Morgunblaðið - 29.03.1992, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. MARZ 1992
~
þá og einu veiðitakmarkanirnar
hafa verið veiðigeta þessa flota, sem
engar takmarkanir virðir. I fyrra
töldu töldu kanadísk yfirvöld að
útlendingar hefðu tekið um 47.000
tonn af þorski á nefinu og halanum.
Það kann að virðast fremur lítið,
en það er meira en úthafsfioti
Kanada tók það ár og nærri jafn-
mikið og tekið var á heimaslóðinni.
Með tilliti til þess er þetta mikið
magn og í ljósi stöðu þorskstofnsins
og algjörs þorskveiðibanns utan
lögsögunnar, er þetta gífurlegt
magn. Þá gerir það enn verra, að
útlendingarnir taka þorskinn að
mestu yfir hrygningartímann, þeg-
ar fiskurinn er að þétta sig. Því er
skaðinn enn meiri en magnið gefur
tilefni til að ætla. Norðurhluti lög-
Mismunandi vaxtarhraði þorsks eftir veiðisvæðum
Veiöisvæði 5árafiskur 8árafiskur 12árafiskur
VtðLabradorströnd fe^pgpgs?,6k9 ^ te^1*1k9
Við austurströnd ^^M^o.skg ®^^^^1-8k9
Nýfundnalands
1,4 kg
A sunnanverðum
GrandBank
4 V V
s. v v >•" :
v. s; ..... -> V-
* V ^ **
Leslie Harris
sögunnar er að verða auðn og þar
er hrygning í lágmarki eða engin.
Líklega er nefið og halinn einu stað-
irnir á landgrunni okkar nú, þar sem
hryging á sér stað svo nokkru nemi.
MIÐ LÍTT ÁFRAM Á
ALÞJÓÐAVETTVANGI
Okkur virðist því miður miða lítt
áfram á alþjóðavettvangi við að
stöðva þessar veiðar EB-skipanna.
Þær leiðir, sem reyndar hafa verið,
virðast ekki hafa skilað athygli og
okkur virðst ekki hafa tekizt að
vekja athygli umheimsins nægilega
vel á þeirri rányrkju sem stunduð
er utan lögsögu okkar. Það er úr
vöndu að ráð og þó íslendingum
hafi tekizt að vinna þorskstríð sitt
gegn Bretum með klippum og föst-
um skotum, er óvíst að sú leið sé
okkur fær. Ég á erfitt með að
ímynda mér að kanadísk stjórnvöld
grípi til svo harkalegra aðgerða.
Saga Kanada á alþjóðavettvangi
einkennist af gæzku, ekki hörku
eða ákveðni. í ljósi þess er meðal
annars ólíklegt að ríkisstjórn
Kanada meti sjávarútveginn og
stöðu hans svo mikil að vert sé að
heíja mikil átök á alþjóðavettvangi.
Hvað ísland varðaði á sínum tíma,
var staðan öll önnur, enda skilar
sjávarútvegur ykkar um 80% út-
flutningstekna þjóðarinnar, en hé_r
í Kanada er hlutfallið aðeins 1%. Á
íslandi er fiskurinn allt, á Ný--
fundnalandi er fiskurinn allt, en í
Kanada skiptir hann litlu máli. Því
snýst málið líklega um það, hvort
sjómenn geti beitt stjórnvöld svo
miklum þrýstingi að þau grípi til
harðari aðgerða en til þessa. Alla-
vega lætur alríkisstjórnin á sér skilj-
ast að hér sé um alvarlegt mál að
ræða, en það er þó örugglega langt
í að við sjáum kanadíska sjóherinn
verja þorskinn okkar.
LANGVARANDI
ÞORSKVEIÐIBANN
ÚTHAFSFLOTANUM
ERFITT
Vandamálið er, að meðan rán-
yrkjan á sér stað, getum við lítið,
sem ekkert gert heima fyrir til að
bæta stöðuna. Við höfum stöðvað
þorskveiðar úthafsflotans hvað
varðar norðurslóðarþorskinn. Ég
veit ekki hvað gerist á næstu miss-
erum. Langvarandi þorskveiðibann
úthafsflotans verður útgerðinni af-
ar erfitt. Við höfum orðið fyrir
hverju áfallinu á fætur öðru, hvert
frystihúsið á fætur öðru hættir
starfsemi og þetta á ekki aðeins
við um þorskinn. Flatfiskstofnarnir
eru einnig ofveiddir og flatfisk-
frystihúsunum hefur iíka verið lok-
að og þar eiga EB-skipin líka stóra
sök, einkum Spánveijar. Þeir taka
um þessar mundir töluvert af lófa-
stórri lúðu á Halanum og það er
ekki síður alvariegt. Líklega verðum
við bara að loka öllu og segja fisk-
verkafólk og sjómenn til sveitar eða
biðja fólkið að flytjast á brott. Það
er hins vegar ekki um auðugan
garð að gresja á kanadíska atvinnu-
markaðnum enda efnahagsástand
bágborið. Hefði þessi staða komið
upp fyrir 10 árum eða svo, hefði
verið héðan stöðugur fólkstraumur,
enda næga atvinnu að fá í öðrum
ríkjurn Kanada. Því situr fiskverka-
fólk og sjómenn auðum höndum og
fylgist með útlendingum veiða fisk-
inn, sem þeir fá ekki að taka. Það
er erfið staða svo ekki sé meira
sagt.“
Hefur verið farið að tillögum
fiskifræðinga um hámarkskvóta.
