsækja aftur, einnig nýju
Hljómleikahöllina sem tekur. yfir
2.000 manns í sæti og er með þeini
stærstu í heimi. Hljómburðurinn þar
er frábær.
Já, Glasgow geymir notaleg veit-
ingahús, þægilegan miðbæ til að
versla í og einstæð söfn. Áhugaverð-
ast er þó að skynja hvað borgaryfir-
völd hafa glöggt auga fyrir um-
hverfi og bættu mannlífi. Við gætum
sannarlega lært af þeim.
W ___
VISINDI / Hvemig urdu vetrarbrautir til?
Nýr skilningur
ágömlu vandamáli
Iárdaga var alheimsrúmið fyllt
strúktúrlausum og samleitum
lofttegundum, aðallega vetni. Með
tímanum mynduðust úr vétninu efn-
isklumpar, sem þéttust fyrir tilstuðl-
an aðdráttarkrafts-
ins og urðu uppi-
staða framtíðar.
stjarna, vetrar-
brauta og vetrar-
brautakerfa.
Hvernig þetta
gerðist nákvæm-
lega er ekki vitað,
en sú tiigáta sem
að undanförnu hefur notið mestra
vinsælda á nú, vegna framkomu
nýrra gagna, undir högg að sækja.
Sumir fræðimenn ganga svo langt
að fuilyrða að upprunafræðin hafi
undanfarin tíu ár eytt tíma
í að eltast við rangar hug-
myndir.
Stóra spui-ningin er sú
hvort myndun efniss-
trúktúra hafi gerst „uppá
við“ þannig að smærri
strúktúrar hafi myndast
fyrst og síðan sameinast í
stærri efniskerfi eða
„niðurá við“ þar sem minni
efnisklumpar hafa myndast
við klofnun stærri áður-
myndaðra strúktúra. Nið-
urstöður nýlegra athugana
bandarískra stjarnfræðinga
bæta stoðum í niðurá við tilgátuna
sem hingað til hefur staðið höllum
fæti gagnvart uppá við tilgátunni.
Vísindamennirnir höfðu beint
mælitækjum sínum að vetrarbraut;-
inni „0902+34“ en hún er fjarlægust
ailra þekktra vetrarbrauta sem senda
frá sér útvarpsbylgjur. Ætlun þeirra
var að gera athuganir á litrófi vetnis-
jóna, sem mikið er af í þessari sem
og öðnim vetrarbrautum. Eins og svo
oft í vísindum fundu vísindamennirn-
ir annað en það sem þeir voru að
leita að og innan skamms voru þeir .
farnir að glíma við allt önnur verk-
efni.
Það fyrsta sem kom vísindamönn-
unum að óvart var mikið magn óhlað-
ins vetnis sem dreifðist framan við
vetrarbrautina. Ljósið sem vetrar-
brautin sendir frá sér þarf að ferð-
ast í gegnum þessa miklu vetnis-
þoku. Þar verður það fyrir gleypni
sem ákvarðast af samsetningu og
ástandi, svo sem hraðadreifingu, efn-
isþokunnar. Þeir komust iljótlega að
því að vetnisþokan var ekki einungis
framan við vetrarbrautina heldur
dreifðist hún yfir gífurlega umfangs-
mikið svæði, sem virtist teygjast í
boga umhverfis vetrarbrautina. Þeim
til enn meiri undrunar kom í Ijós að
vetnisþokan gleypti ekki einungis ljós
frá vetrarbrautinni heldur sendi hún
frá sér eigið ljós.
Nánari athugun gagna leiddi í ljós
að þvermál vetnisþokunnar er u.þ.b.
þijár milljónir ljósára, heildarmass-
inn af stærðargráðunni tíubilljónir
(10l:l) sólmassa og tvístrunarhraðinn
nálægt 180 kíiómetrum á sekúndu.
