Morgunblaðið - 13.10.1992, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. OKTÓBER 1992
ísland og EES
Með lögum skal land byggja,
en með ólögum eyða
eftir Önnu
Snæbjörnsdóttur
í Morgunblaðinu 2. september sl.
birtist grein eftir Bjöm Bjamason
þingmann, þar sem hann er að vitna
í Reykjavíkurbréf Morgunblaðsins
frá 30. ágúst. Greinin nefnist: Þing-
umræður um EES og stjómarskrána.
Þar segir: „Þeim sem ekki situr á
Alþingi og þar með ekki heldur und-
ir ásökunum um að hann bijóti gegn
stjórnarskránni með því að ljá EES-
samningnum lið sitt, kann að þykja
umræður um stjómarskrárþátt máls-
ins lítils virði. Fyrir þingmenn skipt-
ir hins vegar miklu að kanna þennan
þátt eins nákvæmlega og unnt er.“
Umfjöllun Reykjavíkurbréfs mun
hafa átt við málsmeðferð í þingsöl-
um. Ætli það yrði ekki býsna erfitt
að finna þann fulltíða íslending, sem
teldi það lítils virði að þingmenn
færu að stjómarskipunarlögum.
Þingmenn verða að vinna eið að
stjómarskránni, án þess geta þeir
ekki hafið störf sem slíkir. Hljóta
þeir því ekki jafnframt að hafa fyr-
irgert starfi sínu jafnskjótt og þeir
brytu eiðinn og gerðust eiðrofar?
Færi svo yrði atkvæði þeirra lítils
virði.
Snúum okkur aftur að grein
Bjöms. „Leitað hefir verið til lög-
fræðinga í því skyni og liggja fjórar
skriflegar greinargerðir á borðum
þingmanna." Hér á hann við eftir-
taldar greinargerðir:
I. EES og stjómarskráin, eftir dr.
Guðmund Alfreðsson, sem hann
skrifaði fyrir utanríkismálanefnd Al-
þingis. Guðmundur er doktor í þjóð-
rétti og einn bezt menntaði ísíend-
ingur á því sviði. Varla var því hægt
að velja hæfari mann til verksins.
Auk þess var hér hlutlausum aðila
farið verkefnið og það var gert á
lýðræðislegan hátt, þar sem hópur
þingmanna úr öllum stjómmála-
flokkum sóttist eftir áliti hans.
II. Stjómarskráin og EES-samn-
ingurinn, mat fjögurra manna nefnd-
ar. Nefndina skipuðu þrír virtir lög-
fræðingar, sem valdir voru af utan-
ríkisráðherra sjálfum, fjórði nefndar-
maðurinn var skipaður samkvæmt
tilnefningu dómsmálaráðherra.
Nefndina skipuðu Þór Vilhjálmsson
hæstaréttardómari, Gunnar G.
Schram prófessor, Stefán Már Stef-
ánsson prófessor og Ólafur W. Stef-
ánsson _ skrifstofustjóri.
III. Álit prófessors Bjöms Þ. Guð-
mundssonar, er hann sendi utanríkis-
málanefnd. I formála álitsgerðarinn-
ar segir prófessor Bjöm: „Ég væri
ekki samkvæmur sjálfum mér ef ég
léti þess ekki getið að lokum, þótt í
hlut eigi hæstvirt utanríkismála-
nefnd, að mér Jiefur runnið til rifja
gálaust tal ýmissa stjómmálamanna
um stjómarskrárlegan þátt þessa
máls en um hann einan er hér fjall-
að. Það má aldrei verða í þingræðis-
ríki að framkvæmdavaldshafar mis-
leiði þjóðfélagsþegnana í afstöðu'
sinni til lagagrunns sem þjóðin bygg-
ir tilveru sína á.“
IV. Stjómarskráin og EES eftir
Davíð Þór Björgvinsson dósent, sem
telur sig hafa fært rök fyrir því að
ákvæði EES-samningsins feli ekki í
sér framsal á ríkisvaldi.
Grípum enn niður í grein Bjöms
Bjamasonar. „Hins vegar má minn-
ast þess, að Morgunblaðið hefur birt
í heild álitsgerð Qögurra lögfræð-
inga, er utanríkisráðherra fól að gera
fræðilega úttekt á EES og stjómar-
skránni. Þeir telja samninginn ekki
andstæðan stjómarskránni."
Þetta er eina greinargerðin, sem
Björn minnist á, enda vinnuplagg
stjómarinnar. Hvorki kýs Bjöm að
ræða greinargerð dr. Guðmundar
„í þeirri stöðu sem nú
er komin upp virðist
aðeins um eina lausn
að ræða. Hún er sú að
fram fari þjóðarat-
kvæðagreiðsla um aðild
íslands að Evrópska
efnahagssvæðinu.
