Morgunblaðið - 24.05.1992, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. MAÍ 1992
Kastali Hideyoshi Toytomi í miðri Osakaborg. Greinilega má sjá hvernig hin mikla iðnaðarborg hefur
byggst upp í kringum hann.
Uppákoma (Perform-
ans) á hafnarbakkan-
um í Osaka. Hann var
mjög hægur, mjög
hnitmiðaður og mjög
japanskur.
-ar r umhverfi okkar, t.d. lyftum og
þvottavélum, í bflum og talsímum,
armbandsúrum og gervihnöttum í
himingeiminum. Hann stýrir bíla-
framleiðslu í manntómum verk-
smiðjum, stjómar umferðinni í stór-
borgum og kemur flugvélum heilu
og höldnu yfir heimshöf og megin-
lönd.
Þessi ótrúlega tækni hefur að
vísu aukið stéttaskiptingu og orsak-
að atvinnuleysi, en um leið skapað
meiri jöfnuð á öðmm sviðum ef
menn skilja orðið í öðru samhengi
en efnahagslegu. Hún hefur þannig
orðið fötluðum og sjúkum til bless-
unar og stóram aukið möguleika
þeirra til að gerast fullgildir og virk-
ir í samfélagi heilbrigðra. Þessu
má í mörgum tilvikum líkja við
undur og stórmerki, þótt að vísu
fái sjúkir kannski ekki heilbrigði
sitt aftur né aðrir læknist af fötlun
sinni, heldur aukast möguleikar
þeirra fyrrnefndu til heilbrigðis og
hreyfanleiki hinna síðarnefndu,
ásamt því sem umheimurinn opnast
t.d. fyrir blindum og heyrnarlaus-
um.
Þessar miklu breytingar á dag-
legu lífí fatlaðra, sem hátæknin
hefur stuðlað að, geta þeir best
dæmt um sem nú njóta þeirra, en
ókunnugir geta miklu síður sett sig
í sgor þeirra.
Ég biðst vlevirðingar, en í fram-
hjáhlaupi sækir á mig þörf til að
koma því að hve miklir annmarkar
eru á því að nota orðið fatlaður í
íslenzku máli, því hugtakið er um-
svifalaust sett í samband víð ein-
hverja líkamlega bæklun og þarfír
þeirra sem nota hjólastól. Hér
ganga þeir og helst fram fyrir
skjöldu sem síst skyldi. Engan
stjórnmálamann íslenzkan veit ég,
sem gengið hefur með bundið fyrir
augu í einn dag, né setið fyrir svör-
um með eyrnaitappa!
Um árabil hafði ég haldið að
Japanir stæðu mjög framarlega í
menntun heyrnarlausra ásamt
skilningi og umburðarlyndi á þeirri
hindrun, en svo fékk ég að vita
mér til mikillar undranar að svo
virðist ekki. Var að vísu sagt frá
þeim sem hafði tekið lögfræðipróf
en hvergi fengið vinnu, svo að loks
varð faðir .hans að ráða hann til
fyrirtæki síns.
Japanir hafa einfaldlega verið
svo ákafir, metnaðarfullir og stór-
huga í ræktun lífsins, að ýmsir
þættir velferðarkerfisins hafa
gleymst, t.d. er öldrunarþjónustan
í miklum ólestri og kannski finnst
ýmsum það lygilegt, að nú nýverið
var fyrsta elliheimilið byggt, þar
sem menn þurfa ekki að búa í
íjögurra sex eða átta manna stofum
og skilrúmið er veit út að ganginum
er úr gleri, svo að starfsfólkið geti
betur fylgst með gamla fólkinu!
Þetta fyrsta hjúkrunarheimili
fyrir aldraða í öllu landinu rúmar
þó einungis 32 sjúklinga, sem varla
er mikið í landi sem hefur 112 millj-
ónir íbúa!
Japanir era þó að taka við sér
og hér leita þeir til Danmerkur að
fyrirmynd og vísast ekki að ástæðu-
lausu því þessi tvö lönd eru sögð
þau duglegustu í heiminum um
þessar mundir samkvæmt skýrslu
Sameinuðu þjóðanna. Á þessu
vandamáli neyðast þeir að taka, því
að engin þjóð í veröldinni eldist jafn
hratt og eldri kynslóðum fjölgar því
stöðugt, og þetta er nú orðið að
mesta framfærsluhöfuðverk þjóðar-
innar.
Hvað snertir leiðina frá fátækra-
hjálp til velferðar hafa þeir sem
sagt öldrunarstefnu Dana sér að
leiðarljósi.
