Morgunblaðið - 24.05.1992, Page 7

C 7
MORGUNBLAÐIÐ
MAIMNLÍFSSTRAUMAR
SUNNUDAGUR 24. MAI 1992
TÆKNI/ Er kjamasamrunifýsilegur kostur?
Kjamasamruni
FYRIR nokkru barst út sú
stórfrétt að í Bretlandi hefði
tekist að nýta kjarnasamruna
á jákvæðan hátt, þ.e. fá úr
honum (miklu) meiri orku en
kosta þarf til hans. Stórfréttir
eru ekki alltaf auðþekkjanleg-
ar og þessi var það ekki held-
ur. Til lengdar snýst hefur
þetta vafalítið meiri áhrif á
okkur en allar umbyltingar
gömlu Sovétríkjanna samanl-
agðar. Var fréttin þó mun fyr-
irferðarminni þá dagana.
Kjarnasamruni, hinn nýi
frelsari mannkyns?
Olíulindir Arabalanda eru
aðalvínveitandi hins stór-
fellda hugsunarlausa orkufyllirís
okkar Vesturlandabúa. Hins
vegar er vitað með allverulegri
vissu að þær lindir (og aðrar)
taka að þverra
fljótlega upp úr
aldamótum, í
þeim mæli að
það raskar mjög
hagkerfí iðnv-
æddra þjóða.
Staðgenglarnir,
kol og kjamorka
(„venjuleg", þ.e. kjarnasamruni)
hafa hvor sinn gallann hvað
varðar spillingu umhverfis,
semsé gróðurhúsáhrif og hættu
á geislavirkni. Auk þess er orku-
eftir Egil
Egilsson
forði kjarnorkunnar takmarkað-
ur, ef ekki verður farið út í enn
áhættusamari endurvinnslu en
nú er gert. Orkuforði kola og
skyldra efna er geysilegur.
Aðferðir og vandkvæði
Kjarnasamruninn felst sem
kunnugt er í að láta létta kjarna
(vetnis) renna saman í þyngri,
svo sem er gert í stórum mæli
í vetnissprengjunni.
orkuforðinn er vatn úthafsins.
Þó svo að einungis sé notaður
sá örlitli hluti vetnis þar, sem
inniheldur þyngri kjarna en
venjulegt vetni, nægir forðinn til
margra milljóna ára notkunar
mannkyns eins og hún er nú.
Hið eina sem að er, snýst um
hvað erfitt er að láta þennan
bruna fara fram í hægt og rólega
en ekki risasprengingu. Hitinn
sem gjarnan þarf að framkalla
er allt að tíu sinnum hitinn í ið-
rum sólarinnar. Efni er ekki auð-
hamið, heldur bræðir allt frá sér
við þann hita. Helst er verið að
reyna tvær aðferðir til að hemja
eldsneytið. í fyrsta lagi að loka
það inni í segulsviði. Hlaðnar
eindir sem koma úr sviðleysi inn
í segulsvið endurkastast og seg-
ulsvið er ekki efni í venjulegum
skilningi og bráðnar ekki af hita
efnisins. Önnur leið er að loka
— Seglar
loka inni
„elds-
neytið" í
dekk-
slöngu.
eldsneytið, samsætur vetnis, þ.e.
tvívetni og þrívetni inni í glerkúl-
um. Hitastigi þessara aðferða er
náð með því að beina mörgum
leysigeislum að efninu. Glerkúl-
an heldur efninu ekki inni í
venjulegum skilningi, nema fyrir
brunann. Heldur verður bruninn
með þeim ofsa að tregða ytri
laga vetnisins lokar innri lögin
inni.
Til þessa hefur orkan sem
fæst verið minni en orkan sem
þarf (til að knýja orkuríka leysa
eða halda straumi í risaseglum
fyrri aðferðarinnar). Aðeins í
hinni ensku tilraun er skýrt frá
meiri orkuvinnslu en inn fer.
Allt annað mál er svo hvenær
dæmið gengur upp efnahags-
lega. Áratuga starf er sennilega
fyrir höndum uns aðferðin borg-
ar sig miðað við núverandi efna-
hagsskilyrði. Hafa ber í huga að
slíkt hlýtur að ráðast af pólitísk-
um ákvörðunum, þ.e. hvenær
þjóðir heims komast að samkom-
ulagi um að umhverfi jarðar sé
ógnað, t.d. vegna gróðurhús-
áhrifanna.
