Morgunblaðið - 09.05.1992, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. MAI 1992
Stj ómarskrárbreyt-
ing er nauðsynleg'
eftir Sigurð Helgason
Stjórnskipunin hér á landi bygg-
ist í meginatriðum á stjórnar-
skránni, sem verður að standa af
sér öll veðrabrigði stjórnmála.
Segja má að stjórnarskráin sé kjöl-
festa þjóðfélagsins. Allar lýðræðis-
þjóðir hafa ströng ákvæði, sem
torvelda allar breytingar á henni
og þá sérstaklega öll ákvæði er
varða grundvöll hennar. Sam-
kvæmt íslensku stjórnarskránni,
sbr. 79 gr., skal bera tillögur til
breytinga eða viðauka á reglulegu
Alþingi þá þegar og stofna til al-
mennra kosninga að nýju. Sam-
þykki síðan Alþingi ályktunina
óbreytta, skal hún staðfest af for-
seta og er hún þá gild stjómskip-
unarlög.
í þessu sambandi er oft vitnað
til Weimarstjórnarskrárinnar, sem
víti til varnaðar. Árið 1919 var
hún samþykkt í Þýskalandi og
átti að vera mjög lýðræðisleg og
til fyrirmyndar á öllum sviðum.
Sett voru ýmiss nýmæli, t.d. voru
allar breytingar á gildandi stjórn-
arskrá gerðar auðveldari. En
reynslan var mjög alvarleg og
notfærðu nasistar sér einmitt þessi
ákvæði til þess að ná völdum og
koma á einræði, sem hér verður
ekki rakið nánar.
Nátttröllin
Sérhvert lýðræðislegt þjóðfélag
verður að hafa dug og kjark til
þess að endurskoða stjómarskrána
í samræmi við breyttar aðstæður
heima fyrir og nýrra straumhvarfa
á alþjóðavettvangi. Hætt er á því,
ef svo er ekki gert að stjórnskipun-
arinnar bíði sömu örlög og nátt-
tröllsins í þjóðsögunum og virðing
fyrir henni fari að sama skapi
þverrandi. Stjórnarskrá íslands er
í meginatriðum frá 1874 og var
þá sniðin eftir dönsku og norsku
stjómarskránum. íslenska ríkið
hefur frá þeim tíma breyst frá
konungsdæmi tii lýðveldis með
virkri þátttöku í samstarfi þjóða.
Heildarendurskoðun stjórnar-
skrárinnar hefur þó aldrei farið
fram, en endurskoðun er aðeins í
verkahring alþingismanna. Hætt
er við því að telji sagan, að hér
Þ.ÞDRCRÍMSSOW &C0
ABETE*±n±
HARÐPLAST Á BORÐ
ÁRMÚLA 29, SÍMI 38640
Ljós á kerrur
og tengi á bíla
Viðgerðir á
ÍHONDA
vélum og rafstöðvum.
vélaverkstæði,
Eldshöfða 18, s. 674199/985-20533.
V^terkurog
kJ hagkvæmur
auglýsingamióill!
jltegimblitblb
hafi átt sér stað alvarleg mistök,
verði það einmitt alþingismenn,
sem fái þyngstan dóminn. Með
vísan til þjóðsagnanna bíður þeirra
hlutverk nátttröllanna, ef þeir
rækja ekki hlutverk sín í samræmi
við grundvallarlögin. Eyjólfur
Konráð Jónsson, formaður utan-
ríkisnefndar Alþingis, hefur ný-
lega átalið utanríkisráðherra fyrir
að ætla að undirrita EES-samn-
inginn án þess að gera þann fyrir-
vara að hann bijóti gegn 2. gr.
stjórnarskrárinnar, en gera þyrfti
nauðsynlegar breytingar á henni
til þess að hægt væri að sam-
þykkja samninginn. Umrædd
grein fjallar um handhafa löggjaf-
arvalds, framkvæmdavalds og
dómsvalds.
Nýjar hugmyndir
Hér verða ræddar breytingar á
stjórnarskrám Dana og Norð-
manna vegna breyttra aðstæðna
innanlands og aukins víðtæks
samstarfs á alþjóðavettvangi.
