Morgunblaðið - 16.04.1993, Qupperneq 34

Albert Magnús-
son — Minning
Fæddur 7. september 1929
Dáinn 3. apríl 1993
í dag verður móðurbróðir minn,
vinur og nafni, Albert Magnússon,
jarðsunginn frá Víðistaðakirkju í
Hafnarfirði, en hann lést laugardag-
inn 3. apríl sl.
Albert fæddist í Naustahvammi í
Norðfirði 7. september 1929 þar sem
hann ólst upp við leik og störf þess
tíma., Foreldrar hans voru Magnús
Guðmundsson og Anna Aradóttir
sem jafnan eru kennd við Nausta-
hvamm.
Barn að aldri fékk Albert berkla
og um tíma var honum vart hugað
líf. Aðeins þrettán ára gamall þurfti
hann að leggjast á sjúkrahús vegna
berklaveikinnar og næstu árin urðu
sjúkrastofnanir hans aðal heimili þar
á meðal berklaspítalinn á Vífilsstöð-
um í þtjú ár. Ekki þarf að efa að
spítalavistin hefur markað djúp spor
í hugskot unglings á mesta og við-
kvæmasta mótunarskeiði mannssál-
arinnar. Eg er ekki frá því að á
þessu æviskeiði hafi viðhorf hans til
samskipta og samneytis fólks mest
mótast. Allt varð að vera á hreinu
og engum mátti skulda neitt til
morgundagsins, hvorki forgengilegt
né óforgengilegt. Sá sem horfst hef-
ur í augu við dauðann metur örugg-
lega meir hveija stund sem lífið
gefur.
Ekki urðu veikindi né slæmar lífs-
horfur til að draga kjark úr frænda
mínum heldur virtust efla hann og
hvetja til að takast á við krefjandi
verkefni og óþolinmóður var hann
að komast til starfa þó að hjúkrun-
arliðið teldi hann ófæran til átaka á
þeim líma.
Eftir að hafa sigrast á berklunum
þótt lífsbaráttan á öðrum vígstöðv-
um við. Þar stóð hann ekki einn því
að fljótlega kynnist hann ástinni
sinni, henni Völlu, eins og við alltaf
köllum hana. Valla heitir fullu nafni
Valgerður Valdimarsdóttir og er úr
Reykjavík. Þau gifta sig síðan 1955
og hefja búskap í Hafnarfirði. Það
fór ekki framhjá okkur kunningjum
þeirra hjóna að vel fór á með þeim
og á hvorugt hallaði í þeirra sam-
bandi. í minni fjölskyldu voru þau
varla nefnd á nafn öðruvísi en bæði
samtímis, svo samtengd voru þau í
hugum okkar. Um tíma bjuggu Al-
bert og Valla á Sauðárkróki og
Stokkseyri þar sem verslað var og
ýmislegt annað lagt fyrir sig meðal
annars sjómennskan. Þau komast
vel af á þessum tíma og um sama
leyti taka þau að sér tvo kjörsyni,
þá Tómas Vilhjálm og Albert Val.
Ég veit að báðum þessum drengjum
hafa þau reynst góðir foreldrar og
vinir.
