Morgunblaðið - 16.04.1993, Síða 10

:. MQRPDNBLAÐIÐiEÖSTUÐAGUR, 1.6. APRÍj,;X9,93
fio
Þorvaldur Skúlason listmálari.
SEINNIVERK
ÞORVALDAR
Myndlist
Bragi Asgeirsson
Undanfarið hefur tugur mál-
verka hins nafnkennda lista-
manns Þorvaldar Skúlasonarver-
ið til sýnis í listhúsinu Sólon Is-
landus, og þar á meðal eru þijú,
sem hann málaði á árinu 1983,
eða síðasta heila árið sem hann
lifði, en hann dó 31. ágúst 1984.
Sýningin hefur hlotið nafnið
„Hinstu myndverk" og nokkur
þeirra hafa ekki sést áður opin-
berlega, en allar eru myndirnar
komnar úr einkasafni Ingibjargar
Guðmundsdóttur og Sverris Sig-
urðssonar.
Þetta er satt að segja dapur-
legt nafn á sýningu, en sýnu lak-
ara er að fæstar myndirnar geta
kallast þessu nafni, þar sem flest-
ar eru frá tímabilinu 1971-80,
en hins vegar standa allar sýn-
ingar Þorvaldar fyrir sínu í sjálfu
sér og það gerir þessi einnig
þótt nokkuð sundurlaus sé. Það
má að vísu að nokkru skrifast á
kostnað hins hráa húsnæðis, sem
menn hafa ekki enn náð tökum
á, en þó er mikil bót í því að flek-
ar eru komnir fyrir suðurglugga-
na. Samkvæmt nafngiftinni
mætti álíta að hér væri um að
ræða síðustu myndir sem Þor-
valdur málaði meðan hann gat
enn valdið pentskúfnum, en elsta
myndin á sýningunni „Elektra"
er máluð árið 1971, eða 13 árum
áður en hann dó og hún ber vott
um mikil umbrot og átök málara
í fullu fjöri.
En hvenær málari verður gam-
all er umdeilanlegt, og við vitum
t.d. að Picasso málaði að segja
má til síðasta lifsneista, auk þess,
sem margur vill meina að síðasti
áratugurinn hafi verið einn sá
merkasti á ferli hans, t.d. var
hann þá tíu árum á undan ný-
bylgjumálverkinu. Ekki nóg með
það heldur lauk hann við þrjú
verk á dag!
Það er þannig tómt mál að
tala um aldur málara, því að
sumir eru orðnir gamlir og úrelt-
ir í list sinni fyrir fimmtugt og,
jafnvel mun fyrr, en aðrir eiga
þá eftir blómaskeið sitt.
Það er sjálfsagt fagnaðarefni
að fá þessa sýningu og ég þykist
vita að mikið safn mynda sé til,
sem aldrei hafa komið fyrir sjón-
ir almennings, en hún er þó ekki
þess eðlis að tilefni sé til að gera
sérstaka úttekt á þessum verkum
né ferli hans.
Á þessari öld hraðans er mikil
hætta á að yngri kynslóðir verði
sér ekki meðvitandi um líf og
feril eldri og genginna brautryðj-
enda í myndlist, og menn eru
þegar farnir að reka sig á þetta
og stundum á hvorttveggja bros-
legan sem neyðarlegan hátt. Og
þar til rými Listasafns íslands
hefur margfaldast, svo það geti
nokkurn veginn gegnt hlutverki
sínu eru sýningar sem þessi
nauðsynlegar.
Þorvaldur Skúlason var einn
merkasti brautryðjandi íslenskr-
ar listar á þessari öld, og er hann
yfirgaf hlutlæga málverkið til
hags fyrir sértæk og síðan hrein
og klár form átti hann lengi erf-
itt uppdráttar, þótt hann nyti
alla tíð mikillar virðingar í ís-
lenskum listheimi. Hann var einn
af þeim málurum sem vísast
hefðu ílenst erlendis ef heims-
styijöldin síðari hefði ekki skollið
á, og jafn ágætur og menntaður
málari hefði vafalítið haslað sér
völl meðal stærri þjóðfélags-
heilda. En hlutskipti hans var,
eins og margra annarra fram-
sækinna myndlistarmanna, að
beijast fyrir lífi sínu á heimaslóð-
um fámennis, fáfræði og for-
dóma.
