Morgunblaðið - 24.05.1992, Blaðsíða 11

hér á landi á þessum tíma og við
vorum hundskammaðir af mörgum.
En þetta félag gerði mikinn skurk
tónlistarlífinu og að mínum dómi
var stofnun þess þarft verk og
nauðsynlegt. Það er athyglisvert að
bera saman aðbúnað ungu tón-
skáldanna núna og hvernig hann
var hér áður fyrr. Á meðal okkar
eru mörg góð tónskáld sem eiga
ólíkt betra tækifæri en þegar ég
var ungur. Þá mátti segja að eitt
tónskáld hefði verið einu tónskáldi
og mikið“.
Að sögn Magnúsar er hann sá
fyrsti sem lagði stund á elektrónísk-
ar tónsmíðar, eða raftónlist, hér á
landi, og sem dæmi má nefna Stúd-
íu fyrir elektróníska tóngjafa, píanó
og blásarakvaitett, einnig Sam-
stirni og tónlist við kvikmyndina
Surtur fer sunnan, en þar er um
elektrónísk verk eingöngu að ræða.
Ekki var nú öllu tekið fagnandi sem
Magnús sendi frá sér og hann minn-
ist Punkta fyrir tónband og Sinfón-
íuhljómsveit sem var frumflutt af
Sinfóníuhljómsveit íslands árið
1963 og fékk óblíðar móttökur
gagnrýnenda. Hins vegar kvað við
annan tón þegar þetta sama verk
var flutt af Sinfóníunni á síðastliðnu
ári, þá fékk það góða dóma. Svona
breytast viðhorf manna.
„Já, þetta gengur misjafnlega og
það þýðir ekkert að hlusta of stíft
á gagnrýnisraddir. Um að gera að
halda bara áfram og fara eftir
bijóstvitinu. Á þessum árum samdi
ég tónlist fyrir fjölda kvikmynda
Morgunblaðið/Sverrir
„Einhvern tíma hefði manni
nú þótt þetta galdrar..." Tón-
skáldið Magnús Blöndal Jó-
hannsson við tölvuna góðu
sem er nú helsta hjálpartækið
hans við tónsmíðarnar.
svo sem Sveitin milli sanda eftir
Ósvald Knudsen, The forgotten
front, sem var framleidd af Desilou
í Los Angeles og The Other Ice-
land, sem gerð var af BBC, svo ég
nefni eitthvað."
Dapurleg lífsreynsla
Tónlistin sem Magnús semur nær
yfir breitt svið tónskáldskapar og
því erfitt fyrir leikmann að fara út
í slík mál í smáatriðum. Hann er
því minntur á að eftir er að fjalla
um þriðja hjónaband hans. Það
dimmir yfir svip Magnúsar þegar
hann segir:
„Ég kvæntist í þriðja sinn Sigríði
Jósteinsdóttur, en það hjónaband
endaði með því að hún lést í slysi.
Hún datt og skall á borðbrún og
áverkinn sem hún hlaut leiddi hana
til dauða. Og ekki nóg með að ég
missti konuna mína á svo hörmuleg-
an hátt, heldur lést móðir mín i
þeirri sömu viku. Ég varð gjörsam-
lega örmagna og missti móðinn.
Mér varð raunverulega sama um
allt. I þessum hörmungum stóð
tengdamóðir mín, Emilía Húnfjörð,
sem klettur við hlið mér og studdi
mig með ráðum og dáð. Hún reyndi
hvað hún gat að bera líknandi
smyrsl á sárin sem andlát Sigríðar
skildu eftir sig. Án hennar um-
hyggju og manngæsku hefði ég
sennilega drukkið mig í hel. Enn í
dag eru tengsl mín við þá góðu
konu sá líknarmáttur sem ávallt er
mér hugarfró. En upp úr þessu öllu
saman fór ég til Bandaríkjanna aft-
ur, árið 1976.
Þá var ég' eiginlega búinn að
afskrifa tónlist. Og raunar nokkru
áður. Snerti ekki píanóið. Fyrir mér
var þessi tónlistartími, sem átti
upphaf sitt að rekja allar götur tii
þess er ég var rúmlega þriggja ára
og náði varla upp á píanóið, horfinn
og heyrði sögunni til. Kæmi aldrei
aftur.' Ég var vægast sagt óskap-
lega „langt niðri“. En svo gerist
það einn daginn, að ég er á gangi
í verslunarmiðstöð í New York og
heyri merkilega músík svo ég fer
að hlusta. Og þá allt í einu vaknaði
áhuginn aftur, eftir að hafa blundað
í heil tíu ár. Langur blundur það.