Þannig og aðeins þann-
ig er hægt að forða
handhöfum löggjafar-
valdsins frá því, að taka
þá áhættu, að fyrirgera
æru sinni með því að
brjóta sjálfa stjórnar-
skrána.“
Alfreðssonar, sem tekur af öll tví-
mæli um að EES-samningurinn
stangist á við stjómarskrána, né virð-
ast vamaðarorð prófessors Bjöms
Þ. Guðmundssonar, hvers rök hníga
í sömu átt, hafa náð eyrum hans.
Er það í anda sjálfstæðisstefnunn-
ar, að hafna lýðræðislegum vinnu-
brögðum, en kjósa að fylgja þeim,
sem sýna á sér einræðislegar til-
hneigingar?
„Þessi hugsjón frelsis og sjálf-
stæðis mætir nú öndverðri öllu, þar
sem er stefna sósíalista. Þeirra „hug-
sjón“ ser sú að velja fáeina forráða-
menn til þess að hafa vit og stjóm
fyrir allan fjöldann. ófrelsi og ósjálf-
stæði einstaklinganna er höfuðein-
kenni stefnunnar. Frá henni er ekki
nema stutt spor yfir í einveldisstjóm,
og þetta stutta spor hafa ráðríkir
sósíalistaforingjar stigið á vorum
dögum, bæði á Rússlandi (Lenín) og
á Italíu (Mússólíni). Til eru og til
hafa verið þjóðir, þar sem manndóm-
ur einstaklinganna sýnist svo lítill,
að ófrelsi virðist hæfa þeim best.“
Hér leyfir greinarhöfimdur sér að
vitna í skrif Jóns Þorlákssonar, fyrsta
formanns Sjálfstæðisflokksins og
síðar forsætisráðherra, sem birtist í
blaðinu Heimdalli árið 1930, þar sem
hann er að skýra stefnu Sjálfstæðis-
flokksins.
Og hvílík vizka, að starfa sam-
kvæmt gögnum sem fela í sér vafa
á eigin verðleika (hér er, að sjálf-
sögðu, átt við að einkanefndarmenn
utanríkisráðherra töldu sig verða að
slá vamagla við niðurstöðum sínum)
en hafna handbæmm gögnum, er
leiða til skýrrar og afdráttarlausrar
niðurstöðu.
Hefði einkanefndin aftur á móti
komist að sömu niðurstöðu og dr.
Guðmundur og prófessor Bjöm, hefði
verið stór vandi á höndum fyrir títt
nefndan ráðherra, því hann er búinn
að skrifa undir samninginn. Og það
varðar ráðherra ábyrgð, að gera neitt
það er skert geti frelsi eða sjálfsfor-
ræði landsins. Honum hefði því borið
að segja af sér.
Þess ber að geta, að fjölmargir
aðrir málsmetandi íslenzkir lögfræð-
ingar hafa varað við stjómarskrár-
broti þeirra er samþykkja EES-
samninginn að stjómarskránni
óbreyttri. Einn þessara manna er
formaður Lögmannafélags íslands,
Ragnar Aðalsteinsson, hæstaréttar-
lögmaður. Hæfustu lögfræðingar
frændþjóða okkar hafa einnig komist
að þeirri niðurstöðu, að EES-samn-
ingurinn feli í sér valdaframsal,
Það er athyglisvert að danska
þjóðin, auk margra annarra Evrópu-
þjóða, skuli teljast hafa nægan
manndóm til að taka sínar eigin
ákvarðanir. Það var einmitt í Dan-
Anna Snæbjörnsdóttir
mörku sem þjóðhetja okkar íslend-
inga, Jón Sigurðsson, forseti, fómaði
ævi sinni og kröftum, til að íslenzka
þjóðin næði rétti sínum. Hann mat
þjóð sína ekki manndómsrýra. Hann
vissi að hún var fullfær um að stjóraa
sínum eigin málum.
Hið unga islenska lýðveldi, sem
ekki hefur enn náð að standa í full
50 ár, stendur nú frammi fyrir því
að þess eigin böm svíkist aftan að
því.
í þeirri stöðu sem nú er komin upp
virðist aðeins um eina lausn að ræða.
Hún er sú að fram fari þjóðarat-
kvæðagreiðsla um aðild íslands að
Evrópska efnahagssvæðinu. Þannig
og aðeins þannig er hægt að forða
handhöfum löggjafarvaldsins frá því,
að taka þá áhættu, að fyrirgera æru
sinni með því að bijóta sjálfa stjóm-
arskrána.