Nú berast þær merku fréttir
frá Árósum, að dóttir hans hafí
sett upp sýningu á myndverkum
hans í virtum sýningarsal, og að
25 hafi selst, sem er mjög óvenju-
legt í Danmörku hin seinni ár,
að ekki sé meira sagt. Auk þess
fékk sýningin mjög góðar viðtök-
ur og vel var skrifað um hana.
Sum þessara myndverka seldust
á mun hærra verði en fæst fyrir
verk listamannsins hér á landi,
og geta menn dregið sínar álykt-
anir af þessu öllu. Sögunni fýlgir
svo að enginn íslendingur hafi
fest sér mynd og fáir landar kom-
ið á sýninguna, og að því er ég
best veit fór þetta fram hjá ís-
lenzkum fjölmiðlum, en er í raun
stórfrétt.
Á stundum fínnst manni sem
myndlistin sé að verða homreka
hér á landi í öllum hávaðanum í
kringum kvikmyndir, sjónleiki
yfirborðsins og popptónlist, og
verðfallið á myndum eldri meist-
ara virðist meira en erlendis, og
þó voru þeir mun ódýrari sam-
bærilegum myndlistarmönnum
norrænum. Kannski erum við
svona fáir og smáir en vísa má
til þess í framhjáhlaupi, að bílar
á íslandi, svo og önnur veraldleg
þægindi eru dýrari hér en ytra,
en þó virðast hérlendir öllu frek-
ar hafa efni á þeim en fólk í
útlandinu!
En nóg um það og þessar línur
eru fyrst og fremst festar á blað
til að vekja athygli á að nokkrar
myndir hins frábæra listamanns
Þorvaldar Skúlasonar hanga uppi
í listhúsinu Sólon íslandus til
sunnudagsins 18. apríl.
UM HELGINA
Myndlist
Aður ósýnd verk
Hrings
í miðrými Listhúss i Laugardal stend-
ur yfir sýning Hrings Jóhannessonar og
er hún þar í boði Listgallerís. Hring þarf
ekki að kynna fyrir unnendum myndlist-
ar, svo sterk er staða hans í veröld ís-
lenska málverksins. Sýnd eru málverk
og risastórar teikningar eftir Hring frá
ýmsum tímum sem ekki hafa komið fyr-
ir sjónir almennings fýrr. Sýningu á verk-
um Hrings lýkur 20. apríl.
Sófinn „Wave“ eftir Kristinn
Brynjólfsson.
Hiisgag'iiahönnun í
Listhúsi
7. apríl síðastliðinn opnaði Kristinn
Brynjólfsson, innanhússarkitekt, sýningu
í sýningarsal Listagallerís í Listhúsinu í
Laugardal á ýmsum húsgögnum sem
hann hefur hannað, þar á meðal hinum
þekkta sófa „Wave“ sem hlotið hefur
viðurkenningu fyrir glæsilegt og fágað
útlit. Sófa þennan má meðal annars finna
í Ráðhúsi Reykjavíkur í skrifstofu borg-
arstjóra og í Design Centre í Lundúnum
sem er heimsþekkt hönnunarsafn. Krist-
inn sýnir einnig ýmis sérstæð húsgögn
frá Desform, en hann hefur sérhæft sig
í að kynna ítalska hönnun hér á landi.
Sýningin verður opin til 20. apríl og er
opin-alla daga nema páskadagana.
Á veggjum Listgallerís eru jafnframt
til sýnis teikningar og málverk Bjama
Ragnar, en myndirnar og húsgögnin
þykja ríma vel saman.
Sigrún Eldjárn
íFold
Dagana 17. apríl til 1. maí sýnir Sig-
rún Eldjám pastelmyndir í Gallerí Fold.
Sigrún Eldjám er fædd 1954, dóttir hjón-
anna Kristjáns og Halldóru Eldjárn. Hún
stundaði _nám við Myndlistar- og hand-
íðaskóla íslands árin 1974 til 1977 og
eftir það framhaldsnám við listaskóla í
Póllandi. Sigrún hefur haldið fíölda
Hringur Jóhannesson.
einkasýninga og tekið þátt í samsýning-
um víða um heim. Verk hennar eru m.a.
