Morgunblaðið - 21.11.1993, Blaðsíða 18

Morgunblaðið - 21.11.1993, Blaðsíða 18
18 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. NÓVEMBER 1993 Breskir íhaldsmenn boða afturhvarf til hinna gömlu gilda Frelsi einstaklingsins eða óhófleg afskiptí ríkisvaldsins? Rætt um að styrkja hjónabandið og fjölskylduna og skilyrða aðstoð við einstæða foreldra INNAN breska íhaldsflokksins hafa að undanförnu magnast kröf- ur um að hert verði á ýmsum helstu grundvallarsjónarmiðum flokksins á vettvangi félagsmála og tillögur um uppskurð á vel- ferðarkerfinu liggja nú þegar á borði ríkisstjórnarinnar. Á flokks- þingi breskra íhaldsmanna á dögunum lagði John Major forsætis- ráðherra þunga áherslu á gildi þess að horfið yrði frá mörgum þeim kennisetningum sem viðteknar hafa verið á undanförnum árum á sviði menntamála og er áhrifa þessa þegar tekið að gæta. Forsætisráðherrann er nú tekinn að orða þessa hugsun sína á þann veg að tímabært sé að hverfa aftur til viðtekinna gilda en íhaldsmenn greinir á um hver þau eru og hversu djúpstæð upp- stokkunin skuli vera. „Fjölskyldugildi", þekkt hugtak úr banda- rískri þjóðmálaumræðu, hefur á ný skotið upp kollinum í Bret- landi. Hefðarfólk HEFÐBUNDIN gildi, fjölskyldan og hjónabandið, eiga undir högg að sækja að mati breskra íhaldsmanna. Breska tímaritið The Econom- ist fjallar um þetta efni í Bagehot- dálki sínum og segir að í uppsigl- ingu kunni að vera hugmynda- fræðileg deila í röðum breskra íhaldsmanna. Talsmenn Majors segja að forsætisráðherrann hafi ekki í hyggju að boða allsherjar afturhvarf til fortíðarinnar. Frekar beri að líta verkefnið þeim augum að nauðsynlegt sé að bæta mennta- kerfið í Bretlandi og leita þurfi nýrra leiða til að veijast þeirri bylgju glæpa og ofbeldisverka sem riðið hafi yfir Bretland á undanförnum misserum. Sam- hliða þessu beri stjórnvöldum að Ieiða Breta út úr efnahagskrepp- unni. Þessi umskipti kalli á að endurvakin verði sú grundvallar- afstaða sem nefnd hefur verið „ábyrgð einstaklingsins." Endurskoðun velferðarhugtaksins Ýmsir helstu hugmyndafræð- ingar íhaldsmanna hafa látið til sín taka í umræðum þessum og hið sama hafa ritstjórar virtustu dagblaða gert. Menn eru sammála um að upplausn ríki í bresku sam- félagi og að nauðsynlegt sé að breyta velferðarkerfinu, sem löng- um hefur verið fjárfrekt en er nú tekið að sliga breskt efnahagslíf. Velferðarhugtakið sjálft þarfnist endurskoðunar því skilgreining þess hafí ekki verið í samræmi við þjóðfélagsþróunina. Kraftbirtingarform upplausn- arinnar eru mörg að mati breskra íhaldsmanna og um sum þeirra er alls ekki deilt. Hvergi í Evrópu er hlutfall einstæðra foreldra svo hátt sem i Bretlandi. Einstætt foreldri framfleytir 17% fjöl- skyldna í Bretlandi (samkvæmt upplýsingum Hagstofu er þetta hlutfall um 12% á íslandi). Fimmta hver móðir í Bretlandi undir 24 ára aldri er einstæð. Helmingur blakkra bama fæðist utan hjónabands. Á sama tíma og þessi þróun hef- ur átt sér stað hafa útgjöld til félagsmála aukist gífurlega. Framreiknað hafa þau aukist um 65% frá árinu 1979 og um þijú prósent sem hlutfall af landsframleiðslu. Bent hefur verið á að það sé öldungis ósannað að tengsl séu á milli aukinnar glæpatíðni, vaxandi fjölda einstæðra foreldra, og auk- inna krafna á hendur velferðar- kerfinu. Á hinn bóginn eru marg- ir þeirrar hyggju að ekki sé unnt að aðgreina þetta þegar viðbragða samfélagsins sé þörf og að undan- förnu hafa þeir sem telja að leggja beri þunga áherslu á hin hefð- bundnu gildi, hjónaband og fjöl- skyldulíf, látið til sín taka í vax- audi mæli. Skilyrt aðstoð við einstæða Skiptar skoðanir eru um með hvaða hætti stjórnvöld geti beitt sér í þessum efnum og raunar heyrist það sjónarmið einnig að slíkt geti aðeins flokkast undir óhófleg afskipti af einkalífi við- komandi. Þeirri hugmynd hefur verið varpað fram að stjómvöld geti hlaðið undir hjónabandið með ýmsum hætti og þannig stýrkt þessa stofnun í