Ef þjóðin hafnar aðild verður ekki
um neitt stjómarskrárbrot að ræða.
Fari á hinn bóginn svo að þjóðin
þekki ekki sinn vitjunartíma og hún
samþykki aðild, jafnframt því að öll
hin EFTA-ríkin geri það einnig, þá
fyrst þarf að fara að huga að stjóm-
arskrárbreytingu.
Höfundur er hönnuður og rak
eigin innfl.- og heildsölufyrirtæki
írúm 20 ár.
Tímasprengja á
Reykj avíkurflug've lli
eftir Ólínu
Þorvarðardóttur
Degi er tekið að halla. Myrkrið
sígur yfir borgina, ljós kvikna í hús-
um og umferðaróróinn kyrrist. Fólk
er að ganga til náða, böm komin
undir sæng. Utan úr Qarskanum
berst þungur gnýr sem magnast og
færist nær. Flugvél að koma inn til
lendingar. En það er eitthvað ein-
kennilegt við hljóðið, hve það hækkar
og þyngist, ljósin færast neðar og
neðar, þau nálgast húsin óðfluga ...
síðan sprenging! Eldhaf. Og svo
kvalaóp fólksins í húsunum sem fær
enga björg sér veitt. Kyrrlátt kvöldið
er orðið að logandi martröð. Það
hefði getað gerst hvar sem var. Að
þessu sinni gerðist það við Schipol í
Amsterdam.
Ég minnist þess hvemig mig kitl-
aði í magann, átta ára bam, þegar
tekið var á loft frá Reykjavíkurflug-
velli og borgin skrapp saman fyrir
neðan mig, breyttist í matchbox bíla
og lítil kubbahús sem ég gat virt
fyrir mér góða stund áður en vélin
skreið í stórum sveig út á Faxafló-
ann. Ég velti því stundum fyrir mér
í þá daga hvað myndi gerast ef við
dyttum niður á húsin. Eða á götuna
þar sem vegfarendur fóru ferða sinna
óttalausir; konur með pínulitla
barnavagna og bflar fullir af ósýni-
legu fólki.
Sömuleiðis sótti að mér ógnvænleg
tilfinning þegar komið var heim úr
sveitinni að hausti og aðflugið tekið
yfir miðbæinn. Það var engu líkara
en hjólin strykjust við húsþökin síð-
ustu sekúndumar fyrir lendingu.
Einkum hafði ég áhyggjur af ljósa-
staurunum við Hringbraut sem mér
fannst ævinlega að myndu rekast
upp undir flugvélina.
Ásættanlega áhætta?
Árum saman hafa menn borið ugg
í bijósti vegna sívaxandi flugumferð-
ar við Reykjavíkurflugvöll. Völlurinn
er auk þess þannig í „sveit settur“
að það býður heim á stórslysi, færi
eitthvað úrskeiðis.
Norðanmegin við völlinn eru ein
fjölfömustu umferðargatnamót
borgarinnar við Hringbraut. Þar
skall niður feijuflugvél fyrir fáum
árum, miðja vegu milli flugvallar og
Hringbrautar. Sunnanmegin er lá-
greist en þétt íbúðabyggð. Ekki eru
mörg ár sfðan farþegaflugvél hlekkt-
ist á í flugtaki og rann stjómlaus út
á Suðurgötu. Austanmegin og vestan
eru sömuleiðis fiölmenn íbúa- og at-
hafnasvæði.
Það er alkunna að flugvélum
hlekkist einkum á í flugtaki og lend-
ingu. Því skelfilegri verður tilhugs-
unin um miðbæinn þar sem stjóm-
sýslan er nánast öll samankomin í
einni bendu: Alþingishúsið, ráðhúsið,
umhverfisráðuneyti, samgönguráðu-
neyti, félagsmálaráðunevti að
ógleymdu forsætisráðuneyti og
stjómarráðsbyggingunni við Amar-
hól. Menntaskólinn í Reykjavík, Hót-
el Borg auk fjölmargra verslana og
þjónustustofnana sem allar liggja í
næsta nágrenni við fluglínu véla í
aðflugi eða flugtaki. Yfir miðbænum
sveimaði vélarvana einkaflugvél fyrir
tveimur árum skömmu áður en hún
fórst við Ægisíðu.
