Morgunblaðið - 02.03.1993, Page 37

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 2. MARZ 1993
37
Minning
Guðbjörg María
Guðmundsdóttir
Fædd 3. mars 1908
Dáin 19. febrúar 1993
Gott er sjúkum að sofna
meðan sólin er aftamjóð,
og mjallhvítir svanir syngja
sorgblíð vögguljóð.
Gott er sjúkum að sofa
meðan sólin í djúpinu er,
og ef ti! vill dreymir þá eitthvað
sem enginn í vöku sér.
(Davíð Stefánsson)
Mig langar í nokkrum orðum að
minnast hér ömmu minnar, ömmu
Mæju, sem lést 19. febrúar sl.
Amma Mæja hafði verið veik í
langan tíma en þrátt fyrir það var
ég ekki undir það búinn að fá and-
látsfregnina. í undirmeðvitund
minni hafði alltaf blundað sú barns-
lega einfeldni að trúa því að amma
næði sér og og ég gæti þá rætt
við hana og þakkað henni fyrir allt
það sem hún hefur verið mér í líf-
inu.
Amma Mæja fæddist á Vatns-
skarðshólum í Mýrdal 3. mars
1908. Foreldrar hennar voru Guð-
mundur Guðmundsson bóndi á
Brekkum í Mýrdal, fæddur 1867,
og kona hans Rannveig Guðmunds-
dóttir, fædd 1871. Amma Mæja var
tekin í fóstur á unga aldri en naut
þess þó að alast upp hjá góðum
fósturforeldrum í nálægð við for-
eldra og systkini í Mýrdalnum. í
upphafi kreppunnar miklu réð
amma sig sem vinnukonu að Vest-
urhúsum í Vestmannaeyjum. Þar
líkaði henni vistin vel og ekki spillti
það fyrir að þar var fyrir í vinnu
ungur maður, nýútskrifaður
„mótoristi" sem fljótlega elti hana
á röndum með grasið í skónum,
eins og hún orðaði það. Þessi ungi
piltur hét Sölvi Elíasson, fæddur
22. júní 1904 í Þórðarbúð í Eyrar-
sveit á Snæfellsnesi. Undir kirkju-
garðsveggnum í Eyjum ákváðu þau
svo að takast sameiginlega á við
gleði og sorgir framtíðarinnar.
Þessa ákvörðun staðfestu þau svo
fyrir Guði og mönnum hinn 14.
júní 1931.
Ég minnist þess alltaf hvemig
amma og afí brostu hvort til ann-
ars og urðu viðkvæm á svip er tal-
ið barst að því hvernig þau kynnt-
ust. Sérstaklega minnist ég þessa
umræðuefnis og hve viðkvæm þau
voru á skírnardegi dóttur minnar,
en þann dag áttu þau 50 ára brúð-
kaupsafmæli.
Amma og afí eignuðust tvo syni,
Hafstein, fæddan 17. október 1932,
maki Kolbrún Haraldsdóttir, og
eiga þau fjögur börn; og Garðar,
fæddur 16. maí 1934, maki Edda
Hrönn Hannesdóttir, og eiga þau
fimm börn. Barnabamabörnin em
orðin 19 talsins. í upphafí búskapar
leigðu amma og afí í Vesturbænum
í Reykjavík, en í stríðsbyrjun
keyptu þau og fluttust í nýtt hús-
næði við Einholt 9 og bjuggu þar
til dauðadags.
Ég varð þeirrar gæfu aðnjótandi
að umgangast ömmu reglulega alla
tíð og deila með henni gleði og
sorgum. Auðvitað voru bæði gleðin
og sorgirnar mótaðar af barnslegu
mati í upphafi, en eftir því sem ég
varð eldri, skildi ég æ betur hve
mikils virði og hve góður ráðgjafi
amma var mér. Ég gat treyst henni
fyrir öllu og það var alveg sama
hvað gekk á, amma var alltaf til
staðar. Hún var alltaf tilbúin til
þess að hlusta, ráðleggja og hugga.
Ég minnist þess varla að hafa
nokkurn tíma kvatt hana án þess
að hún annaðhvort saumaði rifu á
fötunum mínum, gæfí mér vettl-
inga eða sokka, eða laumaði að
mér pening eða mat. Svona var hún
amma. Hún helgaði líf sitt velferð
annarra.