Hafa viðvaranir þeirra verið virtar?
„Það var ekki fyrr en um 1987,
sem við fórum að átta okkur á því
að upphaflegt mat á stofnstærð
norðurslóðarþorsksins, hefði verið
rangt og því hefði lengi verið veitt
of mikið. Þnn tíma voru ákvarðanir
stjórnvalda um kvóta í samræmi
við tillögur fiskifræðinga. Frá árinu
1988 verður sú breyting á, að kvót-
ar eru ákveðnir meiri, en fiskifræð-
ingar leggja til, en í ljósi rangs
stofnstærðarmats töldu þeir nauð-
synlegt að draga verulega úr veið-
inni. 1988 lögðu vísindamenn til að
kvótinn á norðurslóðaþorski yrði
aðeins 120.000 tonn, en árið áður
hafði kvótinn verið 266.000 tonn.
Stjórnvöld treystu sér ekki til að
skera veiðarnar niður í meira en
235.000 tonn. Árið eftir var kvótinn
færður niður í 199.000 og loks í
190.000. í fyrra var kvótinn
185.000 tonn, en nú hefur endur-
skoðuð úthlutun verið færð niður í
120.000 tonn. Það hefur sem sagt
tekið 6 ár að færa kvótann niður í
það, sem fiskifræðingar töldu nauð-
syníegt 1988, en nú eru 120.000
tonn allt of mikið. Hefði kvótinn
verið færður niður strax 1988, hefði
það getað breytt miklu. Það hefði
verið betra að taka á sig atvinnu-
leysið og efnahagslega áfallið þá,
því aðrir atvinnuvegir og önnur ríki
innan Kanada hefðu þá getað tekið
við fólkinu og þá hefði væntanlega
verið hægt að ná stofninum fyiT
Hrygningar- og veiðistofn þorsks
á norðurslóð við austurströnd Kanada
1.200
þús. tonn
1.000-
Hrygningarstofn
’80 ’81 ’82 ’83 '84 ’85 ’86 ’87 '88 ’89 ’90 ’91 ’92
upp en ella. Þá er það í raun stærsta
spurningin: Höfum við gengið svo
nálægt stofninum, að hann nái sér
aldrei á strik á ný?
ÝSUSTOFNINN LAGÐUR í
RÚST
Þetta er í fyrsta sinn í sögunni,
sem við stöndum frammi fyrir
vanda af þessu tagi hvað varðar
þorskinn. Við höfum hins vegar
ýmislegt á samvizkunni. Fyrir 30
árum gengu ýsuveiðar hér einstak-
lega vel. Stofninn var stór og gaf
vel af sér, en með gegndarlausri
rányrkju rústuðum við stofninn,
reyndar með aðstoð Rússa, Pól-
veija, Austur-Þjóðvaija, Spánveija
og Portúgala. Við gengum svo gjör-
samlega frá stofninum að hann
hefur aldrei náð sér upp á ný.
MIKIÐ VEITT í GILDRUR
Norðurslóðar þorskurinn er
stærsti og mikilvægast þorskk-
stofninn við Kanada og fyrir Ný-
fundnaland ræður staða hans úrslit-
um. Öll austurströnd landsins, La-
brador og hluti Nova Scotia reiða
sig á norðurslóðarþorskinn. Líklega
hafa um 12.000 sjómenn í fullu
starfi lifibrauð sitt af þessum
þorski, 12.000 sjómenn í hlutastarfi
og nærri 24.000 fiskverkamenn.
Iiann nemur um 70% af öllum
þorskveiðum Nýfundnalands og þar
skiptir þorskurinn mestu. Úthafs-
veiðarnar eru að öllu jöfnu stundað-
ar allt árið, þorskveiðar mest yfir
vetrarmánuðina og á hrygningar-
tímanum, og flatfiskveiðar á öðrum
árs tímum. Um sumarið heldur
þorskurinn sig á grynnra vatni og
er þá tekinn af smærri bátum á línu,
í net á færi og í gildrur. Um vetur-
inn nýtur fólkið, sem reiðir sig á
heimslóðina, atvinnuleysisbóta, en
að öðru leyti snýst vinna þess um
að dytta að bátum, veiðarfærum
og vinnslustöðvum. Állir, sem vinna
meira en 10 vikur samfleytt, eiga
rétt á atvinnuleysisbótum í 42 vik-
ur. Skorti upp á það, að 10 vikna
markinu sé náð, er af opinberri
hálfu farið út í einhverjar fram-
kvæmdir á viðkomandi stöðum, svo
sem að laga hafnargarðinn, þannig
að öllum er sköpuð 10 vikna vinna.