Hér mundu þeir vísast síst leita
til íslendinga, sem virðast leggja
höfuðáherslu á yngri og eldri kyn-
slóðir, en gleyma þeim á milli, sem
sagt sjálfu lífinu og virkjun þess,
en á það leggja Japanir höfuð-
áherslu, nákvæmlega eins og Grikk-
ir til forna er þeir lögðu grunn að
vestrænni menningu.
Hér hefur sá er les trúlega gert
sér nokkra grein fyrir andstæðun-
um í Japönsku þjóðfélagi og er því
rétt að snúa sér að öðru.
Heimsókn í hið mikla kastalavirki
Hideyoshi Toytomi, sem borgin er
byggð í kringum var mikill viðburð-
ur, en þar dvöldum við drjúga stund,
en virkið sjálft er svo mikil smíð
og merkileg, að það væri efni í sér-
staka grein að segja frá því einu,
smíði þess og merkilegum leyni-
göngum, sem fundist hafa á seinni
tímum. Það mun hafa brunnið en
verið endurbyggt, enda stendur það
á traustum grunni, sem hvorki eld-
ur né brennisteinn fá grandað.
Sumar steinblokkirnar í því eru svo
miklar um sig, að ráðgáta er hvem-
ig menn fóra að því að koma þeim
á staðinn og fella að byggingunni,
aðdáunarvert og mikilfenglegt er
það í öllu falli.
Á leiðinni heim á hótelið, tókum
við eftir töluverðu af ungum stúlk-
um í undurfögrum kimono-búning-
um og fengum við upplýst, að það
væri í tilefni nokkurra daga hátíðar-
halda m.a. í sambandi við útskrift
úr skólum. í tilefni þess klæðast
þær þessu skarti og halda í hofín
til að þakka guðum sínum. Varð
okkur starsýnt á þær sem má vera
eðlilegt, því að um algjört augna-
konfekt var að ræða. En þessi hátíð-
arhöld áttu eftir að draga dilk á
eftir sér, því að með öllu reyndist
ókleift að útvega mér hótel í Kyoto
á viðráðanlegu verði, þar sem ég
hugðist dvelja í fjórar nætur og
skoða þessa fornu borg rækilega.
Það kom þó lítið að sök þar sem
ekki er nema hálftími í milli í hrað-
lest.
Eftir að leiðsögukonan okkar
Kiyko Tsubouchi hafði fylgt félög-
um mínum á flugvöllinn að morgni
Qórða dags, kom hún aftur á hótel-
ið og fór með mig til Kyoto í hrað-
lest. Þótti mér ferðin í þægilegri
hraðlestinni ævintýraleg og einkum
fyrir þá sök hve úthverfí borganna
voru þéttbyggð. Má hveijum manni
vera það ljóst að þjóð sem býr við
slík þrengsli verður að setja sér
alveg sérstakar lífsreglur.
Leiðsögukonan var öllum hnút-
um kunn í Kyoto og fór með mig
um alls konar öngstræti, framhjá
fjölda einkahofa, sem fók var að
skáskjóta sér inn í, þar til við voram
komin að hinu fræga hofi Heian
Shrine þar sem við dvöldum í dtjúga
stund og nutum fegurðar helgi-
dómsins, síðan var tekinn leigubíll
í enn eitt hof uppi á hæðunum,
Kiomizu Dera, og þar var með sanni
múgurinn og þröngt á þingi. Það
var bæði, að þetta var á föstudegi
og svo voru það hátíðahöldin, en á
þessum tíma stímar fólk til borgar-
innar úr öllum áttum. Nú nennti
hún ekki að fylgja mér, enda eitt-
hvað smálasin, en sagðist mundu
bíða og ég reyndi að skoða allt sem
rækilegast án þess þó að vera of
lengi. Mikið og fagurt útsýni yfir
borgina gagntók mig auk þess sem
hofín vora mörg og margbreytileg,
og þarna hefði ég getað dvalist
klukkutímum saman og reikað um
ótal stíga og skoðað hofin helgu,
en það var einfaldlega alltof margt
fólk og að auk beið fylginauturinn,
en ætli ég hafí ekki verið í góðan
hálftíma í burtu. Átti ég svo fullt
í fangi með að finna konuna aftur,
en það hafðist að lokum.
Það sem vakti athygli mína voru
brunnar víðs vegar á svæðinu og
við þær voru jafnan tvær og fleiri
ausur, sem fólk sóttist eftir að ausa
vatninu úr og voru sums staðar
biðraðir. Vatnið er að sjálfsögðu
tákn hreinleikans og athöfnin teng-
ist Shinto-trúnni, sem byggist á
dýrkun náttúrannar, forfeðranna,
keisarans m.m.