Árið 1953 var innleidd merk
nýjung á stjómarskrá Dana, en
bætt var við nýrri grein, þ.e. 42.
gr. í 8 liðum. Heimild er þar fyrir
að ’/a hluta þingmanna geti krafist
þjóðaratkvæðagreiðslu um ný lag-
eftir Guðmund Andra
Thorsson
Tvennt virðist þurfa að útskýra
fyrir ritstjóra Helgarblaðsins, Sig-
urði Á. Friðþjófssyni, ef marka má
grein hans í Morgunblaðinu 7. maí
síðastliðinn: Prentfrelsi og róg.
Aðdragandi málsins er sá að í
Helgarblaðinu birtust nafnlaus
skrif í fréttarformi um að nú stæði
fyrir dyrum stjórnarkjör hjá Rithöf-
undasambandinu, borist hefði mót-
framboð gegn Sigurði Pálssyni sem
beindist þó ekki gegn honum per-
sónulega heldur væri vegna
óánægju „fjölda rithöfunda“ með
að starf stjórnar undanfarin ár
hefði „einkum gengið út á að koma
sér og sínum vel fyrir .á spenan-
um“, og í beinu framhaldi lætur
hinn ókunni blaðamaður þess getið
að Einar Kárason formaður og
Steinunn Sigurðardóttir varafor-
maður hafi fengið þriggja ára
starfslaunum úthlutað af stjórn
Launasjóðs rithöfunda, svo sem
eins og til þess að lesendur velkist
nú ekki í vafa um réttmæta reiði
„fjölda rithöfunda" og til að læða
því inn hjá lesanda að þau hafi
haft þar hönd í bagga. Svo er stór-
lega hagrætt tölum um það hversu
miklu færri höfundar fái úthlutað
í ár en áður var og loks látið liggja
að því að formaður hafí reynt að
halda framboði Þráins Bertelssonar
til formanns leyndu.
Eins og Sigurður játar reyndár
í grein sinni eru þetta ósæmilegar
aðdróttanir og vel skiljanlegt að sá
sem hefur þær í frammi kjósi að
kalla sig „fjölda rithöfunda“. Einar
Kárason kvartar undan þessum
skrifum í Morgunblaðinu síðastlið-
inn miðvikudag, enda snerta þau
hann óneitanlega - honum þykir
vegið að æru sinni og Steinunnar
Sigurðardóttur, þar sem svo aug-
ljóslega er dylgjað að þau hafi not-
fært sér aðstöðu sina til að
skammta sér fé skattborgara og
hann segir álit sitt skýit og skorin-
ort á blaðamannshæfileikum SÁF
í ljósi þeirra upplýsinga SÁF að
afrumvörp, sem verður að koma
fram innan 3 sólarhringa.
Fjölmörg lagafrumvörp eru
undanþegin, sbr. 6. liður. Áthygl-
isvert er að nauðsynlegt var talið
að bæta við þessari grein, þegar
ákveðið var að koma á einni mál-
stofu í Danmörku til þess að
tryggja rétt minnihlutans. Aðeins
einu sinni hefur reynt á þessa
grein í Danmörku. Samkvæmt 20.
grein grundvallarlaga Dana ber,
ef um er að ræða alþjóðasamn-
inga, sem hafi í för með sér yfir-
færslu á valdi, að fá samþykki V:,
hluta þingmanna eða að frumvarp-
ið verði lagt fyrir þjóðaratkvæða-
greiðslu, sbr. 42. gr. Danir höfðu
á þessum grundvelli þjóðarat-
kvæðagreiðslu árið 1972 um inn-
göngu sína í EB. Nýlega voru
þeir einir þjóða nú innan EB, sem
viðhafa sömu aðferð vegna nýs
Maastrichtssamkomulags.
í dansk Statsforfatningsret 1.
bindi, 3. útg., efst á bls. 407 seg-
ir höfundurinn Alf Ross: „Forud-
sætningen for grdl. 20 er at eftir
almindelige regler, d.v.s. dersom
denne paragraf ikke fandtes, ville
Danmarks tilslutning til en int-
ernational organisation af denne
type nödvendiggöre en grundlovs-
hann beri ábyrgð á umræddum
nafnlausum skrifum í fréttastíl —
og kannski ekki síður í ljósi þeirrar
heimildameðferðar að lækka töluna
50 niður í 31 og hækka 85 í 100.