í eigu opinberra aðila og safna. Þá hefur
hún hlotið fíölmargar viðurkenningar
fyrir myndskreyttar bækur.
Norðurlandahúsið í
Færeyjum 10 ára
Grannar okkar og frændur, Færeying-
ar, fagna nú 10 ára afmæli Norðurlanda-
hússins í Færeyjum með dagskrá sem
hlaðin er þekktum norrænum listamönn-
um. f dag, 16. apríl, opnar sýning í hús-
inu á verkum norska listamannsins Káre
Tveter sem nefnist Myndir frá Sval-
barði. Verkin á þessari sýningu vom
sýnd fyrir nokkra í menningarmiðstöð-
inni Hafnarborg í Hafnarfirði að við-
staddri Noregsdrottningu. Sendiherra
Noregs í Kaupmannahöfn, Arne Arnes-
en, setur sýninguna, dansaðir verða fær-
eyskir dansar og leikin tónlist eftir Grieg.
Leðursmíði í Stöðlakoti
Á morgun, laugardaginn 17. apríl kl.
15.00, opnar Amdís Jóhannsdóttir sína
fyrstu einkasýningu í Stöðlakoti. Amdís
lærði söðlasmíði í „The Cordwainers
Technieal College" í Lundúnum og fékk
meistararéttindi í iðninni 1982. Hún hef-
ur tekið þátt í nokkrum samsýningum
erlendis, t.d. „Scandinavian Design" í
Japan árið 1987, Nord-Form í Svíþjóð
árið 1990 og Váxjö í Svíþjóð árið 1992.
Á hinum síðustu áram hefur aðalefnivið-
ur hennar verið steinbítsroð, og á sýning-
unni f Stöðlakoti era verk unnin úr roði
og leðri. Sýningin er opin til 2. maí.
Tónlist
Söngvar ljóss og
myrkurs
Sigurður Bragason, söngvari, og
Bjarni P. Jónatansson, píanóleikari,
halda tónleika í Vinaminni á Akranesi
þriðjudaginn 20. apríl kl. 20.30, en fyrri
tónleikar þeirra með þessari yfirskrift
verða á morgun í Stykkishólmskirkju. Á
efnisskránni verður m.a. ljóðaflokkurinn
Söngvar og dansar dauðans eftir Modest
Mússorgskíj fluttur á rússnesku, íslensk
Iög eftir Jón Leifs, Sigvalda Kaldalóns,
Áma Thorsteinsson og gamansöngvar
eftir Atla Heimi Sveinsson, auk sönglaga
eftir ítalska höfunda s.s. Paolo Tosti,
Giuseppe Verdi o.fl.
Vortónleikar Reykja-
lundarkórsins
Á morgun, laugardaginn 17. apríl, kl.
14.00 heldur Reykjalundarkórinn vortón-
leika sína í Áskirkju við Vesturbrún.
Kórinn er að mestu skipaður starfsmönn-
um Reykjalundar og er þetta sjöunda
starfsár hans. Á efnisskránni kenni
margra grasa. Þar er bæði að finna ís-
lensk þjóðlög, sígild tónverk og lög í Iétt-
ari kantinum, bæði innlend og erlend.
Stjómandi Reykjalundarkórsins er Láras
Sveinsson og undirleikari Ingibjörg Lár-
usdóttir. Unnur Jensdóttir hefur radd-
þjálfað kórinn sl. þtjú ár. Einsöngvari
með kómum á þessum tónleikum er
Hildigunnur Rúnarsdóttir.
Alafosskórinn á tón-
leikum
Álafosskórinn heldur tónleika í Bú-
staðakirkju, sunnudaginn 18. apríl, kl.
Reykjalundarkórinn.
Konur skrifa
Norræna kvennabókmenntasagan að koma út
Bókmenntir
Dagný Kristjánsdóttir
I dag kemur fyrsta bindi Nor-
rænu kvennabókmenntasögunnar
út í Danmörku og Svíþjóð samtím-
is.