Aðrir umhverfisþættir
Oft er haldið fram þeirri ein-
földun að orkuvinnsla með sam-
runa sé mengunarlaus. Það er
þó ekki alveg rétt. Nokkur
mismunandi kjarnaferli, sem
verða eiga það sameiginlegt að
eftir verða nifteindir sem eru
ekki rafhlaðnar og smjúga því
jafn kæruleysislega um fast efni
og draugur fer um vegg. í fyrsta
lagi dregur þetta smug úr styrk
þeirra efna sem umlykja útbún-
aðinn. Ryðja þarf nýjar brautir
í málm- og efnistækni til að
vinna bug á þessu. í öðru lagi
fara nifteindirnar út í umhverfið
og valda geislavirkni óbeint,
þannig að kjarnar venjulegs efn-
is í kringum okkur gleypa þær
og verða óstöðugir, þ.e. senda
frá sér geisla. í heild er magnið
þó miklu minna og málið viðráð-
anlegra en geislavirkni venju-
legrar kjarnorkuframleiðslu.
HAGÆÐAVARA FRA ÞYSKALANDI
GLÆSILEGIR SUNDBOLIR OG BIKINI
FALLEGUR OG ÞÆGILEGUR
NÁTTFATNAÐUR,
STRAND- OG FRÍTÍMAFATNAÐUR
PÓSTHÚSSTRÆT113
SÍMI23050
STANGVEIÐI///^^ tekur urribinn á
vorin?
Vorreiði
ÞEGAR HALDIÐ ER til veiða
velta menn því vitaskuld fyrir
sér hvað fiskurinn muni taka. Á
vorin hefja margir veiðarnar í
einhveiju stöðuvatninu. Lífríki
vatna á láglendi er víðast svipað
þótt ósavötn eða hóp hafi sér-
stöðu þar eð sjór fellur upp í
þau.
Frá því í byrjun apríl hef ég
veitt flesta laugardags- og/eða
sunnudagsmorgna í silungsvatninu
„mínu“, fengið öll veður nema blíðu
en aðeins einu sinni komið heim
fisklaus. Aflinn verið þetta tveir til
mm^^^mmmmi fimm fiskar á
morgni. Agnið
fluga og spónn.
Venjulega er
byijað með
straumflugu í
stærðum allt frá
10 og upp í 4.
Gefi hún ekki í
fyrstu yfirferð eða ef hvassviðri er
til trafala er spóninn sendur út.
Oft ber það árangur ef fiskurinn
virðist liggja langt undan landi.
Það er góð regla að gá í maga
á veiddum fiski og sjá hvað hann
hefur að geyma. í fyrstu fiskunum
sem veiddust í vor voru ein-
vörðungu kuðungar, vatnabobbar.
Samt tóku þeir sílislíki. Freistandi
er þó að álíta að þeir tækju frekar
„flugu“ sem er eftirlíking af vatn-
akuðungi. Það sem af er hefur samt
enginn fiskur ginið við því agni.
Væru tvær flugur hafðar á
taumi, kuðungslíki og sílislíki, hef-
ur silungur, úttroðinn af kuðung-
um, valið sílið þótt undarlegt megi
virðast.
Aðrir snemmveiddir silungar
hafa verið fullir af hornsílum. Þeir
hafa vissulega tekið straumflugu
eða spón, sem ekki er að undra.
Þegar á leið og sól hækkaði á
lofti fór að bera á einni og einni
púpu og bryddi á hvíta lirfuna. Þær
eftir Gylfo
Pólsson
Stórir urriðar sem éta meðbræð-
ur sína leggjast gjarnan á melt-
una þegar þeir hafa troðið sig
út og fara ekki af stað á nýjan
leik fyrr en þeir hafa tæmt sig.
voru aðallega í bland við kuðunga
og þar kom að veiddist fiskur sem
eingöngu hafði étið púpu. Hann
veiddist samt á sílislíki og þegar
nákvæm eftirlíking af púpunni var
hnýtt á og kastað dijúga stund
gerðist ekkert. Vera má að það
skrifist á klaufaskap en óðara og
straumflugu var slegið undir beit
fiskur á.
