Morgunblaðið - 24.02.1993, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 24. FEBRÚAR 1993
Mannorðsmeiðing-
ar og nornaveiðar
eftírArna Baldursson
Ótrúlegu moldviðri hefur verið
þyrlað upp að undanfömu eftir að
skiptastjóri þrotabús Fórnarlambs-
ins hf. (áður Hagvirkis hf.) fór fram
á að eigur Hagvirkis-Kletts hf. yrðu
kyrrsettar. Skiptastjóri taldi sig
hafa rökstuddan grun um að ekki
hefði verið staðið að málum með
eðlilegum hætti við sölu eigna til
Hagvirkis-Kletts og því bæri að
kyrrsetja eignir og innsigla fyrir-
tækið. Embættismenn gerðu í fram-
haldi af því „skyndiaðför" að
morgni hins 12. febrúar, þar sem
fyrirtækið skyldi innsiglað á met-
tíma og forsvarsmenn Hagvirkis-
Kletts átti nánast að grípa eins og
þjófa um nótt við myrkraverk sín.
Aðförin sem aðeins átti að taka
nokkrar mínútur hefur þó tekið
lengri tíma en embættismenn hafa
væntanlega ætlast til. Og opinberu
starfsmennimir sem hlotnaðist sá
heiður að telja og meta allar eignir
þessa vafasama fyrirtækis eru svo
sannarlega ekki öfundsverðir af
starfa sínum.
Hart ertu leikinn, Sámur fóstri
Meðal raka sem skiptastjóri hélt
fram máli sínu til stuðnings í þessa
veru vom þau, að gert hefði verið
upp við nánast alla kröfuhafa nema
ríkisvaldið. Ennfremur lét hann frá
sér rakalausar staðhæfingar um
greiðslur á einkaskuldum forráða-
manna án þess að kanna tildrög
skuldbindinga. Já, Ijótt ef satt er
og mörg em svíðingsverkin sem
bissnessmennimir vinna á Sámi
fóstra. í þessu sambandi er þó vert
að benda á nokkur atriði: Enginn
þeirra fjölmörgu íbúðarkaupenda,
sem væntanlega skipta tugum og
em vafalítið flestir réttir og sléttir
launamenn, sátu uppi slyppir og
snauðir eftir viðskipti sín við fyrir-
tækið. Enginn þeirra fjölmörgu
undirverktaka sem störfuðu á veg-
um þess var dreginn í svaðið. Eng-
inn launþegi varð af Iaunum sínum;
aðeins nokkrir þeirra fengu ekki
hluta orlofs síns greiddan. Engir
verkkaupar sátu uppi með hálfunn-
in verk. Svipaða sögu er að segja
um fjölmarga viðskiptaaðila. Skyldi
enginn hinna mörgu „sannleiksleit-
andi“ fjölmiðlaspámanna hafa leitt
hugann að þessu eða hefur þeim
kannski ekki þótt þetta nógu frétt-
næmt? Hve mörg em þau gjaldþrot
stórra og smárra aðila í þjóðfélag-
inu undanfarin ár sem hafa fengið
hina snautlegu eftirskrift: „Engar
eignir fundust í búinu. Ekkert
fékkst greitt upp í kröfur." Það er
dálítið kaldhæðnislegt, að þegar
forsvarsmenn fyrirtækja leitast við
að ljúka málum á sem sársauka-
minnstan og heiðarlegastan hátt
fyrir flesta aðila skuli hinir sömu
vera sakaðir um undanskot eigna,
sérkennilega geminga, að víkja sér
undan fjárhagslegri ábyrgð og
maka krókinn allt hvað af tekur.
Staðreyndin er hins vegar sú að
þeir hafa lagt persónulegar eignir
undir og tekið lán í eigin nafni til
bjargar fyrirtækinu og spyija má
hversu algengt það sé meðal manna
í atvinnurekstri. Getur hugsast að
sá hópur manna, sem stundað hefur
atvinnurekstur, lent í gjaldþroti en
haldið flestum sínum persónulegu
eignum eftir sem áður, sé allmiklu
fjölmennari en sá sem leggur allt
undir og hættir á að tapa öllu?
