Morgunblaðið - 09.05.1992, Blaðsíða 13

Morgunblaðið - 09.05.1992, Blaðsíða 13
13 MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. MAÍ 1992 YFIR 150 BÍLAR Á STAÐNUM Enn bréf til Helga Hálfdanarsonar Páll Bergþórsson VEITUM ÁBYRGÐ ÁMÖRGUM NISSAN OG SUBARU BÍLUM OPIÐ: LAUCARDAC frá 10-1700 Örugg bílasala á góðum stað Péturssyni. Mörgum finnst líka fag- urt að nota við þessa sálma þau lög sem Bjarni Þorsteinsson og aðrir björguðu frá glötun. og voru orðin að eiginlegum þjóðlögum eftir alda- gamla vegferð frá kynslóð til kyn- slóðar. Ennfremur er til sú lausn að um- skrifa sálmalög, breyta takti, og þá helst í þrískiptan takt, en hann fellur mjög vel að flestum sálmum Hall- gríms, Einars í Eydölum, Jóns á Bægisá og annarra meistara. Þetta er gömul og þekkt aðferð, og var til dæmis beitt við lag Georgs Neu- marks, Hver sem ljúfan Guð lætur ráða, en báðar gerðirnar eru í sálma- söngsbók Sigfúsar og Páls. Sama er að segja um lagið Jesú þín minning mjög sæt er. Ekki þarf að benda á hvað þrískiptur taktur í lagi Jóns Nordals á yndislega vel við kveðskap Jónasar Hallgrímssonar, Smávinir fagrir, foldarskart. í því kvæði er einmitt rammíslenák og hugljúf hrynjandi eins og í sálmum Hallgríms og flestum ljóðum Jónasar og ann- arra skálda fyrir daga sálmabylting- ar. Og undir lagi Kaldalóns með þrí- skiptum takti er jólaljóð Einars í Eydölum, Nóttin var sú ágæt ein, einhver dýrasta perla kirkjusöngsins. Og svona að lokum: Þetta má sem best gera við lagið sem hefur verið haft við vísur Guðjóns Guðjónssonar, Það er leikur að læra. Takturinn yrði þá sá sami og í lagi Glucks, sem oft er haft við kvæði Jónasar, Efst á Arnarvatnshæðum. Þú nefndir það einmitt í greininni sem gaf hljómlist- armönnunum tóninn og innblástur- inn. Með góðri sumarkveðju, Páll Bergþórsson. BILAB SÆVARHöfda 2 674848 i húsi Ingvars Helgasonar eftir Pál Bergþórsson Kæri Helgi. Þú hittir tónskáldin heldur betur í hjartastað með pistlinum um Ijóðið hans Guðjóns, Það er leikur að læra. En er ekki umræðan um áherslur í söng þessara sívinsælu vísna aðeins kafli í miklu stærra máli sem stund- um hefur borið á góma okkar í milli? Þar á ég við sálmabyltinguna miklu sem varð á nítjándu öld. I stað gömlu sálmalaganna sem forsöngvarar höfðu lært hver af öðr- um var tekinn upp kirkjusöngur eins og hann tíðkaðist erlendis, marg- raddaður með organleik. Þessi tísku- bylgja var óstöðvandi, enda höfðu organleikarar engar raddsetningar í höndunum til að prýða gömlu lögin með hljóðfæraleik sem nú fór að þykja ómissandi í kirkjum. En fljótlega sýndi sig, að gömlu sálmarnir voru varla sönghæfir und- ir þessum nýju lögum. Á næstu öld- um á undan hafði verið ríkjandi sú hefð að áhersla var á fyrsta þrílið og næsta á undan ljóðlínu sem höfuð- stafur var í. Allt þetta gerði indæla tilbreytingu í hrynjandi kveðskapar og söngs: Hver sem að reisir hæga byggð hæsta guðs skjóli undir textans, væru tvíliðir og þríliðir greindir hveijir frá öðrum og hér er auðvitað fyrst og fremst átt við þessa gömlu sálma Hallgríms og annarra snillinga. Þessa aðgreiningu mætti sýna með broddi á undan áhersluat- kvæði til stuðnings fyrir söngfólk: ’Son Guðs ’ertu með ’sanni ’sonur Guðs ’Jesú ’minn. ’Son Guðs ’syndugum ’manni ’sonararf ’skenktir ’þinn. ’Son Guðs einn ’einget’inn. ’Syni Guðs ’syngi ’glaður ’sérhver ’lifandi ’maður ’heiður í ’hvert eitt ’sinn. En þessi aðferð er auðvitað ekki bundin við sálmalögin. Hún hentar líka við gömlu lögin, til dæmis þau sem eru prentuð í Hólabók og Grall- aranum og voru tiltæk Hallgrími Gef þinni kristni