En þegar Einar ber hönd fyrir höf-
uð sér bregður svo við að Sigurður
kallar það hvorki meira né minna
en aðför að prentfrelsi, en mat
Einars á honum sjálfum sem
ábyrgðarmanni - og jafnvel höf-
undi - þessara skrifa kallar hann
róg og telur það svo hótun um
málsókn þegar Einar víkur tali sínu
að hugsanlegri málsókn Hrafns
Gunnlaugssonar út af ' annarri
grein.
Þetta þarf að skýra fyrir Sig-
urði: Það er ekki aðför að prent-
frelsi að vetja hendur sínar þegar
vegið er úr launsátri - það er rétt-
ur manns í lýðræðisþjóðfélagi. Það
er ekki rógur þegar maður undir
nafni segir umbúðalaust álit sitt á
starfsemi annars. Rógurinn er aldr-
ei svo hreinn og beinn. Hann er
nafnlaus. Og það kölium við róg
þegar úr leynum er reynt að níða
skóinn af manni án þess að hann
fái rönd við reist. Og gamli Þjóðvilj-
inn breytist ekki í Washington Post
við það eitt að hafa nafnlausa heim-
ildarmenn, fleira þarf að koma til.
t grein sinni talar Sigurður nokk-
uð um að Helgarblaðið sé ekki leif-
ar gamla Þjóðviljans og hafi engin
tengsl við Alþýðubandalagið, sem
kann að vera fagnaðarefni, en rétt
eins og nýfijálsum Austur-Evrópu-
þjóðum þarf að lærast að frelsinu
fylgir nokkur ábyrgð, þá þurfa
nýorðnir fijálsir og óháðir blaða-
menn að skilja að bláð með sjálfs-
virðingu getur ekki verið svo fijálst
og óháð að hver sem er geti labbað
þar inn og sagt hvað sem er um
hvern sem er og kallað sig almann-
aróm, án þess að nokkur sé borinn
fyrir óhróðrinum annar en ólyginn,
án þess að nokkuð sé reynt að graf-
ast fyrir um sannleiksgildi upplýs-
inganna — án þess að nokkur þurfi
að svara fyrir nokkurn skapaðan
hlut. Og rétt eins og Austur-Evróp-
umenn virðast ætla að tileinka sér
allt það lakasta úr kapítalismanum
Sigurður Helgason
„Heildarendurskoðun
stjórnarskrárinnar hef-
ur þó aldrei farið fram,
en endurskoðun er að-
eins í verkahring al-
þingismanna. Hætt er
við því að telji sagan,
að hér hafi átt sér stað
alvarleg mistök, verði
það einmitt alþingis-
menn, sem fái þyngstan
dóminn.“
ændring.“ í lauslegri þýðingu væri
þannig: Á grundvelli 20. greinar-
Guðmundur Andri Thorsson
virðast þeir Helgarblaðsmenn ætla
að tileinka sér öll hæpnustu vinnu-
brögð íslenskrar blaðamennsku,
enda reynir Sigurður Á. Friðþjófs-
son að réttlæta skrif Helgarblaðs-
ins með því að benda á svipaðan
uppslátt í Pressunni og Tímanum
- sem breytir Helgarblaðinu heldur
ekki í Washington Post.
Sigurður Pálsson og Þráinn
Bertelsson eru í framboði til for-
mannskjörs hjá Rithöfundasam-
bandinu. Mér finnst ástæðulaust
að fara að ata Einar Kárason og
Steinunni Sigurðardóttur sérstak-
lega auri af því tilefni; mér finnst
satt að segja, sé'm óbreyttum liðs-
FARIÐ verður í hið árlega vor-
ferðalag barnastarfs Seltjarnar-
neskirkju 10. maí nk. Börnin
koma til kirkju um morguninn
kl. 11 þar sem haldin verður fjöl-
skylduguðsþjónusta og barnakór
kirkjunnar syngur.