Amma Mæja var trúuð kona og
því kynntist ég vel fýrir nokkrum
árum er ég gekk í gegnum mikla
erfiðleika í lífinu. Þá eins og svo
oft áður heimsótti ég ömmu og
rakti raunir mínar fyrir henni. Hún
hlustaði á mig þögul en sagði svo:
„Svona er lífíð, vinur minn, en við
verðum bara að treysta Guði.“ Ég
man hve viðkvæm amma var þetta
kvöld. Hún var þá nýlega orðin
ekkja eftir mikla þrautagöngu síð-
ustu mánuðina í lífi afa. En þrátt
fyrir það kvartaði hún ekki, nei,
hún faðmaði mig og kyssti og hvísÞ
aði að mér uppörvunarorðum. Á
þeirri stundu upplifði ég enn einu
sinni hve velferð annarra var henni
Helgi Pálsson, Selja
landi — Minning
Fæddur 18. september 1904
Dáinn 13. febrúar 1993
Það var rigningasumarið 1955
sem við Helgi frændi kynntumst.
Þá settist ég upp sumarlangt á
heimili hans, Seljalandi í Fljóts-
hverfi. Það hefur ekki síst verið
Helga að þakka að sumarið fór
ekki í vaskinn, því að hann var
bamgóður með afbrigðum. Skúr-
inn þar sem hann bjó til gúmmískó
var mikill samastaður þetta sumar
og höfuðóvinurinn, rigningin,
breyttist í notalegt buldur á báru-
járnsþaki.
Helgi bjó lengst af á föðurleifð
sinni, Seljalandi, ásamt fjórum úr
systkinahópnum stóra, Þórarni
eldri, Jóni, Málfríði og Þórarni
yngri. Á yfirborðinu virtist ævi
hans líða fram eins og lygn á.
Allt snerist um að búa í haginn
fyrir heimilið og vinna hörðum
höndum. Þau hafa verið samhent
um það systkinin að skapa and-
rúmsloft sem getur varla átt sinn
. líka, slík er eindrægnin, umhyggj-
' an fyrir öllu sem lífsanda dregur
og rausnin. Systkinin tvö sem eftir
eru á Seljalandi, Málfríður og Þór-
arinn yngri, búa áfram í þeim anda.
Ég veit ekki hversu vel ég þekkti
Helga föðurbróður minn þótt ég
dveldist langtímum saman á Selja-
landi, en ég veit að hann var ein-
hver mesti öðlingur sem ég hef
fyrirhitt. Honum brást ekki geisl-
andi hlýtt viðmótið, og hann skipti
aldrei skapi. Hann var sögumaður
góður, skemmtilegur og hlátur-
mildur. Háttvísi hans var einstök.
Það má meðal annars marka af
því að hann talaði við börn og
búfénað af sömu virðingu og við
sýslumann. Ég heyrði hann aldrei
leggja nema gott til annarra og
kímnisögur hans voru lausar við
þá kæti yfír óförum annarra sem
er eitt einkenni á íslenskri fyndni.
Það er ein af ráðgátunum að
hve miklu leyti lyndiseinkunn fólks
eins og Helga er meðfædd og að
hve miklu leyti áunnin, hvort það
fólk sé til sem nær að temja lund
sína með svo mögnuðum árangri.
Svo mikið er víst að Helgi var langt
frá því að vera geðlurða. Því hlýt-
ur skapstilling hans að hafa verið
spurning um sjálfsaga.
Hann sýndi líka mikinn sjálfsaga
og karlmennsku í veikindum síð-
ustu árin og í langvarandi fötlun
sinni. Ótrúlegt er til þess að hugsa
ofarlega í huga. Hún ræddi ekki
um eigin sorgir, ónei, hún vildi
ekki íþyngja öðrum. „Treystu Guði
og vertu heiðarlegur." Þetta voru
ráðleggingar ömmu.
Það er nú einhvern veginn svo
að öllum bömum þykir vænt um
afa og ömmu. Það stafar af miklum
kærleika frá gamla fólkinu. Bama-
börnin eru sólargeislarnir þeirra og
þau umvefja þau örmum sínum og
hafa orðið tíma til þess að sinna
þeim og færa þeim gjafír. Áunninn
næmleiki gefur þeim einnig gott
veganesti til þess að ræða við
barnabömin um lífíð og tilveruna.
Þetta upplifði ég á dásamlegan
hátt, bæði sem barn og eftir að ég
varð fullorðinn og fyrir það mun
ég alltaf verða þakklátur. í dag
fínn ég fyrir miklu tómarúmi í lífi
mínu vegna fráfalls ömmu Mæju,
en ég veit að amma vill að ég fylli
þetta tómarúm með hlýjum minn-
ingum um þær stundir sem við
áttum saman bæði í gleði og sorg,
og það mun ég gera.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
(V. Briem)
Hannes.