Ég fór að semja aftur og samdi
mikið, en þá hafði ég kúvent algjör-
lega við. Á fyrri árum ferils míns
sem tónskálds skrifaði ég nánast
ekkert annað en nútímatónverk en
þarna, í kringum 1980 var ég kom-
inn á allt annan stað á mínum tón-
listarferli.“
Svartnætti drykkjuskaparins
Þú hefur minnst hér á drykkjuskap
þinn, Magnús. Var hann kominn á
alvarlegt stig?
„Já, ég lagðist í mikinn drykkju-
skap. Þessi drykkja mín hófst lík-
lega árið 1973, eftir áfallið í sam-
bandið við Þjóðleikhúsið, og varð
alveg taumlaus með árunum. En
fram að þeim tíma fólst mín áfeng-
isdrykkja í því að skála í kampavíni
á gamlárskvöld. Ég var sendur út
á Freeport, einn af mörgum sem
fór þangað. Þaðan stakk ég af,
nennti ekki að standa í þessu, og
entist edrú í þijá eða fjóra mánuði.
En þá lagðist ég í algjört drykkju-
bijálæði. Það var Hilmar Helgason,
kunningi minn, sem stóð fyrir því
að ég fór út í annað sinn. Á þeim
tíma var ég búinn að missa konuna
mína hana Sigríði og leið fjarska-
lega illa. Þegar ég kom aftur úr
seinni Freeport-reisunni, hafði ég
eiginlega ekki að neinu að snúa.
Engin fjölskylda, engin atvinna. í
huga mér var bara vonleysi og ekk-
ert annað. Allt svart.
Eftir mánuð heima hélt ég út
aftur og fór að vinna við Freeport-
stofnunina, að undirlagi Hilmars.
Ég tók á móti fólki að heiman og
fylgdi því eftir í gegnum meðferðina
á Freeport. Þar næst þurfti ég að
fara með það í endurhæfingu sem
fór fram á öðrum stað, og síðan
kom ég fólkinu aftur í flugvélina
heim til íslands. Ég mátti aldrei
sleppa af þessum skjólstæðingum
mínum hendinni. Þetta var krefj-
1992
hh) vi
andi starf og erfitt á stundum."
Og hvernig gekk þér að halda
bindindið?
„Þetta bindindi stóð í tíu ár. En
þá hélt ég að ég gæti fengið mér
eitt glas rétt eins og aðrir, en það
var nú eitthvað annað.“
Og fórstu þá aftur í meðferð?
„Nei, nei, ekki gerði ég það nú.
Það má eiginlega segja að forlögin
hafi tekið í taumana, eins og svo
oft í mínu lífi. Því ég slasaðist,
guði sé lof segi ég nú bara.“
Hvað segirðu maður, guði sé lof?
„Já, guði sé lof fyrir það. Annars
væri ég sjálfsagt enn að, nú eða
kannski dauður. Þetta atvikaðist
þannig að ég var náttúrulega í rugli
og fór í Ríkið að sækja mér eina
kippu af bjór og á leiðinni út í leigu-
bílinn fann ég auðvitað eina hálku-
blettinn sem á gangstéttinni var.
Ég steinlá og lærbrotnaði illa. Og
til að kóróna allt saman, bakkaði
bíll á mig þar sem ég lá þarna. Það
átti sem sé að drepa mig, bæði
hengja og skera, eins og kerlingin
sagði. í fimm mánuði átti ég í þess-
um ósköpum, lá í strekk í þijá
mánuði og var í endurhæfingu í tvo
mánuði."
Ertu þá hættur hér með?
„Maður skyldi víst aldrei segja
aldrei. En ég held að ég sé búinn
að fullreyna það að áfengi er bann-
vara fyrir mig. Hreint og klárt eit-
ur.“
Við þessi orð Magnúsar kemur
gullvæg setning upp í hugann: Ekk-
ert er svo slæmt að brennivín geri
það ekki verra.
Viðurkenning á heimsvísu
En við snúum okkur aftur að
músíkinni því tónskáldið Magnús á
nafnið sitt á síðum tónlistarbók-
mennta heimsins:
„Það var fyrir einskæra tilviljun
að svo er. Fyrir mörgum árum fór
ég til Kölnar vegna þessa að ég
hafði frétt af tónsmiðju sem var
opin þeim sem vildu vinna áð
ákveðnum tónsmíðum. Þar hitti ég
frægan og gagnmerkan mann, Eim-
ert að nafni, sem bað mig að sðnda
sér á segulbandi eitthvert verka
minna þegar ég kæmi heim. Ég
sendi elektróníska verkið Sam-
stirni. En ekkert heyrði ég frá þeim
í Köln í tvö til þijú ár og bjóst við
að þeim hefði ekkert litist á þetta.