samfélaginu. Bóta- og tryggingagreiðslur til einstæðra telja sumir að binda þurfi ákveðnum skilyrðum. Stjórnvöldum beri með skipulögð- um hætti að hvetja ógiftar konur til að fresta bameignum. Skyld þessu er síðan sú hugmynd að aginn í samfélaginu verði almennt aukinn þannig að foreldrar verði t.a.m., í nafni ábyrgðar og skyldu- rækni, látnir svara til saka sýni afkvæmi þeirra af sér óþolandi hyskni í skóla. I raun snýst þessi umræða um hvar ábyrgð einstakl- ingsins sleppir og samfélagsleg ábyrgð tekur við. Á hvaða sviðum ber að leggja þann kostnað, sem tilteknar gjörðir eða atferli ein- staklingsins framkallar, á herðar skattborgaranna? Portillo í sóknarhug Vitað er að innan bresku ríkis- stjórnarinnar eru mjög skiptar skoðanir um hvernig bregðast beri við þessari þjóðfélagslegu þróun og þeim kostnaði sem hún hefur í för með sér. Þannig eru þeir Kenneth Clarke fjármálaráð- herra og næstráðandi hans, Mich- ael Portillo, á öndverðum meiði í þessu efni. Kenneth Clarke telur að samfélagið verði að sætta sig við þá staðreynd að stór hluti for- eldra í þjóðfélaginu sé og verði einstæður. Portillo, sem margir telja að sé nú helsti vonarpening- ur Thatcher-armsins innan íhaldsflokksins og hugsanlega forsætisráðherraefni, telur hins vegar að unnt sé að snúa þessari þróun við þótt það muni vafalaust taka nokkurn tíma. Portillo sem er fertugur vann fyrir Margaret Thatcher í kosningunum 1979 þá aðeins 26 ára að aldri og vakti athygli hennar. Hugsanlegt er að hann hyggist feta í fótspor hennar og velja sér félagsmálin sem vett- vang sem þarfnist byltingar líkt og Thatcher gerði er hún réðst gegn hinum helgu véum verka- lýðsfélaga og ríkisrekstrar á síð- asta áratug. Michael Portillo kveðst þeirrar hyggju að styrkja megi hjóna- bandið með skattaívilnunum og að jafnframt beri að skilyrða ýmsa þá aðstoð sem einstæðum er nú veitt á vegum hins opin- bera. Portillo viðurkennir að erfitt kunni að reynast að samræma vald og einstaklingsfrelsi en er jafnframt heimspekilegur í svari sínu: „Þótt takmarka beri svið það sem valdið nær til er valdið engu að síður forsenda þess að frelsið verði tryggt." Sagt er að Portillo hafi í hyggju svipað kerfi og tek- ið hefur verið upp í tveimur ríkjum Bandaríkjanna, Michigan og Wisconsin en þar hefur þegar verið dregið úr aðstoð við ein- stæða foreldra. Að sögn breska dagblaðsins The Independent liggja þegar fýrir tillögur bresku ríkisstjómarinnar, sem m.a. kveða á um að einstæðir foreldrar.sem skrá sig húsnæðislausa, skuli ekki lengur njóta forgangs í húsnæði- skerfinu og að einstæðir foreldrar á aldrinum 16-17 ára skuli ekki lengur fá sérstakar bætur. Á móti munu foreldrar viðkomandi fá aðstoð. Almennt er talið að bætur til einstæðra foreldra verði skertar en tillögurnar kveða einn- ig á um að kynfræðsla verði stór- aukin í skólum landsins. Talið er að einnig verði reynt að innleiða kerfí sem hamlar gegn því að ein- stæðir foreldrar sem eru á fram- færi hins opinbera eignist fleiri börn. Vitanlega hafa vangaveltur í þessa veru þegar hleypt illu blóði í samtök einstæðra foreldra á Bretlandi, heyrst hefur að ein- stæðar mæður sæti ofsóknum. Aðrir telja það með ólíkindum að þessar raddir skuli vera uppi innan Ihaldsflokksins, sem jafnan hafi boðað að ríkisvaldið eigi að hafa sem allra minnst afskipti af lífí einstaklingsins. Þá vaknar sú spurning hvort það fari saman við frelsishugtakið að ríkisvaldið ákveði að framkalla þjóðfélags- breytingar sem það kann að telja æskilegar en snerta lífsform sem margir hafa valið sér og skerða möguleika einstaklingsins til að haga lífi sínu að vild. BAKSVIÐ eftir Ásgeir Sverrisson STÓR PIZZA (fyrir 3-4) að eigin vali A VERÐI MIÐSTÆRÐAR (frá 235 krónum á mann) — mest selda pizzati í heiminum Mjócld Hótel Esja 682208 680809 NÓVEMBERTILBOÐ A HREINLÆTISTÆKJUM O.FL. 25-50% AFSLÁTTUR VATNSVIRKINN HF. Ármúla 21. simar 68 64 55 - S8 59 6S

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.