Þær vom notalegar stundimar í
Einholtinu hjá afa og ömmu. Unga
parið sem var að hefja sinn búskap
í bflskúr við Háteigsveginn hafði
þangað margt að sækja. Það vom
ekki bara góðgerðir sem ávallt vora
til reiðu. Öll sú ástúð og umhyggja
sem gefín var af einlægni var okk-
ur Össa mikils virði.
að ekki em nema þijú ár síðan
hann haltraði daglega vestur í hús
til þess að gefa_ ánum sínum, þá
orðinn 85 ára. Á yngri áram var
hann ferðagarpur og mnikilvirk
grenjaskytta. Það hljóta að vera
ömurleg viðbrigði fyrir slíkan
mann að verða hreyfihamlaður á
tiltölulega ungum aldri. Þann kross
bar hann af sömu reisn og ein-
kenndi alla framgöngu hans.
Eitt atvik úr sumardvöl á Selja-
landi langar mig að rifja upp. Bróð-
ir minn og ég höfðum gengið inn
á Seljalandsheiði með Helga
frænda að Branná sem er töluvert
vatnsfall. Á kafla rennur hún í
þröngum stokki, straumþung og
nokkuð ógnvekjandi á að líta og
heyra. Við systkinin vildum
spreyta okkur og stökkva yfir ána.
Helgi leiðbeindi okkur og benti á
besta stað. Aðgerðin tókst, og það
var eins gott, því ólíklegt er að
hægt hefði verið að físka nokkurn
lifandi mann upp úr flaumnum.
Börnin sem komu til baka vora
góð með sig og þótti þau hafa stað-
ist manndómsraun. Ég verð Helga
ævinlega þakklát fyrir að hafa
leyft mér að stökkva.
Þegar svartsýni sækir á um
heiminn sem virðist enn fara versn-
andi að sumu leyti og svartsýni
um innri manninn sem er víst sam-
ur við sig, er gott að eiga athvarf
í minningunni um vammlausan
mann og vítalausan.
Steinunn Sigurðardóttir.
Við sátum oft á kassanum í litla
eldhúsinu hjá afa og ömmu,
borðuðum kleinur og jólaköku og
spjölluðum um liðna tíma eða það
sem helst lá á hjarta hveiju sinni.
Skilningur á þörfum og óskum
unga fólksins náði yfír allt og ekk-
ert var of gott fyrir þau. Það var
unga parinu lærdómsríkt og til
eftirbreytni að sjá þá ást og virð-
ingu sem afí og amma sýndu hvort
öðru.
Ósjaldan var bankað upp á í bíl-
skúmum og úti stóð afi Sölvi, send-
ur til að ná í okkur yfír eða færa
okkur eitthvað og ef heilsan var
bágborin var það spritt í mola sem
læknaði allt.
Elsku amma Mæja. Ég þakka
þér fyrir það sem þú varst mér og
þá elsku og hlýju sem þú gafst
mér og mínum af miklu örlæti.
íris.
Sýnist mér fyrir handan haf
hátignarskær og fagur
brotnuðum sorgar öldum af
upp renna vonar dagur.
(Hjálmar Jónsson)
Það var á fyrstu áratugum
aldarinnar sem unglingsstúlka,
kvik og létt á fæti, gekk yfír Reyn-
isfyall með fermingarkjólinn sinn
undir hendinni. Hún átti að ferm-
ast í sóknarkirkjunni sinni þennan
dag. Það tíðkaðist ekki að setja
hest undir krakka þótt þeir þyrftu
að fara bæjarleið, enda styst að
ganga yfir fjallið frá Vík. Þar átti
hún heima sín uppvaxtarár, hún
tengdamóðir mín, hjá góðu fólki í
stórbrotnu og fögru umhverfi.
Guðbjörg María Guðmundsdótt-
ir fæddist 3. mars 1908 að Vatns-
garðshólum í Mýrdal. Foreldrar
hennar vora hjónin Rannveig Guð-
mundsdóttir og Guðmundur Guð-
mundsson sem þar voru til heimil-
is. Þau voru bláfátækt bamafólk,
áttu alls 12 börn, en ekkert jarð-
næði. Því varð það hlutskipti þess-
ara hjóna, eins og svo margra
annarra fátæklinga á þessum tím-
um, að hópurinn tvístraðist og
börnunum, a.m.k. sumum þeirra,
var komið fyrir hjá frændfólki eða
vandalausum til skemmri eða
lengri dvalar.