Stjórnmál eru sérstakur kafli í lífi
frænda míns. Snemma gekk hann
jafnaðarstefnunni á hönd og var
hann dags daglega nefndur Alli
krati. Eins og í öðru, sem hann tók
sér fyrir hendur var enginn hálfkær-
ingur í kringum pólitíska þátttöku
hans. Fljótlega velst hann til forystu
og stjómunarstarfa fyrir Alþýðu-
fiokkinn, var formaður ungra jafn-
aðarmanna í Hafnarfirði og síðan
fulltrúi í ýmsum stofnunum flokks-
ins. Kringum kosningar komst nafni
minn í sérstakt hátíðarskap og þá
var nú vel fylgst með hverjir skiluðu
sér á kjörstað og vissara að hnippa
í þá sem seinir voru fyrir. Engan
mann þekki ég sem var tilbúinn að
leggja eins hart að sér til að vinna
flokki sínum fylgi og hann. Sama
gilti þegar veija þurfti stefnu og
gjörðir flokksins. Það voru frænda
mínum nokkur vonbrigði að ég skyldi
ekki fylla sama flokk og hann, strák-
urinn sem var gefið nafn hans þegar
verst horfði um lífslíkur hans í stríð-
inu við berklaveikina. En þrátt fyrir
að við skipuðum okkur í ólíkar póli-
tískar fylkingar voru skoðanir okkar
ekki ólíkar. Sjaldan eða aldrei minn-
ist ég þess að við væmm ósammála
um grundvallarsjónarmiðin og ein-
huga vomm við um að landsstjómin
væri best kominn í stjómarsamstarfi
okkar flokka, það sannaði viðreisn-
arstjórnin. Hreinskilni var ríkur
þáttur í fari nafna míns og hrein-
skiptinn var hann í allri pólitískri
framgöngu. Hann fór aldrei í mann-
greinarálit þegar segja þurfti fólki
til syndanna og óvæginn gat hann
verið og dómharður þegar honum
fannst það við eiga. Því fengu sum-
ir forystumenn flokks hans að kynn-
ast, en strax á eftir var hann farinn
að vinna að frekari pólitískum frama
þeirra. Hann átti sérstaklega auð-
velt með að setja öll mál í pólitískt
samhengi og þá oftar en ekki til að
skopast að sjálfum sér eða lífga upp
á stemmninguna.
Frændi minn var ríkur í þeim
skilningi að hann hafði mikið að
gefa af sjálfum sér og naut þess að
eiga góðar stundir með vinum og
kunningjum. Það var aldrei nein
lognmolla í kringum hann, umræðu-
efnin óþijótandi og alltaf stutt í
glettni og gamansemi.
Fyrir sjö árum fékk nafni minn
hjartaáfall og átti eftir það við van-
heilsu að stríða. Ég veit að oft var
hann sárþjáður, þó að þeir sem un-
gengust hann yrðu þess lítið varir á
annan hátt en að sjá að honum var
brugðið hvað krafta og orku snertir.
Á þessum síðustu árum kom vel fram
hversu sterka skapgerð hann hafði,
hversu heilsteyptur hann var og
ekki síður trygglyndur. Hart lagði
hann að sér, oft þjáður, að samfagna
vinum sínum og kunningjum á tíma-
mótum og það var ekki sett fyrir
sig að aka rútu til Hornafjarðar fram
og til baka til þess eins að dvelja
með mínu fólki á fertugsafmælisdegi
mínum.
Nafni minn var sérstakur per-
sónuleiki og minnisstæður verður
hann fyrir skoðanir sínar og fast-
heldni, fas sitt, framkomu og yfir-
bragð allt. Óhætt er að segja að
hann hafí verið orðinn hálfgerð þjóð-
sagnapersónua í okkar hugum og
verður það örugglega áfram.
Auðvitað vissi nafni minn að
hveiju dró með daga hans hér og
þó að hann segðist ætla að tóra út
þetla kjörtímabil veit ég og fann að
þessu sinni var meiri tilhlökkun
tengd fæðingu fyrsta bárnabarnsins,
sem von er á í maí, enda umræðu-
efni síðustu samfunda mest tengt
væntanlegu barnabarni. Á þeim
stundum lifnaði vel yfir frænda mín-
um og barnsleg gleðin og stoltið
leyndi sér ekki. Löngunin og vonin
að mega lifa þann dag að sjá fjölga
í fjölskyldunni og verða afi var orðin
öðru yfirsterkara.