Einka- og kennsluflugið burt
Síðastnefnda flugslysið varð til-
efni þess að borgarfulltrúar Nýs vett-
vangs fluttu um það tillögu í borgar-
stjóm Reykjavíkur í nóvember 1990
að þá þegar yrði hafist handa í sam-
vinnu við flugmálayfirvöld að finna
nýtt flugvallarsvæði undir einka- og
kennsluflug, með það fyrir augum
að beina slíkri flugumferð frá
Reykjavíkurflugvelli. I greinargerð
með tillögunni kemur fram að um
75% flugumferðar um Reykjavíkur-
flugvöll sé vegna einka-, æfinga- og
kennsluflugs. Árið áður höfðu alls
orðið ríflega 109 þúsund lendingar
og flugtök á vellinum, þar af voru
lokalendingar einungis um fjórðung-
ur allra „hreyfinga" á vellinum. Það
þýðir að öll önnur flugtök og lending-
ar voru vegna æfingaflugs.
Samkvæmt upplýsingum frá flug-
málastjóm höfðu þá orðið um 60 slys
og óhöpp við flugvöllinn frá upphafi,
þar af vel á fjórða tug vegna einka-
og kennsluflugs. Af þeim tilfellum
höfðu 22 skapað umhverfishættu,
þar em um var að ræða hreyfilbilan-
ir eða erfiðleika í flugtaki og að-
flugi. Um að bil helmingur þessara
óhappa átti sér stað á síðastliðnum
áratug.
Tillögu borgarfulltrúa Nýs vett-
vangs var vísað til borgarráðs. Leið
svo og beið. í millitíðinni var að störf-
um nefnd á vegum samgönguráðu-
neytisins sem átti að skila áliti um
framtíð Reykjavíkurflugvallar. Það
álit var lagt fram síðasta vetur, og
þar kemur fram sú einróma afstaða
að stefna beri að því að flytja æfinga
og kennsluflug frá Reykjavíkurflug-
Ólína Þorvarðardóttir
„Það hlýtur sömuleiðis
að vekja furðu þegar
menn þrjóskast við og
vísa frá tillögu sem fel-
ur í sér að framfylgja
stefnu sem allir hlutað-
eigandi, þar á meðal
borgaryfirvöld, hafa
þegar fallist á.“
velli. Samskonar stefnumótun hafði
einnig um svipað leyti komist inn í
Aðalskipulag Reykjavíkur, væntan-
lega vegna nýafstaðinnar umræðu í
borgarstjóm.
„Ekki benda á mig,“!
Og þannig var staðan nú í haust-
byijun, að allir sem málið varðaði
virtust orðnir sammála um að flytja
bæri einka- og kennsluflugið frá
Reyjavíkurflugvelli. Hefði nú í ljósi
þessa mátt ætla að menn tækju því
vel að enn skyldi vakin athygli á
málinu, enda frumkvæði það eina
sem virtist skorta. Nú dustaði ég
rykið af tillögu Nýs vettvangs og
endurflutti hana í borgarráði í lok
ágúst.
En viti menn: Tillögunni var vísað
frá. Og rökin? Jú, tillagan var
„óþörf“, að mati formanns skipulags-
nefndar, þar eð aðalskipulag gerir
ráð fyrir að „athugað verði með
flutning einka- og kennsluflugs" eins
og segir í bókun með frávísunartil-
lögunni. Svo mörg vora þau orð.
Það er vitanlega undranar- og
áhyggjuefni að meirihluti borgarráðs
skuli ekki sjá ástæðu til að sam-
þykkja tillögu sem þó er í fullu sam-
ræmi við stefnu skipulagsyfirvalda
og felur í sér að viðurkenndum
stefnumiðum sé hrint í framkvæmd.
Það hlýtur sömuleiðis að vekja furðu
þegar menn þijóskast við og vísa frá
tillögu sem felur í sér að framfylgja
stefnu sem allir hlutaðeigandi, þar á
meðal borgaryfirvöld, hafa þegar
fallist á. Viðbrögðin vekja þann
óþægilega gran, að í augum sjálf-
stæðismanna skipti meira, „hver“
flytur tillöguna heldur en það „hvem-
ig“ hún hljóðar.
Nú er allt við það sama og fyrr.
Menn hafa þvegið hendur sínar og
þurrkað af óljósri stefnumótun í aðai-
skipulagi og nefndaráliti samgöngu-
ráðuneytis, en enginn tekur af skar-
ið. Á meðan tifar tímasprengjan við
Reykjavíkurflugvöll, þar sem sek-
úndur skera úr um það hvorrt flug-
vél hlekkist á innan vallar eða utan:
Hvort hún kemur niður á Hring-
brautinni, í miðbænum eða Faxafló-
anum. Sú áhætta hlýtur að valda
borgaryfirvöldum þungum áhyggjum
sem þegar myndi létta talsvert ef
þyngstu flugumferðinni yrði beint
annað.
Ég skora því á borgaryfirvöld að
beita sér í málinu og láta ekki freist-
ast til að vísa ábyrgðinni annað.
Höfundur er borgarfulltrúi Nýs
vettvangs.