Morgunblaðið - 13.10.1992, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. OKTÓBER 1992
17
Nóbelsverðlaunahafinn í bókmenntum
„Rauðskinna svertingi
sem elskar hafið“
Derek Walcott
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
DEREK Walcott, skáld frá Trin-
idad í Vestur-Indíum, fékk bók-
menntaverðlaun Nóbels að þessu
sinni. Walcott er fæddur 1930 á
St. Lucia, hefur búið á Jamaica
og kennir hluta ársins bókmennt-
ir í Boston í Bandaríkjunum.
Varla fer á milli mála að Derek
Walcott er fyrst og fremst ljóð-
skáld, en hann hefur einnig samið
leikrit, meðal þeirra er Síðasta kjöt-
kveðjuhátíðin sem nú er verið að
sýna á Dramaten í Stokkhólmi.
Hann stýrði Theater Workshop í
Trinidad í fimmtán ár, en þeim leik-
flokki hafa menn lýst sem hinum
forvitnilegasta þar um slóðir.
Uppruna sínum, hinni sérstöku
blöndu ættanna, lýsir Derek Walc-
ott á þessa leið með því að leggja
orðin í munn Ijóðpersónunnar Shab-
ine:
Ég er bara rauðskinna svertingi sem elska
hafið,
ég fékk viðeigandi menntun á nýlenduvísu,
ég er með hollenskt, negra- og enskt blóð,
og annað hvort er ég ekki neitt eða heil þjóð.
Hafið er alls staðar nálægt í ljóð-
um Walcotts. Hann yrkir stundum
afar fáguð ljóð með ákveðinni
hrynjandi svo að þau nálgast að
vera háttbundin. Algengara er þó
að ljóð hans séu mælsk og hljóm-
mikil, með löngum ljóðlínum eins
hann lesi textann sem hann fer allt-
of hratt með og raddbeitingin er
öll fremur mött.
Jórunn Sigurðardóttir leikur
Kristínu. Textameðferð hjá henni
er skárri en hjá hinum tveimur, en
hún er ekkert afgerandi. Það gerist
ekkert hjá henni, þegar hún áttar
sig á því að „kærastinn" hennar,
hann Jean, hefur sofíð hjá Fröken
Julie. Kristín er alveg jafn dofín og
Julie er yfírdrifín.
Auk þessa eru leikaramir allir
mjög þvingaðir á sviðinu, með
kreppta hnefa og í vandræðum með
hendumar á sér, hreyfíngar stirðar
og flausturslegar, eins og engin
hugsun sé á bak við það sem verið
er að gera.
Það er allt á sömu bókina lært
í þessari sýningu; engar tilfinningar
í þessu tilfinningadrama, stéttamis-
munur þurrkaður út og kynjamis-
munurinn kemst ekki til skila. Svo
er hópur af vinnufólki, sem dansar
á Jónsmessunótt, leikinn af Bryn-
hildi Bjömsdóttur, Huldu Hákonar-
dóttur, Gísla Sigurðssyni, Ólöfu
Sverrisdóttur, Guðrúnu Hólmgeirs-
dóttur og Þorgeiri Tryggvasyni,
með Wilmu Young sem fiðluleikara.
Hópurinn minnir fremur á „hare—
krishna" blómaböm en sænskt al-
þýðufólk og fiðluleikurinn var líf-
laus; allir með frosið bros og upp-
gerðar gleði í augunum.
Leikmyndin er óáhugaverð, rétt
eins og henni hafí verið klastrað
saman til að hafa eitthvað á svið-
inu. Grænn litur veggjanna, tákn
vors og sakleysis verður klisjulegur
í vondri meðferð leikstjórans á verk-
inu. Búningar Jeans og Kristínar
em trúverðugir, en kjólar Julie
fremur óklæðilegir og undirstrika
engan stéttamismun. Lýsingin er
vandræðalaus, en svo sem ekki
neitt neitt, þar til í restina að rauf-
amar milli grænna flekanna í
veggnum litast rauðar — til að
tákna blóð. En þetta táknræna
stökk í lokinn á táknlítilli sýningu,
er bara hallærislegt. Það má
kannski segja að græni veggurinn
og rauði liturinn hafí átt að vinna
gegn allsleysi sýningarinnar — en
það virkar ekki, bara stingur í aug-
un. Þetta er vont leikhús og Alþýðu-
leikhúsinu varla til framdráttar í
baráttu þess fyrir lífí sínu.
og flóðgáttir opnist og skáldið vilji
segja sögu kynstofna sinna og þá
einkum heimahaganna í St. Lucia.