Nafni minn var kannski ekki allra
en mikill vinur vina sinna og sú
mikla tryggð og ræktarsemi sem
hann sýndi mér og mínu fólki, for-
eldrum mínum, systkinum og fjöl-
skyldum þeirra var vel metin og það
var tilhlökkunarefni í minni fjöl-
skyldu í hvert sinn sem von var á
samverustundum með þeim Albert,
Völlu og strákunum. Þær stundir
voru ekki aðeins skemmtilegar og
gefandi heldur jafnframt notalegar.
Fyrir þetta allt skal hér þakkað af
heilum hug um leið og ég og mitt
fólk sendum Völlu og fjölskyidu inni-
legustu samúðarkveðjur.
Albert Eymundsson.
Á lífsleiðinni hef ég kynnst ein-
hveijum þúsundum fólks, sem ég
kalla kunningja mína, og í þeim
hópi eru trúlega einhver hundruð,
sem ég get kallað góðkunningja
mína, jafnvel vini. í þessurn hópi til
viðbótar eru svo þeir, sem eru mér
nánir og þeir, sem eru vinir mínir
með þeim hætti, að eiga trúnað til-
finninga minna.
Einn þannig vin minn, Alla krata
(Albert Magnússon), kveð ég í dag
er lík hans verður til moldar borið
í Hafnarfirði. Leiðir okkar Alberts
lágu fyrst saman fyrir 35 árum í
stjórn félags ungra jafnaðarmanna
í Hafnarfírði, og á sama tíma urðum
við nágrannar á Vesturbrautinni í
Hafnarfirði. Náinn samgangur varð
þá þegar milli heimila okkar, sam-
gangur, sem þroskaðist í einlæga
vináttu mína og konu minnar við
þau Albert og Valgerði, sú vinátta
og væntumþykja náði svo gagn-
kvæmt til barnanna okkar.
Það er því svo margs að minnast
að allt Morgunbiaðið hrykki _ekki til,
hvað þá stutt kveðjugrein. Ég mun
því stilla mjög í hóf að rekja atburði
og athafnir, en reyna heldur að fjalla
um eiginleika vinar míns og persónu-
gerð. Ég mun heldur ekki fjalla um
afskipti Alberts af Alþýðufiokknum,
það ætla ég öðrum. En þegar ég var
spurður hver hann væri þessi Alli
krati, þá svaraði ég yfirleitt „Alli
krati er sérstök stofnun í Alþýðu-
flokknum."
Albert var mjög vitur og vel
greindur, en lítið skólalærður. Hann
fékk berkla þegar hann var ungur
drengur og táningsárunum, sem
öðrum gáfust til náms í málfræði,
stærðfræði og tungum útlendra
þjóða, eyddi hann á sjúkrahúsum og
berklahæli, oft svo fársjúkur að það
þótti einsýnna að hann myndi deyja
en lifa. Skört á skólagöngu bætti
hann sér svo síðar á ævinni með því
að læra það, sem hann þurfti og
gerði það léttilega. Oft sagði hann
mér frá því að á berklaárunum hefði
viljastyrkurinn einn haldið í honum
lífinu. Margir stofufélagar hans dóu
fyrir augunum á honum og hann
sagði mér að því hefðu fylgt svefn-
litlar og erfíðar nætur, en þá hefði
hann ævinlega hert sig upp með því
að strengja þess heit, að hversu veik-
ur sem hann yrði þá skyldi hann
aldrei gefast upp, hann skyldi lifa
og hann skyldi fara út af Vífilsstöð-
um á eigin fótum.
Þegar Albert hafði verið á Vífils-
stöðum í rúm þijú ár og læknar
höfðu staðfest að hann væri örugg-
lega ekki smitandi þá vildi æhann
fá útskrift af hælinu til að geta séð
um sig sjálfur, en læknarnir neituðu
og töldu hann allt of þreklítinn til
að vinna fyrir sér. Þá tók Albert
pokann sinn og fór án þess að kveðja.
Ekki var hann eltur, en plássinu
hans var haldið auðu í þeirri vissu
að hann gæfíst upp og sneri til baka.
En læknarnir þekktu ekki viljastyrk
unglingsins.