Það er gagnlegt að bera þetta saman
við stærstu efnisstrúktúra alheimsr-
úmsins, sem eru saman fallnar þyrp-
ingar vetrarbrauta. Coma-þyrpingin,
til að mynda, telur meir en 1.000
vetrarbrautir, er sex milljónir ljósára
í þvermál og hefur efnismagn sem
jafngildir 1.000 billjónum (1015)
sólmassa. Af þessu efnismagni eru
u.þ.b. 60 billjónir sólmassa í vetnis-
formi.
Uppá við kenningin gerir ráð fyrir
stigrænni myndun efnisklumpa sem
með tímanum slær saman og mynda
vetrarbrautir og vetrarbrautakerfi.
Stöðugur samruni efnis mundi leiða
til framleiðslu röntgen-geisla og
stuðla að samfelldri jónun nálægs
vetnis. Hvorki röntgen-geislar né
verulegt. magn vetnisjóna hafa
greinst í vetnisþokunni og því er
ekki útilokað að hún hafi myndast á
þann hátt sem niðurá við kenningin
segir fyrir um.
Helsta framlag til þróunar niðurá
við kenningarinnar kom frá hópi sov-
éskra vísindamanna á áttunda ára-
tugnum. Samkvæmt útreikningum
þeirra gat mikið magn vetnis hrann-
ast saman á tiltöluiega skömmdm
tíma og myndað strúktúra sem líkj-
ast upprúllaðri og sveigðri pönnu-
köku. Upphaflega hefur vetnið í
pönnukökunni líkjega innihaldið jónir
sem mynduðust við snara samþjöpp-
un vetnisins. Með tímanum tapar
pönnukakan orku við útgeislun sem
gerir jónunum mögulegt að samein-
ast rafeindum og mynda óhlaðnar
vetniseindir.
Slagurinn á milli tilgátanna
tveggja heldur áfram, en pönnu-
kakan sem nú hefur fundist er vissu-
lega búbót fyrir niðurá við kenning-
una.
eftir Sverri
Olafsson
Nýlegar rannsóknir geta varpað nýju ljósi
á spurninguna um upphaf vetrarbrauta.
Morgunverðarfundur fimmtudag 2. apríl nk. k!. 8.00 á Holiday Inn, Hvammi
STAÐA VIÐSKIPTAFRÆÐINGA 0G HAGFRÆÐINGA Á ATVINNUNIARKAÐINUM,
HVER VERÐUR HÚN ÁRIÐ 2000?
Framsögumen verða:
Hjálmar Kjartansson, nemi í viðskipta- og hagfræðideild H.í.
Þórir Einarsson,. prófessor í viðskipta- og hagfræðideild H.Í.
Þórir Þorvarðarson, ráðningarstjóri Hagvangs hf.
Félagsmenn og aðrír áhugamenn um efnið eru hvattir til að mæta.
FÉLAG VIÐSKIPTAFRÆÐINGA
OG HAGFRÆÐINGA
r

BENIDORM
NJOTTU VORSINS A SPANI
4RA VIKNA FERÐ 30. APRÍL
TIL28.MAÍ
ÁFRÁBÆRU VERÐI.
2 í íbúð á LEVANTE CLUB
kr. 54.900,- pr. mann.
ÖRFÁ SÆTI LAUS
í
3JAVIKNAFERÐ
28. MAÍ
Gisting: LEVANTE
CLUB/TORPA
6 í íbúð - verð kr. 54.500,- pr. mann.
5 í íbíð - verð kr. 57.500,- pr. mann.
4 í íbúð - verð kr. 62.700,- pr. mann.
3 í íbúð - verð kr. 67.700,- pr. mann.
2 í íbúð - verð kr. 78.800,- pr. mann.
1
I
E
1
E
i

Innifalið: Flug, gisting, ferðirtil og frá flugvelli á Spáni, íslenskfararstjórn.
Ekki innifalið: Flugvallarskattur og gjöld alls kr. 3.450,- pr. fullorðinn og 2.225,- pr. barn.
Verð miðað við gengi 8. janúar 1992.
5% staðgreiðsluafsláttur.
ferðaskri fstofa
REYKJAVÍKUR
AÐALSTRÆTI 16 101 REYKJAVÍK
sími 621490.