Morgunblaðið - 25.07.1993, Síða 6

6 FRÉTTIR/INNLENT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25. JÚLÍ 1993
92 ára listamaður kominn hingað til lands í þriðja sinn
Vill teikna
þriðju
kynslóðina
„MAN MAN,“ hinn víðförli bandaríski listamaður
Morris Redman Spivack, er kominn tU landsins.
Þetta er í þriðja sinn sem Spivack sækir íslend-
inga heim, en hann var hér árin 1965-69 og aft-
ur árin 1977-79. Listmaðurinn hefur teiknað
þúsundir andlitsmynda af íslendingum, í mörgum
tilvikum hefur hann teiknað bæði myndir for-
eldra og barna. Síðan 1979 hefur ný kynslóð
íslendinga vaxið úr grasi. Spivack vill núna
teikna barnabörnin.
Morris Redman Spivack fæddist 20. september
árið 1900 í Bessarabíu í rússneska kéisaradæminu
en þremur árum síðar fluttist hann til Bandaríkja
Norður-Ameríku. Þar hófst listamannsferillinn 1923
með námi við National Academy of Design í New
York-borg. Spivack notar nú listamannsnafnið „Man
man“. Árið 1958 taldi Spivack tíma til kominn' að
skoða veröldina. Hann sagði Morgunblaðinu að síð-
ustu 35 árin hefði hann ekki búið í sínu heimalandi
heldur ferðast tvisvar sinnum í kringum hnöttinn,
málað og teiknað myndir og einnig rekið leikhús um
nokkurt árbil í Svlþjóð. Spivack hefur gefið út
ferðabækur og leikrit.
5.000 íslensk andlit
Hinn 1. janúar árið 1965 kom Spivack til Islands
og hóf þá þegar að ferðast um landið og teikna
myndir og honum telst svo til að næstu 4-5 ár hafi
hann héimsótt 50 kauptún og kaupstaði og teíknað
alls 5.000 andlitsmyndir af landsmönnum. 1.000
þessara mynda voru sýndar árið 1969 á Hótel Borg
og mun Jóhannes S. Kjarval hafa farið lofsamlegum
orðum um þá sýningu. Spivack kom aftur til íslands
árið 1977 og fór um landið næstu 2 ár. Hann veitti
því þá eftirtekt að hann var oft að teikna börn þess
fólks sem hann hafði fyrr fest á blað.
Fólk fær mynd
Spivack sagðist nú í ár hafa litið yfir farinn veg
og fengið hugljómun; minnst íslands, þar sem mynd-
ir eftir hann væri að finna í nánast hveiju byggðar-
lagi. Nú væri hann hingað kominn og ekki til setunn-
ar boðið. Hann hefði nú teiknað tvær kynslóðir ís-
Morgunblaðið/Einar Falur
Ungur í anda og hress
MORRIS Redman Spivack telur íslenskt and-
rúmsloft tryggja eilíft líf, en hann er nú ekki
nema 92 ára.
lendinga. Núna væri tækifærið til að teikna þriðju
og jafnvel fjórðu kynslóðina.
Spivack dvelst nú gistheimili Hjálpræðishersins,
Kirkjustræti 2, Herkastalanum svonefnda. Listamað-
urinn hvetur þá sem vilja fá teiknaða mynd af börn-
um sínum til að hafa samband við sig. Spivack sagði
að hann væri að sjálfsögðu tilbúinn til þess að teikna
foreldrana. Hann tók fram að fólk fengi eftirrit af
myndunum, ekki væri farið fram á greiðslu nema
því aðeins að fólk vildi kaupa frummyndina. Lista-
maðurinn sagði að ef fólk vildi fremur að hann teikn-
aði börnin á heimilum þeirra þá væri auðsótt mál
að sækja sig í Herkastalann.
Eilíft líf á íslandi
Spivack sagði að árangur þessarar íslandsferðar
og vera sín á íslandi myndi ráðast af viðbrögðum
og viðtökum fólks. Hann kvaðst vera ungur og hress
á sínu 93. aldursári og hann vænti þess að dvelja
hér um allnokkurt skeið, loftslag og andrúmsloft
væri einstaklega hollt fyrir sál og líkama, hér væri
hægt að lifa eilíflega; Spivack sagði: „Come to Ice-
land and live forever."
Flestir lífeyrissjóð-
irnir færa lántöku-
gjöld til frádráttar
ÞORGEIR Eyjólfsson forstjóri Lífeyrissjóðs verslunarmanna segir
að langflestir Iífeyrissjóðir landsins færi innheimtan lántökukostnað
til frádráttar rekstrargjöldum og sé það gert að ráði endurskoðenda
til að auðvelda samanburð á milli sjóða. Með þessari reikningsskilaað-
ferð var rekstrarkostnaður Lífeyrissjóðs verslunarmanna 1,98% af
iðgjöldum á síðasta ári en ef lántökukostnaðurinn hefði verið færð-
ur með tekjum væri þetta hlutfall 2,61%.