Albert var sannfærður um að
hann væri laus við berklana í eitt
skipti fyrir öll og það reyndist rétt.
Hann hét að til Vífílsstaða færi hann
ekki aftur, þó að hann ætti þar skjól.
Albert sagði mér oft að fyrstu vik-
urnar eftir að hann kom út af berkla-
hælinu hefðu verið erfiðar. Hann
fékk leigt ískalt kjallaraherbergi í
Hafnarfirði, en hann fékk enga
vinnu og hann átti enga peninga
fyrir mat, hann átti aðeins vilja-
styrk. Hann komst yfír svoiítið af
kartöflum og fann sér öngla og
snæri og fór svo á bryggjurnar að
veiða. Hann hló ævinlega þegar
hann sagði mér þessar veiðisögur.
„Ég fékk ekkert nema marhnúta.
Fyrst henti ég þeim, en það var sama
hvað ég reyndi, ég fékk alltaf mar-
hnút og aftur marhnút og ekkert
nema marhnút svo að ég ákvað bara
að prófa hvernig væri að éta mar-
hnút“. í kjallaranum þar sem hann
leigði var þvottahús með eldstæði. Á
nóttunni þegar aðrir sváfu þá lædd-
ist hann fram og kveikti upp, og í
fiskibolludós sauð hann sér svo kart-
öflur og marhnúta. Ég hef orð Al-
berts vinar míns fyrir því að mar-
hnútur og þó sérstaklega marhnúta-
lifur séu herramanns kræsingar.
Það þurfti mikinn viljastyrk til að
hírast aleinn og allslaus í köldum
kjallara og þurfa ekki annað en taka
strætó til að komast í hlýju og skjól
á Vífilsstöðum, það þurfti meira en
meðalmennsku til að standast þá
freistingu. En Albert Magnússon var
ekkert meðalmenni, hann var hetja.
Viljastyrkurinn, sem var að mér
fannst mest áberandi einkennið í
skaphöfn Alberts var því engin til-
viljun. Lífslöngunin, sterkasta hvöt
alls þess, sem lifir, hafði sjálf fléttað
í hann þennan viljastyrk sem síðasta
haldreipið. Hugtakið uppgjöf notaði
hann stundum um aðra, en sjálfur
gafst hann aldrei upp við nokkurt
viðfangsefni, hvorki huglægt né
verklegt, - aldrei.
Stundum leit ég á þennan vilja-
styrk sem þvermóðsku eða þijósku,
ævinlega þó sem staðfestu og oft
sem ótrúlegt siðferðisþrek, og ég
lærði að virða þennan viljastyrk, sem
gaf honum svo mikið afl að líkams-
burðir virtust skipta litlu. Því var
það, að þegar Albert vinur minn
komst að orði við mig upp úr áramót-
um, að af sérstökum ástæðum, sem
hann tilgreindi, þá ætlaði hann sér
að tóra að minnsta kosti fram á
sumarið, þá hvarflaði ekki að mér
að tóra að minnsta kosti fram á
sumarið, þá hvarflaði ekki að mér
efi um annað, og vissi ég þó vel að
líkamsþrek hans var nánast þrotið.
Árið 1961 fluttumst við hjónin
norður á Sauðárkrók. Ári síðar flutt-
ust þau Albert og Valgerður til Sauð-
árkróks. Á Sauðárkróksárunum
starfaði Albert í mörg ár sem mat-
sveinn á skipum útgerðarfélags
Skagfirðinga. Það lýsir vel um-
hyggju Alberts fyrir öðru fólki að
um borð í togurunum hirti hann
mikið af undirmálsfiski, sem hann
verkaði í bútung stundum upp í tvær
tunnur í ferð. Hann verkaði mikið í
hverri ferð af sjósignum fiski, hann
flakaði fisk og frysti og hann bjó
til hakk og frysti. Þegar togarinn
kom í land og aðrir fóru heim til sín
þá keyrði Albert um bæinn og gaf
allan þennan mat. Mest gömlum
körlum og kerlingum og einstæðing-
um og fólki, sem var þannig statt
fjárhagslega að það munaði um að
fá gefinn mat. Og hann gaf þennan
mat svo laglegá að enginn var auð-
mýktur. Ef hann vissi af einhveijum,
sem var þannig staddur að hann
munaði um að fá gefinn mat, þá
sætti Albert lagi að mæta viðkom-
andi og segja honum að hann væri
með mikið af fiski sem hann tímdi
ekki að henda og hvort hann mætti
ekki færa honum í soðið. Þannig lifði
Alli krati sína lífsskoðun.