Á þvælingi í kerfinu
Þetta heitir nú að hafa enda-
skipti á hlutunum og hvað með alla
milljónatugina sem fyrirtækið
skuldar ríkinu, kann einhver að
spyija. Þegar Fómarlambið var lýst
Tölvur
Sunnudagsblaði Morgunblaðsins, 7. Mars nk., fylgir blaðauki sem
heitir Tölvur. í þessum blaðauka verður m.a. fjallað um forsendur
þess að tölvuvæða fyrirtæki, tölvusýningar erlendis, íslenskan
viðskiptahugbúnað, stýrikerfi, framtíðarsýnina og margt fleira
viðkomandi tölvum fyrir einstaklinga og fyrirtæki.
Einnig verður greint frá nýjungum á tölvumarkaðnum hvað varðar
vélbúnað, hugbúnað og menntun.
Þeim sem áhuga hafa á að auglýsa í þessu blaði er bent á að tekið
er við auglýsingapöntunum til kl. 16.00 mánudaginn 1. mars.
Nánari upplýsingar veita Agnes Erlingsdóttir, Helga
Guðmundsdóttir og Petrína Olafsdóttir, starfsmenn
auglýsingadeildar, í síma 69 1111 eða símbréf 69 1110.
fliótipwP&foilr
- kjami málsinsl
Árni Baldursson
„Fréttaflutningur og
fjöimiðiaumræða um
þetta mál hefur að
mörgu leyti verið með
endemum o g minnir um
margt á nornaveiðar
miðalda. Sumir fjöl-
miðlar hafa lagt sig í
líma við að gera eig-
anda/eigendur tor-
tryggilega og hafa
lagst svo lágt í lágkúr-
unni að undrun sætir.“
gjaldþrota átti fyrirtækið óútkljáð
þijú dómsmál á hendur ríkisvaldinu.
Viðamest þeirra er söluskattsmálið
svonefnda sem á rætur að rekja
allt aftur til virkjunarframkvæmda
á árinu 1981. Það mál er eins og
mörgum er vafalítið kunnugt til-
komið vegna mismunandi túlkunar
á óljósum reglugerðarákvæðum um
söluskattsskyldu af vinnu á virkjun-
ar- og byggingarstað. Á þessum
tíma var á því ýmis gangur, hvort
aðilar eins og Hagvirki og fleiri
innheimtu og greiddu söluskatt af
vinnu sinni á virkjunarstað. Hag-
virki innheimti aldrei söluskattinn
og greiddi hann þar af leiðandi
ekki heldur, að undanskildum þeim
108 milljónum sem innheimtar voru
með lokunaraðgerðum árið 1989.
Erlendir aðilar sem unnu við hlið
Hagvirkismanna á fjöllum munu
ekki hafa innheimt eða greitt sölu-
skatt af sinni vinnu og þótti ekki
tiltökumál. Einhveijir innlendir aðil-
ar greiddu málamyndaupphæð eftir
á, þegar Hagvirki var komið í mál
út af söluskattinum, og áskildu sér
rétt til þess að kreíjast endur-
greiðslu ef Hagvirki ynni málið fyr-
ir dómstólum. Endanleg niðurstaða
er ekki enn fengin í þessu máli eft-
ir að það hefur velkst í kerfinu um
margra ára skeið. Hin tvö málin
sem rekin eru fyrir dómstólum
varða niðurfellingu af aðflutnings-
gjöldum vinnuvéla vegna fram-
kvæmda í Helguvík, en þær voru
samkvæmt sérstökum lögum und-
anþegnar slíkum gjöldum, og
greiðslur fyrir vinnu við byggingu
Flugstöðvar Leifs Eiríkssonar,
hvorutveggja mál sem einnig hafa
dregist á langinn. í ljósi þessara
aðstæðna mætti kannski benda hin-
um ýmsu sjálfskipuðu riddurum
sannleikans á að gaumgæfa sem
snöggvast hvort það hafi nú verið
af bragðvísi einni saman, sem for-
svarsmenn Fómarlambsins hafi ef
til vill metið stöðuna þannig að
eðlilegra væri að leitast við að gera
upp við aðra kröfuhafa en Sám
fóstra, meðan mál gegn honum eru
enn óútkljáð. Dæmi nú hver fyrir
sig. Á það má benda að vinnist þau
fyrir dómstólum væri fyrirtækið
tæpast gjaldþrota.
Hver hefur logið mest?