Að guðsþjónustu lokinni verður
ekið suður til Keflavíkur þar sem
sr. Ilelga Soffía Konráðsdóttir tek-
ur á móti hópnum í safpaðarheimil-
inu. Þar mun hópurinn snæða pyls-
ur, en síðan verður stund í Keflavík-
innar byggist að hægt sé fyrir
Dani að ganga í yfirþjóðlegar
stofnanir, án þess að breyta stjórn-
arskránni.
Árið 1963 bættu Norðmenn 93.
gr. við stjórnarskrá sína m.a. á
grundvelli framangreindra breyt-
inga Dana. Samkvæmt henni þarf
samþykki % hluta þingmanna til
þess að alþjóðlegir samningar, sem
hafa í för með sér tilfærslu valds,
taki gildi. Engin deila er í Noregi,
að umrætt EES-samkomulag fell-
ur undir þessa grein. Í Statsfor-
fatningen í Norge, 4. útg., bls. 266
kemst Johs. Andenæs að sömu
niðurstöðu og Alf Ross, að aðeins
vegna 93. gr. væri hægt að gera
slíkt samkomulag án stjórnar-
skrárbreytinga. íslendingar hafa
ekki fylgt fordæmi Dana og Norð-
manna um nýmæii og því stjórnar-
skrárbreyting nauðsynleg.
Eykon í góðum félagsskap
Eyjólfur Konráð er ekki í slæm-
um félagsskap, því að virtustu
stjórnlagafræðingar Dana og
Norðmanna eru á sömu skoðun.
Sagt er að Eyjólfur sé einn þing-
manna Sjálfstæðisflokksins, sem
telji mörg ákvæði EES-samnings-
ins fáist ekki staðist, en hið sanna
mun að sjálfsögðu koma í ljós síð-
ar. Öruggt er þó, að fjölmargir
flokksbundnir sjálfstæðismenn eru
sömu skoðunar og Eyjólfur og telja
afstöðu hans sýna bæði góða laga-
þekkingu og stjórnmálalegt áræði,
sem fleiri munu meta þótt síðar
verði.
Höfundur er viðskipta- og
lögfræðingur.
„Það er ekki rógur þeg-
ar maður undir nafni
segir umbúðalaust álit
sitt á starfsemi annars.
Rógurinn er aldrei svo
hreinn og beinn. Hann
er nafniaus. Og það
köllum við róg þegar
úr leynum er reynt að
níða skóinn af manni
án þess að hann fái
rönd við reist.“
manni Rithöfundasambandsins
óþarfi að kveðja fráfarandi form-
ann með þessu spenatali, sem er
ómaklegt og lítilmannlegt. Ég hef
ekki orðið var við þessa „óánægju
fjölda rithöfunda" við stjórnarkjör
undanfarinna ára; ég sé enga sér-
staka ástæðu til að fara að hella
mér yfir fólk sem nennir að eyða
tíma og orku í sameiginleg hags-
munamál. Mér finnst ástæða til að
óska okkur til hamingju með að
hafa borið gæfu til að velja til for-
ystu fólk sem hefur framfæri sitt
af því að skapa bókmenntir og
hefur haft vit á því að skipta sér
einmitt ekki af starfi úthlutunar-
nefndaí' launasjóðs umfram tilnefn-
ingar — daginn þann sem stjórn
Rithöfundasambandsins ætlar að
fara að ráðskast með þessar úthlut-
anir er launasjóðurinn dauður.
Höfundur er rilliöfiindur.
urkirkju með börnunum úr barna-
starfinu í Keflavík. Seltjarnarnes-
söfnuður býður börnunum upp á
pylsurnar en börnin greiða 200 kr.
fyrir rútuferðina. Ráðgert er að
koma í bæinn kl. 17.00.
Sóknarprestur og starfsfólk
barnastarfsins við kirkjuna hvetja
öll börn sem hafa tekið þátt í barna-
starfinu í vetur að koma með í ferð-
alagið og auðvitað eru foreldrar
hjaríanlega velkomnir með.
(F réltati 1 ky n n ing)
Að hafa ólyginn
heimildarmann
Vorferð barnastarfs
Seltj ar narneskirkj u