Svo kemur skeyti til Útvarpsins frá
Stockhausen í Köln, en hann var
mikill áhrifamaður í Þýskalandi
varðandi nútímatónlist, þar sem
hann biður um leyfi til þess að nota
þetta verk mitt. Það var auðsótt
mál frá minni hendi. Staðreyndin
var sú, að Stockhausen hafði fund-
ið þetta tónband fyrir tilviljun í
safni tónsmiðjunnar fyrrnefndu í
Köln. Og svo mikið álit hafði hann
á Samstirni að hann fór með það
út um alla Evrópu og Bandaríkin
og notaði það sem fyrirlestrarverk-
efni. Þarna fékk ég óbeina viður-
kenningu sem mér þótti vissulega
vænt um.“
c jr
Samið á tölvu
Það vekur athygli að ekkert
hljóðfæri er að sjá á heimili Magn-
úsar. Hvað kemur til?
„Nei, ég á ekki hljóðfæri. Ég sem
aldrei tónlist á hljóðfæri heldur
hugsa hana næstum út í hörgul.
Heyri allt fyrir mér. Síðan skrifa
ég. En núna á ég tölvu með tónlist-
arforriti. Síðan er ég með „sampl-
er“ með 200 innbyggðum mismun-
andi hljóðfærum. Ég nota tölvuna
eins og í ritvinnslu. Einhvern tíma
hefði manni nú þótt þetta galdrar.
Þessa dagana fæst ég eingöngu við
að semja, hef til dæmis nýlokið við
að semja tónlist við íslandskvik-
mynd sem er samsafn kvikmynda
sem Ósvald Knudsen og sonur hans,
Vilhjálmur, tóku.“
Að þessu mæltu lét Magnús tölv-
una spila fyrir mig hugljúft lag og
seiðandi sem hann hafði nýlokið
við. Ég hef á orði að þetta sé trega-
blandið og snerti góðu taugarnar í
manni. Magnús jánkaði því og
brosti.
Frægur fyrir óðagot
Að gömlum og góðum sið er
Magnús beðinn að segja frá ein-
hveijum minnisstæðum atvikum lið-
inna ára, - einhveiju skemmtilegu:
Auðvitað hefur ýmislegt komið
fyrir, bæði skemmtilegt og rauna-
legt. Ég er frægur fyrir það að
vera alltaf að flýta mér. Það er ein-
hver spenna sem keyrir mig sí og
æ áfram. Dag nokkurn kom ég á
fleygiferð af æfingu í Steinway
Hall í New York og gekk framhjá
Carnegie Hall, sem er við sömu
götu. Þá sé mikla og langa biðröð
fyrir utan innganginn. Ég slæ því
samstundis föstu með sjálfum mér
að þarna sé verið að selja miða á
einhveija merkilega tónleika,
mannfjöldinn var það mikill, og
skelli mér í biðröðina með það sama.
Nú, biðröðin mjakaðist áfram og
framhjá miðasölunni. Þá fór mér
nú ekki að standa á sama. Og áfram
hélt skarinn, alla leið upp á svið
þar sem stóð feikimikil og skrautleg
líkkista. Ég kunni ekki við að skjóta
mér úr röðinni og lét mig hafa það
að votta hinum látna samúð mína
án þess að hafa hugmynd um til-
vist hans í þessu lífi. Og ég veit
það ekki enn í dag. Hann gat alveg
eins hafa verið mafíuforingi og eitt-
hvað annað.“
Þar með sláum við botninn í sam-
talið. í dag býr Magnús með in-
dælli konu, Huldu Sassoon, og unir
glaður við tölvuna sína og semur
meira en nokkru sinni. Undanfarin
ár hefur hann unnið að nýju sinfón-
ísku verki, Protis, „og hamingjan
má vita hvenær það verður búið“,
segir Magnús og horfir íbygginn á
galdraverkið, tölvuna góðu.
Höfundur er söngkona og hefur
skrifað viðtöl og greinar fyrir
Morgunblaðið.
Ný símanúmer hjá Glitni hf.
Aðalnúmer Glitnis hf. 60 88 00
Beinar línur:
Innheimta 60 88 30 1
Markaðsdeild, ráðgjafar 60 88 20
Yeltufj ármögnun 60 88 50

Myndsendir 60 88 10

DÓTTURFYRIRTÆKI ÍSLANDSBANKA