Þorgeir kannaðist ekki við að
sérstök nefnd væri nú að vinna að
samræmingu reikningsskilavenja
lífeyrissjóðanna eins og segir í frétt
Morgunblaðsins í gær. Hann sagði
hins vegar að lífeyrissjóðasambönd-
in, þ.e. Samband almennra lífeyris-
sjóða og Landssamband lífeyris-
sjóða, hefðu fengið virta endurskoð-
endur til að útbúa samræmdan bók-
haldslykil og ársreikning. Það hefði
fyrst verið gert 1984 og síðan end-
urskoðað 1991. Þar væri gert ráð
fyrir því að lántökugjöld væru færð
til frádráttar rekstrarkotnaði. Sagði
Þorgeir að Lífeyrissjóður verslunar-
manna gengi frá reikningum sínum
samkvæmt þessum reglum, eins og
langflestir lífeyrissjóðir landsins.
Unnið að sameiningu
Þorgeir sagði að ef hin aðferðin
væri notuð reiknaðist rekstrar-
kostnaður Lífeyrissjóðs verslunar-
manna 2,61% af iðgjöldum ársins
1992. Hann sagði að vissulega
væru lífeyrissjóðirnar of margir og
rekstrarkostnaður sumra mikill.
Hann benti á að nokkuð hefði verið
unnið að sameiningu þó gjarnan
mætti það ganga hraðar fyrir sig.
Sumarútsöhir
byrja æ fyrr
ÚTSÖLUR eru víða hafnar og þykir mörgum þær byija heldur fyrr
nú en í fyrra. Sumir verslunareigendur segja það þó ekki vera því
undanfarin ár hafi útsölur oft byijað um miðjan júlímánuð.
Ragnhildur Ólafsdóttir, eigandi
Parísartískunnar, segist alltaf byrja
með útsölu eftir verslunarmanna-
helgina, en nú hafi hún byrjað fyrr
til að fylgja öðrum verslunum, sem
hafi byijað útsölur snemma. Hún
segist finna aðeins fyrir því að al-
mennt kaupi fólk sér minna nú en
í fyrra. Þá veiti hún að meðaltali
Ekki hægt að neyða fólk til
að gangast undir eyðnipróf
EKKI er hægt að neyða mann, sem grunaður er um að hafa nauðgað
konu og smitað hana af eyðni, til þess að gangast undir eyðnipróf, en
hér á landi þarf viðkomandi að samþykkja slíkt próf, nema ef um sér-
stök tilfelli er að ræða svo sem ef viðkomandi er meðvitundarlaus og
þarf að gangast undir skurðaðgerð. Að sögn Ólafs Ólafssonar, landlækn-
is, verður læknir að hafa leyfi viðkomandi til að framkvæma slíkt
próf, nema um sérstæðar kringumstæður sé að ræða.
Ólafur segir að ef konu hafí verið
nauðgað og smitast við það af eyðni,
sé líklegt nokkrir mánuðir líði áður
en það kemur kemur fram í eyðni-
prófi. Því gæti hún verið smituð í
nokkurn tíma án þess þó að það
kæmi í Ijós.
Ólafur segir að ekki séu allir á
einu máli um að leyfi einstaklings
þurfi til að taka eyðnipróf. „Margir
vilja að hægt sé að framkvæma
eyðnipróf án þess að þurfa samþykki
viðkomandi. En það hefur sýnt sig
að það getur haft mjög neikvæð
áhrif ef fólk veit ekki af því að það
sé verið að prófa það við eyðni, því
það hefur á mörgum stöðum beinlín-
is orðið til að fela sjúkdóminn," seg-
ir Ólafur.
Ottast smit
Heiðveig Ragnarsdóttir, starfs-
maður hjá Stígamótum, segir að
flestar konur, sem hefur verið nauðg-
að, hugsi fyrst og fremst um hvort
þær hafi smitast af eyðni eða kyn-
sjúkdómum. Þess vegna eigi að láta
menn, sem grunaðir eru um nauðg-
un, gangast undir eyðnipróf. „Það
má taka blóðsýni af manni, sem er
grunaður um ölvun við akstur. I
nauðgunarmáli þar sem konan smit-
ast af eyðni er um líf og dauða að
ræða og því er það mjög alvarlegt
og því sjálfsagt að viðkomandi sé
prófaður við eyðni,“ segir Heiðveig.
Fangar eyðniprófaðir
Sigurður Ámason, fangelsislækn-
ir, segir að allir þeir, sem fari í fang-
elsi til að afplána dóm, séu eyðnipróf-
aðir þegar þeir komi fyrst í fangels-
ið. Sigurður segir að enn hafi það
ekki gerst að einstaklingur, sem af-
pláni dóm fyrir nauðgun, hafi reynst
smitaður. „Mjög fáir hafa greinst
með eyðni í fangelsinu sem ekki hafa
greinst arinárs staðar. Þar sem menn,
sem kærðir hafa verið fyrir nauðgun,
koma oft ekki inn í fangelsin fyrr en
löngu eftir að þeir hafa framið verkn-
aðinn, þá þarf blóðprófíð í fangelsinu
ekki endilega að segja til um hvort
hann hafí smitað konu við nauðgun
eða ekki,“ segir Sigurður.