Fréttaflutningur og fjölmiðlaum-
ræða um þetta mál hefur að mörgu
leyti verið með endemum og minnir
um margt á nornaveiðar miðalda.
Sumir íjölmiðlar hafa lagt sig í líma
við að gera eiganda/eigendur tor-
tryggilega og hafa lagst svo lágt í
lágkúrunni að undrun sætir. Því
miður virðast lítil takmörk fyrir því
hve lágt er hægt að leggjast til
þess að reyta æruna af mönnum.
Mikil lifandis skelfíng eru þeir út-
varpsmenn bijóstumkennanlegir
sem fá sig til þess að spyija blásak-
laust fólk álíka gáfulegrar spurn-
ingar og að ofan greinir og heyra
mátti á einni útvarpsstöðinni fyrir
síðustu helgi. Ómælda vorkunn eiga
líka viðmælendur þeirra sem gerast
ginningarfífl slíkra manna og taka
þátt í jafn lítilmótlegum aulaskap.
Þetta er kannski það sem er kallað
„fijáls og lifandi fjölmiðlun"?
Það vill svo til að sá sem þessa
grein skrifar hefur starfað hjá Hag-
virki, forverum og eftirkomendum
þess, frá upphafi. Og satt að segja
erum við, ég og félagar mínir, bara
nokkuð stoltir af því og má það
gjaman koma fram. Við þekkjum
ekki þá skúrka sem sumir ijölmiðlar
reyna nú að telja fólki trú um að
haldið hafi um tauma þar á bæ.
Þvert á móti er okkar reynsla sú,
að þar fari hinir ágætustu menn,
sem vilji leggja góðum málum lið í
hvívetna, baráttuglaðir og þraut-
seigir. Þokkalegur vitnisburður um
þetta eru þeir tugir starfsmanna
sem hafa starfað hjá fyrirtækjunum
í blíðu og stríðu alla tíð. Þeir hafa
staðið þétt að baki eigendum í hvers
kyns þrengingum og gerningaveðri
og vilja helst hvergi annars staðar
vinna. Það eina sem mætti kannski
finna þessum mönnum til foráttu
eins og mál hafa nú skipast er að
þeir skuli hafa nennt að óhreinka
sig á því að standa í atvinnurekstri
af þessu tagi og hvað þeir eru í
raun seinþreyttir til vandræða.
Að lokum þetta: Flestum er
mannorð mikils virði. Öðrum sýnist
það lítils virði, einkanlega mannorð
annarra. Því miður eru sumir svo
innrættir, að þeim finnst það ekk-
ert tiltökumál að stunda mannorðs-
meiðingar opinberlega undir yfirsk-
ini „sannleiksástar“, upplýsinga-
skyldu, rannsóknarblaðamennsku
eða hvað þau nú heita öll fínu orð-
in. Hvenær drepur maður mann og
hvenær . drepur maður mannorð?
Það er kaldhæðnislegt til þess að
hugsa, að menn sem reyna að kom-
ast standandi og uppréttir út úr
erfiðleikum skuli þurfa að gjalda
fyrir það með mannorði sínu.
Höfundur hefur starfað hjá fyrir-
tækjunum síðan 1980 og skrifar
þessa grein fyrir hönd Starfs-
mannafélags Hagvirkis.
Lánskjaravísitalan
hækkaði um 0,31%
VÍSITALA lánskjara hækkaði um 0,31% milli mánaðanna janúar og
febrúar og gildir lánskjaravísitala 3.273 fyrir marsmánuð. Þessi
hækkun jafngildir 3,7% hækkun vísitölunnar á heilu ári. Síðustu
þijá mánuði hefur vísitalan hækkað um 4,3% umreiknað til árshækk-
unar og 2,4% síðustu sex mánuði. Síðustu 12 mánuði hefur visitalan
hækkað um 2,3%.
Vísitala byggingarkostnaðar
hækkaði um 0,2% milli janúar og
febrúar og gildir vísitalan 190,2 fyr-
ir marsmánuð eða vísitalan 608 mið-
að við eldri grunn. Síðustu 12 mán-
uði hefur vísitalan hækkað um 1,7%.
síðustu þijá mánuði hefur vísuatalan
hækkað um 0,5% og samsvarar það
um 2,1% hækkun á heilu ári.
Launavísitala febrúarmánaðar er
óbreytt frá fyrra mánuði eða 130,7
stig.