góðan frið guðsson um vorar tíðir En í nýju lögunum tíðkuðust aðrar áherslur og meiri reglufesta. Aðal- einkennið var að í byrjun laglínu kom oftast upptaktur sem heimtaði áherslulítinn forlið í kveðskapnum. Síðan tóku við tilbreytingarlausir tvíliðir. Þarna var illt í efni og góð ráð dýr. Kirkjunnar menn, þar á meðal frændi þinn Helgi lektor Hálf- danarson, gátu ekki unað því að lag og ljóð stæðust ekki á. Og fangaráð- ið var að yrkja marga gömlu sálm- ana upp. Valdimar Briem hagræddi þannig sálmi Einars í Eydölum: Hver sá er vígi velur sér í vernd hins almáttuga O'g Helgi lektor endurkvað sálm Þorvaldar Böðvarssonar og byrjaði svo: Af gæsku þinni gef oss frið, ó guð, um allar tíðir Svona var ijöldi sálma ortur upp, öðrum gömlum sálmum var útiýmt úr sálmabókinni, en nýir settir í stað- inn, kveðnir undir nýju lögunum, hvað sem gamla fólkið sagði. En einn sálmahöfundur var frið- helgur í þessum sviptingum. Það var Hallgrímur Pétursson, ókrýndur kon- ungur íslenskra sálmaskálda. Hall- grímur hafði sjálfur mælt svo fyrir í formála Passíusálma, að þeim mætti ekki breyta. „Þeir sem betur kunna munu betur gjöra“, sagði hann, ekki laus við stolt yfir vel unnu verki. En afleiðingin af hlífð- inni við hann varð að hann lenti utan garðs í kirkjusöng. Eftir að nýju lög- in voru tekin upp voru sálmar hans í rauninni ekki sönghæfir lengur, og þannig standa málin enn í dag. Þeg- ar fólk vandist nýju lögunum fór því að finnast kveðskapur Hallgríms stirður og rangur vegna undarlegra áherslna og óeðlilegrar hrynjandi, ef bókstaflega er farið eftir taktsetn- ingunni í kirkjusöngbókunum: Son / Guðs ert / u með / sanni, son / ur Guðs / Jesú / minn. Hér er áhersla á eftir takstriki. En smekkvísir organistar sjá við þessu. Þeir breyta laginu, ekki á pappírnum, en í útfærslunni, söngn- um, sem þá hljómar svona: / Son Guðs / ertu með / sanni, / sonur Guðs / Jesú 7 minn. Þeir láta sem þeir sjái ekki takt- strikin í nótnaskriftinni, láta skiptast á þríliði og tvíliði eftir efninu, eða þrískiptan og tvískiptan takt, til þess að hrynjandi málsins njóti sín, en lengd nótna er þó ekki breytt, nema að því leyti sem áherslur krefjast þess í upphafsatkvæði hvers liðar. Þessa aðferð hinna smekkvísu org- anista finnst mér að ætti að viður- kenna í reynd með því að setja nótur við hvern sálm í sálmabókinni í sam- ræmi við þessa reglu. Taktstrik væru þá ekki sett nema milli ljóðlína. Þetta er reyndar gömul og viðurkennd að- ferð, en lengd nótna væri annars ekki breytt. En í prentun sálmsins, Munið að við höfum 30 bíla í hverjum mán sem við bjóðum á tilboðsverði og tilboðskjörum NISSAN PRIMERA 2000LX ÁRC. 1991 ekin 44 þ.km, sjálfskiptur, samlæsing, rafm.rúður ofl. Ath. skipti á ódýrari, verð 1150 þús. stgr. SUBARU LECACY1800 4X4 ÁRC. 1990 ekinn 59 p.km, 5 gíra, rafm.rúður, samlæsing ofl. A th. skipti á ódýrari, verð 1200 þús. stgr. Höfum einnig árg. 1991. TOYOTA COROLLA TOURING 4X4 ÁRC.1989 ekinn 51 p.km, 5 gíra, álfelgur, útvarp, ofl. Ath. skipti á ódýrari, verð 960 pús. stgr. Við bjóðum greiðslukjör til þriggja ára og jafnvel enga útborgun GMC JIMMY 6,2L DIESEL ÁRC. 1988 ekinn 106 p.km, sjálfskiptur, 8 cyl, samlæsing, rafm. rúðurofl. Ath. skipti á ódýrari, verð 1850 pús. stgr. SUBARU JUSTY J12 4X4 ÁRC1990 ekinn 11 p.km, 5 gíra, sumar og i/etrardekk útvarp ofl. Aðeins bein sala, verð 720 pús. stgr. Höfum flestar árg. afJusty TOYOTA CAMRY1800 ÁRC. 1987 ekinn 50 p.km, 5 gíra, útvarp, sumar- og vetrardekk ofl. skipti á ódýrari, verð 760 pús. stgr.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.