Hann segir að það ætti að vera
sjálfsagður hluti af rannsókn nauðg-
unarmála að sá, sem grunaður er
um verknaðinn, gangist undir eyðni-
próf. „Áður fyrr voru miklar sið-
fræðilegar spurningar um hvort ekki
væri verið að ráðskast með líkama
fólks þegar verið væri að taka blóð-
sýni úr fólki vegna gruns um ölvun
við akstur. Mér þætti það ósköp eðli-
legt að það tilheyrði venjulegum rétt-
arfarsreglum að taka blóðsýni úr
öllum viðkomandi í nauðgunarmál-
um,“ segir Sigurður.
um 50% afslátt af vörum.
Útsalan með nýju kortatímabili
Nína Þórarinsdóttir, verslunar-
stjóri verslananna Centrum í
Kringlunni og Gallery á Laugavegi,
segir að þar sé 50% afsláttur af
öllum vörum, en útsalan hafi byijað
14. júlí. „Við byijum yfirleitt með
útsölur á nýju greiðslukortatíma-
bili. í fyrra byijuðum við með útsöl-
ur á svipuðum tíma,“ segir Nína.
Hún segir að stefnt sé að því að
nýjar vörur komi í verslanimar
fyrstu helgina eftir verslunar-
mannahelgina.
Fylgir verslunum í Evrópu
Cosmo-verslanirnar, bæði á
Laugavegi og í Kringlunni, byijuðu
með útsölur 8. júlí. Að sögn Lilju
Hrannar Hauksdóttur, eiganda
verslananna, er afsláttur á útsöl-
unni 40-80%. Hún segir að útsalan
hafi byijað þetta snemma þar sem
hún sé að fylgja því sem gerist og
gengur í Evrópu. „Allar verslanir
erlendis byija með útsölur sínar
fyrstu vikuna i júlí. Ég hef yfirleitt
verið fyrst með útsölur og byija því
fyrr með vetrar- og sumarvörur.
Eg er að fylgja því, sem er að ger-
ast í útlöndum," segir Lilja Hrönn
og bætir því við að versluninni í
Kringlunni verði breytt í byijun
ágúst og hún stefnir að því að opna
aftur með nýjar vörur 12. ágúst.
Fimdu upp ný afísingartæki
Á HVERJUM vetri er mikið verk að hreinsa snjó og ís af flugvellinum
í Keflavík. Nýlega var byrjað að nota umhverfisvænan vökva til að
eyða ís af vellinum en gamla efnið mengaði vatnsból, sem að vísu var
hætt að nota, í nágrenni vallarins. Til að dreifa nýja vökvanum er
notað tæki sem hannað var af sex íslenskum starfsmönnum slökkviliðs-
ins. Haraldur Stefánsson, slökkviliðsstjóri á Keflavíkurflugvelli, áætlar
að með smíðinni hafi náðst sparnaður fyrir vamarliðið upp á um 35 til
50 milljónir íslenskra króna. Hann segir að ef það þyrfti að kaupa þau
í dag myndu þau kosta hátt í 20 miHjónir króna hvert.
Starfsmennimir hafa nýlokið
smíði á tveimur afisingartækjum en
fyrir tveimur árum gerðu þeir það
fyrsta, sem hefur síðan verið notað
til reynslu og gefíst vel. Tækin eru
sett saman úr sérstökum tönkum
með dreifíútbúnaði keyptum í Banda-
ríkjunum og notuðum snjóplógum frá
Tyrklandi og tók að sögn Haraldar
um mánuð að setja þetta saman.
„Þeir tóku þessa bíla og breyttu þeim,
brenndu þá í sundur, lengdu grind-
Morgunblaðið/J6n Svavarsson
Afísingartæki
SEX starfsmenn slökkviliðsins á
Keflavíkurflugvelli settu saman
afísunartæki.
umar í þeim, lögðu fyrir tölvuleiðsl-
um og nýjum vökvakerfum þannig
að hver einasti dropi af vökva, sem
við verðum að nota, nýtist en efnið
er mjög dýrt,“ segir Haraldur.
Hafa gert önnur tæki
Haraldur segir að þetta sé ekki í
fyrsta skipti, sem starfsmenn
slökkviliðsins geri svona tæki sjálfír.
Þeir hafi m.a. búið til átta svokölluð
sameyki, sem er tæki sem mokar
snjó, skefur ís, sópar snjó og blæs
honum. Til að gera þetta þurfti áður
þijú tæki í stað eins nú að sögn
Haraldar. Þessi tæki geta hreinsað
alla flugbrautina af allt að 25 cm
þykkum snjó á 20 mínútum.