Að endingu vil ég víkja að einum
þætti í persónugerð Alberts, sem
hafði mjög mikil áhrif á æði hans
allt og athafnir, en það var algjör
sannfæring hans um framhaldslíf
persónunnar eftir líkamsdauðann.
Vegna þeirrar sannfæringar gat
hann rætt hispurslaust og óttalaust
við mig og aðra vini um dauða sinn
eins og um ferðalag, sem hann væri
að fara í.
Ég ætla að leyfa mér að ljúka
þessum kveðjuskrifum með því að
látast vera áhorfandi að einum hluta
af þessu ferðalagi Alberts vinar míns
í þeim heimi framandi vídda, sem
hann var svo sannfærður um að biði
okkar.
Sviðið er ótilgreint en ég sé tölu-
vert af fólki og að Albert vinur minn
er þar á tali við stórvaxinn mann.
Ég færi mig nær og spyr einhvern
á leiðinni hver hann sé þessi stóri,
sem litli karlinn með skeggið sé að
tala við. „Þetta er hann Pétur postu-
li, það er hann sem tékkar á því
hvort maður eigi innistæðu fyrir vist-
inni í bjarmalandinu þarna hinum
megin við hliðið, það er toppurinn
að komast þangað." Ég færi mig
nú nær og sem ég fer að nema orða-
skil þá heyri ég að Pétur segir:
„Hér hafa hlaðist einhver ósköp
af Guðsblessunar-bænum og góðum
óskum þér til handa. Það sem þið
gjörið einum af mínum minnstu
bræðrum það hafið þið einnig mér
gjört, sagði Guðs sonur á jarðvistar-
dögum sínum. Og satt best að segja,
Alli minn, þá hafa safnast hér veru-
legar innistæður í himnakladdann,
sam fjöldi okkar minnstu bræðra
hei'ur lagt þar inn á þitt nafn.“ Og
postulinn brosir breitt og ég sé að
lófamir snúa upp þegar hann réttir
fram hendur sínar til Alberts vinar
míns, sem gengur í opinn faðm hans.
Pétur leggur arm sinn yfir bak hans
og tekur þá um öxlina, sem honum
er fjær, og þannig horfi ég eftir vini
mínum þar sem postulinn leiðir hann
beina leið gegnum hliðið að heimi
Ijóssins:
Eftir stend ég með verk í bijóstinu
og ég veit að hann stafar af sorg
minni af því að sjá ekki vin minn
framar. í huganum hrópa ég hinstu
kveðjuna til Alla krata:
„Farðu vel félagi og vinur og til
hamingju með að vera kominn á
kjörskrá í ljóssins borg, sem er
stjórnað af eilífum meirihluta jafn-
réttis, frelsis og bræðralags, jafnað-
arstefnunnar, sem lifír í hugsjónum
þínum.“
Birgir Dýrfjörð.
Laugardaginn fyrir pálmasunnu-
dag lést svili minn og vinur Albert
Magnússon. Hafði hann þá átt við
vanheilsu að stríða um nokkurt
skeið. Trúað gæti ég að þess vegna
hafi hann verið sáttur við að skilja
við hið jarðneska líf nú, þó með þeim
fyrirvara að honum entist líf til að
sjá fyrsta barnabarnið komið í þenn-
an heim, en þessi von hans brást.