Á leið okkar niður öngstrætin
þar til við fengum leigubíl var urm-
ull verzlana og þar geta menn gert
góð kaup af öllu mögulegu t.d. Kio-
myzu-keramik og ýmsu öðru sem
einkennandi er fyrir japanskt
þjóðfélag. En við gátum lítið sinnt
því, vegna þess að konan ætlaði að
reyna að útvega mér hótelpláss á
járnbrautarstöðinni og við tíma-
naum orðin.
Þau fáu hótelherbergi sem laus
voru reyndust pyngju minni ofviða,
svo ég kaus heldur að fá inni á
kristilegu hóteli i Osaka og fara á
milli í lest. Héldum við svo til baka
til Osaka og fórum úr við lykilstöð
C 13
------------------------rj---rqj—
er nefnist JCytobashi, enþar er rtsa-
stórt hótel og bauð hún til málsverð-
ar efst uppi með útsýni vítt yfir
borgina. Vorum við hér óheppin,
því við pöntuðum litfagran rétt af
matseðli, sem reyndist vondur og
að auki uppgötvaði hún stóra
pöddu, skríðandi á veggnum við
hlið okkar á þessum lúxusstað og
ekki bætti það matarlystina. En það
var í eina skiptið á allri ferðinni,
sem mér hugnaðist ekki japanskur
matur.
Eftir þetta og næstu daga skyldi
ég standa á eigin fótum því hún
þurfti að sinna öðram störfum. Ég
var eiginlega svo raglaður að mér
sortnaði fyrir augum við tilhugsun-
ina og ekki var of gott að skilja
hana, þvi að hún kunni lítið í ensku
og ég ekki spor í japönsku tákn-
máli. Sem betur fer var einungis
ein brautarstöð beint áfram þangað
sem ég átti að fara úr lestinni og
taka svo aðra og fara með henni á
eina stöð til viðbótar. Fyrst
Temmabashi segir hún og svo á
aðra stöð, sem nefnist Tanimachi. 4
ehome og fara upp tröppur á 3
chome. Fyrir menn vana neðanjarð-
arbrautum var þetta svo sem lítið
mál, en það fór hrollur um mig auk
þess, sem ég var öllu ókunnur í
Japan og nær allar leiðbeiningar á
brautarstöðunum á japönsku. Hitt
bættist svo við, að þegar upp á
yfirborðið var komið á Tanimachi
var að fínna hótelið og þó það væri
alveg rétt hjá, var maður áttavilltur
og ringlaður, því að það var sama
á hvaða götuhorni maður kom upp,
alit var eins að manni fannst. Villt-
ist ég nokkram sinnum í upphafí
og einu sinni á þann hátt að mér
varð ekki um sel.
Að fara í neðanjarðarlest í París,
eða átta sig á kennileitum, er mann
ber úr leið, er smábarnamál miðað
við þetta.
Hótel Lutheran átti að heita mjög
alþjóðlegt og efa ég ekki að það
sé svo, t.d. mátti kaupa úrval af
vestrænum mat í veítingabúð, en
sá galli var á gjöf jarðar að matseðl-
arnir vora allir á japönsku.
Árla næsta dag fór ég svo til
Kyoto og villtist auðvitað í lestinni,
tók ranga lest og þurfti svo að
skipta um tvisvar og var æði lengi
á leiðinni. En nú skil ég ekki hvern-
ig ég gat villst, því allt virðist svo
sáraeinfalt þegar maður hefur lært
nokkurn veginn á kerfið og fengið
þessa sérstöku tilfínningu í magann
hvað staðarákvarðanir snertir, sem
eru svo mikilvægar í Japan. Með
öðrum orðum er hér um að ræða
innbyggðan áttavita, sem allir hafa,
og einungis þarf að stilla.
R z
i VÍB
HLUTABRÉFASJÓÐUR VÍB HF.
AÐALFUNDUR
Mánudaginn 25. maí 1992, kl. 17:15
Holiday Inn, Gallerí
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundarstörf
2. Erindi
Arðsemi fyrirtækja á íslenskum hlutabréfa-
markaði
Svanbjöm Thoroddsen
Hluthafar eru hvattir til að mœta!
VlB
VERÐBRÉFAMARKAÐUR ÍSLANDSBANKA HF.
Ármúla 13a, 155 Reykjavik. Sími 68 15 30. Telefax 68 15 26. Simsvari 68 16 25.