í nýjustu ljóðabókinni, Omeros
(1990), sem er eins konar söguljóð,
er það „rödd St. Lucia“ sem skáld-
ið lætur heyrast.
The Arkansas Testament (1987)
er líka til marks um þetta. Bókin
lýsir heimkomu skáldsins til borgar-
innar Castries á St. Lucia. Hann
finnur til samkenndar með fólkinu
í Castries, en skynjar einnig fram-
andleik sinn. Ljós heimsins, ein-
kennandi ljóð fyrir The Arkansas
Testament, er litríkt, dregur upp
myndir úr daglegu lífí og er jafn-
framt sjálfsævisögulegt. Það er í
hinum opna, útleitna stíl, þeim ein-
kennilega hristingi hversdags-
máls/hversdagsleika og upphafn-
ingar/hátíðleika sem Walcott iðkar
flestum skáldum betur.
The Another Life (1973) er
sjálfsævisögulegt ljóð upp á
150 blaðsíður. Hvergi eru mál-
lýskur Karíbahafsins meira
áberandi en í þessu ljóði. Form-
ið er síður en svo eitt heldur
margs konar og stundum bund-
ið.
Þegar Walcott var beðinn
um að skýra frá því hvaða
breskri Ijóðhefð hann tilheyrði,
með hvaða skáldum hann ætti
helst samleið, svaraði hann:
„Ég er fyrst og síðast algjör-
lega karíbskur rithöfundur."
Vitað er að Walcott dáir ljóð
írans Seamus Heaneys og
Philip Larkin er honum hugþekkur.
Menn hafa viljað líta svo á að
þeir Heaney og Walcott og líka
Jósef Brodskí, sem nota allir rím,
boðuðu afturhvarf til ríms og hefð-
bundins kveðskapar. Það er hæpið
að álykta svo. Walcott segir að
ekki skipti máli hvort ljóð sé rímað
eða ekki, ljóð þarfnist ekki ríms.
Það er mjög ævintýraleg ferð um
mál og myndir sem hægt er að
fara með Derek Walcott.
Lokar þú augunum fyrir
skemmtilegu fríi í útlöndum?
Ef svo er getur þú opnað þau fyrfr ódýru fargjöldunum hjá SAS, þau eru ótrúleg en sönn
og spennandi áfangastaðir bíða þln um alla Evrópu.
0
j90°'‘
Kaupmannahöfn
Gautaborg
Malmö
Osló
Stavanger
Bergen
Kristiansand

.90°’'
Stokkhólmur
Norrköping
Jönköping
Kalmar
Vesterás
Váxjö
Kynnið ykkur SAS hótelbæklinginn sem
liggur frammi á öllum feröaskrifstofum.
Boöið er upp á hótelgistingu á mjög góöu
veröi í fjölmörgum löndum.
Lágmarksdvöl einn sunnudagur, hámarksdvöl 5 dagar. Barnaafsláttur er 50%. Flugvallarskattur er ekki innifalinn í uppgefnu verði:
1250 kr. á íslandi, auk 630 kr. á fargjald til Kaupmannahafnar.
Brottfarardagar: Mánudagar, miðvikudagar og laugardagar.
Komudagar: Þriöjudags-, föstudags- og sunnudagskvöld.
Hafðu samband við SAS
eða ferðaskrifstofuna þína.
SAS á íslandi - valfrelsi i flugi!
Laugavegi 172 - Slmi 62 22 11