Upp á síðkastið hefur, saman
við annað æti, borið á ljósleitum
ormum, furðu löngum. Einn þeirra
mældist 21 cm lagður við mæli-
stiku.
Ég get ekki stillt mig um að
segja frá því sem gerðist við vatnið
einn morgun snemma í maí. Við
félagarnir vorum mættir klukkan
sjö. Það var vitlaust veður, 8-9
vindstig á suðaustan með rigning-
arhryðjum, hvítbryddar öldurnar
hömuðust,og vindsveipir úr fjalla-
skörðum þyrluðu upp vatnsstrókum
sem dönsuðu fram og aftur um
vatnið sem var einn seyðketill. Það
skal fúslega viðurkennt að það
mega heita bilaðir menn sem halda
út í slíkt gerningaveður til veiða.
En gamlar sagnir herma að ein-
mitt í slíkum óveðrum taki þeir
stóru.
Milli hviðanna gat ég þeytt út
spæni, reyndi að kasta undir vind-
inn og nota frákastið af fellinu.
Þá sé ég að stór alda brotnar á
baki félaga míns sem stóð úti í
vatninu svo gaf yfir axlirnar á hon-
um en í sama mund er hrifsað í
spóninn. Ég bregð við og finn að
þetta er stór fiskur, hann liggur
þungt í. Mér fannst þetta gæti
verið niðurgöngulax og ætlaði að
ná honum fljótt inn, losa úr honum
og kasta á ný en þá tók fiskurinn
roku — þetta hlaut að hafa verið
stórlax í fyrra, svo kröftugur var
hann.
Ég náði að „pumpa“ hann hálfa
leið að landi en þá sneri hann við
og línan rauk út af spólunni. Allt
í einu flaug í gegnum hugann:
Þetta skyldi þó ekki vera nýrunninn
lax — fyrsti lax sumarsins?
Girnið var ekki nema 0.25 og
þar að auki ársgamalt. Fara varð
varlega. Fiskurinn linaði sprettinn
og ég vandaði mig sem best ég
kunni. Hægt og bítandi seig hann
nær landi, veðrið hafði náð há-
marki, krappa öldufaldana bar í
miðjar hlíðar fjallsins fyrir handan.
Á þriðju báru tók hann viðbragð,
fann að grynnkaði, sneri við og á
snúningnum sást bregða fyrir
brúnu baki; rauðar dröfnur á hlið-
unum. Þetta var stórurriði.
Hann fór ekki langt, það var
farið að draga af honum og ég
þokaði honum nær, gekk aftur á
bak, hélt við hjólið og dró hann á
síðustu öldunni upp á mölina. Hann
gapti örmagna og lagðist á hliðina,
þetta var hnallþykkur dijóli. Sá
hlyti að hafa étið, sennilega var
hann fullur af smábleikju.
Veginn og mældur reyndist hann
6 pund og 64 cm. Hvað skyldi svo
hafa verið í maga hans? — Ekkert,
hann var galtómur!
LANDSNEFND ALÞJÓÐA
VERSLUNARRÁÐSINS Á ÍSLANDI
Hádegisfundur þriðjudaginn 26. maí 1992
ki. 12.00 í Kornhlöðunni Lækjarbrekku
- gengið inn frá Bankastræti
ATVINNULIFID
í EVRÓPU

Fyrirlesari: Keith Richardson framkvæmdastjóri
European Round Table of Industrialists,
sem er félagsskapur 40 þekktra forystumanna
í evrópsku athafnalífi.
ERT var stofnað 1983 og Keith Richardson hefur verið
framkvæmdastjórí þess síðan 1988. Hann var áður
m.a. blaðamaður hjá Financial Times og Sunday Times
á sviði efnahagsmála, fjármála og EB-mála.
Aðgangur með hádegisverði kr. 2.000.
Fundurínn er einkum fyrir aðila að Landsnefnd Alþjóða
verslunaráðsins, en þátttöku verður að tilkynna
Verslunarráði íslands fyrirfram í síma 676666
(svarað kl. 08 -16).
STJÓRN LANDSNEFNDARINNAR