Albert lést á 64. aldursári, sem í dag
er ekki hár aldur. Þann tíma sem
ég þekkti Albert, fannst mér hann
búa við nokkuð góða heilsu, sér í
lagi þegar haft er í huga að hann
veiktist af berklum ungur að árum,
eins og margir á þeim tíma, en hann
dvaldist á Vífilsstaðahæli frá fjórtán
ára aldri til átján ára aldurs af þeim
sökum.
Kynni okkar Alberts hófust fýrir
réttum fjörutíu árum, eða um svipað
leyti og hann og eftirlifandi eig-
inkona hans, Valgerður Valdimars-
dóttir, hófu búskap sinn. Ekki minn-
ist ég þess að nokkurn tíma hafi
borið skugga á vinskap okkar Al-
berts og mun ég ætíð minnast hans
með hlýhug. Helsta áhugamál Al-
berts gegnum ævina og sem má
segja að væru hans ær og kýr voru
störf hans fyrir Alþýðuflokkinn. Á
sínum yngri árum var hann kosinn
formaður ungra jafnaðarmanna,
einnig sat hann í miðstjórn flokks-
ins, og gegndi að auki fjölmörgum
öðrum trúnaðarstörfum, sem honum
voru falin.
Seinni árin kaus hann að starfa
meira í bakvarðarsveit flokksins ef
svo má að orði komast, en þar hefur
hann ekki síður notið sín, flokknum
til handa. Það duldist engum var í
flokki Albert var. Ef Hafnfirðingur
var spurður hvort hann þekkti Al-
bert Magnússon í Hafnarfirði var
svarið já, Alla krata þekkja allir.
Þetta er sagt að gefnu tilefni. Við
vorum ekki samstiga í pólitíkinni,
en oftar vorum við sammála í okkar
skoðunum en ekki, í hinum ýmsu
málefnum og fannst mér bæði upp-
byggjandi og fróðlegt að ræða við
Albert um þjóðmál, en hann var
mjög víðsýnn maður og einkar vel
gefinn. Það er ekki vafi á því að
Alþýðuflokkurinn hefur misst dugm-
ikinn málsvara, þar sem Albert var.
Albert tók sér fyrir hendur ýmis
verkefni sem tengdust oftast við-
skiptum og verslun. Þau hjón ráku
verslun á Sauðárkróki um árabil.
Minnist ég þess hversu ánægjulegt
var að eiga vísan áningarstað hjá
Völlu og Albert, þegar ekið var um
landið. Síðar ráku þau hjón verslun
á Stokkseyri og í Hafnarfirði. Ég tel
að Albert hafi valið þennan atvinnu-
veg umfram aðra, vegna þess að
hann hafði yndi af því að umgang-
ast fólk og ræða við það um him
ýmsu mál, enda var Albert maður
þægilegur í allri umgengni, greiðvik-
inn fram úr hófi og gat aldrei sagt
nei. Því miður galt hann oft fyrir það.
Albert voru falin ýmis trúnaðar-
störf fyrir kaupmenn, meðal annars
sat hann í stjórn Kaupmannafélags
Hafnarfjarðar um árabil. Eins og
áður er sagt, var Albert félagslyndur
með afbrigðum, ekki síst á gleði-
stund, en þar var hann hrókur alls
fagnaðar í góðra vina hópi. Ekki vra
hann heldur seinn á sér út á dans-
gólf, þegar tónar harmóniku hljóm-
uðu.
Við sem nú syrgjum Albert Magn-
ússon huggum okkur við það að eiga
ljúfar minningar um góðan dreng
og að hann sé nú kominn til þess
staðar sem hann sjálfur trúði svo
fastlega að biði sín, en Albert var
mjög trúaður maður.
Þeim hjónum Völlu og Albert varð
ekki barna auðið, en tóku að sér tvo
drengi og gengu þeim í foreldra stað,