María var gæfusöm, eins og hún
sagði mér sjálf, því hana tóku að
sér hjónin Elín Svipmundsdóttir
og Ingimundur Jónsson og ólu upp
sem sína eigin dóttur við gott at-
læti. Um hásláttinn vora þau beðin
að taka að sér litlu stúlkuna sem
þá var eitthvað óvær. Því var móð-
ir Elínar beðin að gæta bamsins
svo vinnandi fólkið hefði ekki af
því ónæði. Það var svo verk þessar-
ar gömlu konu að koma Maríu litlu
klakklaust í gegnum þetta fyrsta
og viðkvæma tímabil ævinnar.
Fjölskyldan fluttist seinna til
Víkur og þar ólst María upp eins
og fyrr segir. Hún gekk í bama-
og unglingaskóla í Vík og er óhætt
að fullyrða að kennslan þar hafí á
margan hátt verið á undan sinni
samtíð, a.m.k. ef miðað er við skóla
í sveit. Til dæmis var þar kennd
handavinna og leikfími auk hefð-
bundinna bóklegra greina og
áhersla lögð á þekkingu á náttúra
landsins og lestur ljóða. María
kunni líka margar visur og hafði
sérstakt dálæti á Bólu-Hjálmari,
vafalaust hefur samúð hennar með
þeim sem minna máttu sín átt þar
hlut að máli. María var einstaklega
handlagin og áhugi hennar á hvers
konar handavinnu kom fljótt í ljós.
Þegar hún var um fermingu fór
hún á saumanámskeið. Greiddi hún
sjálf fyrir með peningum sem hún
vann sér inn með því að fara með
og sækja hesta í haga fyrir ferða-
menn og bændur úr nágranna-
sveitum. Alla tíð var María sívinn-
andi, saumaði og pijónaði flíkur á
böm og fullorðna. Enn era til fal-
legar peysur systurbama minna
sem minnisvarði um hagar hendur.
Þá hefur þessi kunnátta komið sér
vel á tímum kreppu og vöraskorts
eins og var á þeim árum er María
hóf búskap.
í Vestmannaeyjum var þá, sem
nú, mikil verstöð og þangað kom
fólk víðsvegar að til að freista
gæfunnar. Það gerði María líka
og hitti þar ungan sjómann, glaðan
eldhuga, ættaðan úr Breiðafjarða-
reyjum. Unga stúlkan úr Víkinni
og sjómaðurinn hennar bjuggu
saman í Reykjavík í hart nær 60
ár, lengst af í Einholti 9, eða þar
til tengdafaðir minn, Sölvi Elíasson
bifreiðastjóri, lést hinn 21. júní
1988. Sölvi var mörgum kunnur
hér í borginni fyrir störf sín, lipur
og farsæll bílstjóri. Tengdaforeldr-
ar minir áttu sér mörg sameiginleg
áhugamál, t.d. að kynnast landinu
sínu. Sjórinn átti líka sterk ítök í
þeim enda bæði alin upp við sjó.
Margar ferðir fóru þau í fjörar,
skoðuðu steina og annað sem öld-
umar skola á land og oftar en
ekki var smáfólk með í för. Þetta
voru vinsælar og eftirminnilegar
ferðir.
Eftir að tengdamóðir mín varð
ekkja tók heilsu hennar að hraka.
Hún hafði misst lífsakkerið sitt og
varð ekki söm á eftir.
Þetta er í stóram dráttum lífs-
hlaup íslenskrar alþýðukonu sem
lifað hefur tímana tvenna. Fædd í
sárri fátækt en með góðum eðlis-
þáttum, sem hún ræktaði af alúð,
rann hún æviskeið sem okkur yngri
er hollt að hugleiða.
Að leiðarlokum þakka ég
tengdamóður minni áratuga
tryggð og umhyggju fyrir mér og
fjölskyldu minni.
Blessuð sé minning hennar.
Er syrtir af nótt, til sængur er mál að ganga,
- sæt mun hvíldin eftir vegferð stranga -
þá vildi ég, móðir mín,
að mildin þín
svæfði mig svefninum langa.
(Om Amarson)
Kolbrún Haraldsdóttir.
EríklrNkkjur
Gkesileg kaffi-
hlaðborð Mlegir
Siilir og mjög
góð þjóniLsta.
Iþplýsingar
ísíma22322
FLUGLEIDIR
IÍTIL LimilllK