Allir starfandi menn greiða í at-
vinnuleysis sjóðinn, þegar þeir hafa
vinnu. Féð er svo ávaxtað og greitt
út til atvinnulausra og nemur það
um 60% af tekjum viðkomandi en
á því er þó ákveðið hámark. Miðað
við venjulegt atvinnuleysi, 6 til 7%
gengur þetta upp, en nú er atvinnu-
leysi um 10%. Því kemur minna inn
og meira fer út og hætt er við að
fé fari að skorta. Þetta er þarfur
og góður sjóður, en á honum er sá
hængur að allir eiga rétt á bótum,
verði þeir án atvinnu í einhvern
tíma. Þannig getur sjómaður, sem
hefur haft mjög góðar tekjur,
kannski í 10 mánuði, tekjur sem
duga honum mjög vel, engu að síð-
ur fengið bætur án þess að þurfa
það.
DREIFBYLIÐ I HÆTTU
Ég tel að dreifbýlið hér lifi það
ekki af, að ganga misserum saman
á atvinnuleysisbótum. Yngra fóllkið
flytur allt burt og eldra fólki, ýmist
deyr eða flytur inn á elliheimili.
Merki þessa eru þegar farin að sjást
og einhver samdráttur er hvort eð
er nauðsynlegur. Væri meiri
áherzla lögð á veiðar á heimaslóð-
inni, væri hægt að hægja á þessari
þróun og í raun hefur útgerð
smærri báta stöðugt sótt lengra út
með betri bátum og aukinni tækni,
en bátar mega ekki vera lengri en
65 fet (um 20 metrar) til að fá að
stunda veiðar á grunnsævinu. Ég
tel að slíkar veiðar eigi framtíð fyr-
ir sér, en gildruveiðarnar dragist
saman. Ég tel að vel útbúinn floti
smærri báta, gæti tekið það, en
hæfilegt má teljast af norðurslóðar-
þorskinum. Þessir bátar gætu verið
á sjó megnið af árinu og jafnað
þannig framboðið.
BREYTTAR AÐSTÆÐUR
Ástæða þess að farið var út í
byggingu togaranna og úthafsveið-
arnar, var á sínum tíma sú, að
nauðsynlegt væri að geta boðið upp
á jafnt flæði af fiski til vinnslu og
á markaðina allt árið. Smærri bát-
arnir geta nú séð um það. Að hluta
til er þrýstingurinn á þorskinn kom-
inn til vegna mikillar fjárfestingar
í togaraflotanum. Það þarf mikið
af fiski til að útgerðin borgi sig.
Sé aðeins talað um 250.000 til
300.000 tonn á ári getur bátaflotinn
sennilega náð því. Því þarf ekki,
að mínu mati, að eyðileggja fram-
tíð hinna smáu sjávarþorpa. Það
er sjálfsagt hægt að gera þetta á
hinn veginn líka, taka fiskinn á
stóru togurunum og vinna hann í
fáum tæknivæddum frystihúsum.
Þá er úti um þorpin. Það er ekki
hægt að fara báðar leiðir. Staðan
er slæm eins og er og framtíðin
sömuleiðis, rætist ekkert úr. Við
vitum ekki hve stór árgangurinn
1991 er. Kannski hefur hann kom-
izt vel af stað og því bjartara fram-
unda, en hveiju sem fram vindur,
verðum að við að gæta þess að
ganga ekki of nálægt fiskistofn-
unum, þá leggjum við þjóðfélagið
í rúst,“ segir Leslie Harris.
Námskeið f
stjórn áfengisneyslu
Viltu draga úr áfengisneyslu þinni, hætta drykkju tíma-
bundið og/eða takast á við neikvæðar afleiðingar áfengis-
notkunar?
Námskeið í stjórn áfengisneyslu verður haldið í april - maí.
Upplýsingar og skráning í símum 611359 og 675583
kl. 20-21 og síma 688160 kl. 15-17.
Auður R. Gunnarsdóttir, sálfræðingur.
Ævar Árnason, sálfræðingur.
NÁMSICEIÐ í SJÁLFSRÆICT
- Virkara líf
- Betri árangur
- Meiri gleði
Leiðbeinandi:
Guðrún G. Bergmann.
Lærum m.a. að vinna með:
□ Jákvæði í eigin lífi.
□ Hverju hægt er að breyta.
□ Tjáningu.
□ Eigin eðlisþættir efldir.
□ Setning markmiða og aðferðir til að ná þeim.
Helgarnámskeið 4. og 5. apríl frá kl. 10—17 báða dagana !
sal Nýaldarsamtakanna, Laugavegi 66. Námskeiðsgjald
kr. 6.000.-. Öll námsgögn innifalin, svo og snælda með slökun og
hugleiðslum. EURO og VISA greiðslukortaþjónusta.
NÝALDARSAMTÖKIN
Laugavegi 66, 3. hæð, sími 627712