Norræna kvennabókmenntasagan
hefur verið meira en tíu ár í vinnslu
og að henni standa meira en hundrað
konur og bókmenntafræðingar frá
öllum Norðurlöndunum. Verkið verð-
ur í fímm bindum sem eiga að koma
út á tímabilinu 1993-1995. Hvert
bindi verður 600 blaðsíður.
Hvers vegna
kvennabókmenntasaga?
Hefðbundnar bókmenntasögur hér
heima og erlendis hafa verið skrifað-
ar af körlum og þeir hafa hreint
ekki verið að halda fram hlut kvenna.
Helga Kress skrifaði greinina „Um
konur og bókmenntir" árið 1977 og
gerði þar úttekt á hlut kvenna í
nokkrum íslenskum bókmenntasög-
um og sýnisbókum. í sumum þeirra
eru engar konur nefndar til sögunn-
ar, í öðrum má fínna eina konu sem
eins konar fulltrúa tegundarinnar. í
enn öðrum eru kvenhöfundar teknir
með í kippum í setningum sem hefj-
ast á „Auk þess má nefna ...“
Nú kynni einhver að hugsa að
ekki komist allir karlar með í þessar
bókmenntasögur, úrval fari alltaf
fram og konurnar hafí einfaldlega
ekki reynst nógu góðar eða stefnu-
mótandi.
Þessu getum við hvorki játað né
neitað fyrr en verk bæði eldri og
yngri kvenna hafa verið lesin og
endurmetin. Til þess er sérstök
kvennabókmenntasaga skrifuð og
það er von okkar sem að verkinu
stöndum, að það sem við höfum fund-
ið í lestri okkar muni breyta (bók-
menntajheiminum og að það verði
aldrei hægt að skrifa kvenmanns-
lausa bókmenntasögu aftur.
Endurmat
Norræna kvennaþókmenntasagan
er búin að fara í gegnum fleiri en
eitt og fleiri en tvö þróunarferli á
leið sinni til lesenda. Það var til
dæmis rætt um það í upphafi hvern-
ig endurmat ætti að fara fram. Hvað
hafði til dæmis gerst þegar höfund-
um, sem okkur fundust frábærir,
hafði verið hafnað eða þeir afgreidd-
ir háðulega í eldri bókmenntasögum?
Það höfðu augljóslega verið notuð
félagsleg, sálfræðileg eða fagur-
fræðileg viðmið sem við gátum ekki
notað. Hugtökin „gott“ og „vont“
eru afstæð, eins og allir vita, og það
hvað okkur finnst gott eðá vont í
listum fer oftast eftir því hvað við
höfum lært að sé fallegt eða ljótt eða
áhugavert.
En hvaða mælikvarða átti að nota
til að meta verk kvennanna ef við
höfnuðum öllum þeim viðmiðum sem
alltaf höfðu verið notuð í eidri bók-
menntasögum? Og hvernig gátum
við hafnað eða jafnvel gagnrýnt
mælikvarða sem okkur höfðu verið
kenndir í mennta- og háskólum,
mælikvarða sem höfðu verið okkur
sjálfum kyrfílega innrættir?
Umræðurnar um þetta allt saman
urðu mjög róttækar en þegar upp
var staðið urðu málamiðlanir ofan
á. Sagði ekki einhver að „galdur —
væri list hins framkvæmanlega?" Sú
norræna kvennabókmenntasaga sem
nú er að líta dagsins ljós er engu
að síður ólík þeim bókmenntasögum
sem fyrir eru og „öðruvísi bók-
menntasaga" í margvíslegum skiln-
ingi.
Norðurlandakonur
Bókmenntasaga Norðurlanda,
Nordens iitteratur (1972), spannaði
bókmenntir Norðurlanda frá upphafí
til ársins 1960 og var byggð upp
þannig að hvert land skrifaði einn
kafla um hvert tímabil.
Fyrsta bindi Norrænu kvennabók-
menntasögunnar heitir í Drottins
nafni (I guds navn) og fjallar um
tímabilið 1000-1800. Verkið hefst á
löngum kafla um munnlega skáld-
skaparhefð kvenna á íslandi á heiðn-