Morgunblaðið - 22.05.1994, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 22. MAÍ 1994 23
dirfsku og áræði. í stað eigin
frumkvæðis virðast norrænar
þjóðir telja sig hafa ómældum
skyldum að gegna við stórþjóðir
meginlandsins. Og menn harma
það jafnvel, að módernisminn skuli
hafa átt svo mikil ítök í list norð-
ursins í stað Mondrians, Duc-
hamps og Dada og listskólarnir
eru á fullu að bæta það upp. En
hvað er það annað en miðstýring
áhrifa og hvar eru þá Norður-
landaþjóðimar sjálfar, og þora þær
ekki að standa við eigin menningu
og rækta listamenn er standa utan
við alfaraleiðir, án þess að vera
utangarðsmenn í venjulegri merk-
ingu?
Og er þetta ekki ný útgáfa af
kennisetningum André Brétons og
Michaels Seuphors um hið eina og
sanna alþjóðamál listarinnar, sem
þá var auðvitað Parísarskólinn, en
er svo er komið sambræðsla al-
þjóðlegra listhúsa og fégírugra
listprangara?
En það örlaði vissulega fyrir
sjálfstæði á Samtíðarlistasafninu,
en því er trúlega ekki nægilega
fylgt eftir.
Sýning Boltanskis hafði hins
vegar svip af hinu tilbúna og var
eins og tilsniðin fyrir söfn og fræð-
inga. Minnti á leiksvið, eða frekar
það sem gerist á bak við og til
hliðar við leiksvið mannlífsins og
hafði ekki svo lítinn svip af gyð-
ingasöfnum. Hér voru áhrifameðul
notuð til hins ýtrasta og rýmið
mjög vel hagnýtt.
Ennþá er það norrænum lista-
mönnum nauðsynlegt að vinna í
háborgum Evrópu til að sanna sig,
þótt nú sé naumast klukkutíma-
flug til þeirra frá höfuðborgum
Skandinavíu, og upplýsingar á
milli berist með hraða ljóssins!
Eitthvað mjög mikilvægt virðist
óneitanlega hafa mætt afgangi í
öllum þessum hraða og tækni-
framförum.
„Astrup Farneley Museet of
Modern Art“ er í næsta nágrenni
við samtíðarlistasafnið, eða við
Grev Wedels Plass 9, og það er
svo nýtt að opnunarsýningin stóð
enn yfir, og er raunar nýlokið er
þetta er sett á blað. Safnið opnaði
í október sl. ár og meðal nafn-
kenndra alþjóðlegra listamanna
sem áttu verk á sýningunni má
nefna norðurlandabúana Erró og
Per Kirkeby, en þeir hafa báðir
sótt frægð sína til útlanda, og
þótt Kirkeby sé heimilisfastur í
Danmörku, vinnur hann hálft árið
eða Iengur í Suður-Frakklandi.
Frægð sína sótti hann þó til þýska-
lands.
Maður spyr sjálfan sig aftur og
aftur þeirrar spurningar hvenær
Norðurlönd fari að lyfta sínum
eigin listamönnum á stall. Mark-
aðssetja þá af þeirri útsjónarsemi,
hugdirfsku og frekju sem til þarf.
Það er að segja, þeim sem vinna
og starfa á Norðurlöndum fyrst
og fremst.
Raunar var búið að taka mynd-
ir Errós og einhverra annarra nið-
ur og rýma fyrir sérsýningu á
verkum Synnöve Anker Aurdal
veflistakonu, en sjálfri opnunar-
sýningunni í heild var vel fyrir
komið í húsakynnum sem eiga sér
vart hliðstæðu á Norðurlöndum.
Safnið er ekki ýkja stórt en ákaf-
lega vel hannað og engu hefur
verið til sparað í innréttingu þess,
allt er þannig „últra moderne" í
hólf og gólf.
Forsvarsmenn safnsins virðast
mjög hrifnir af Anselm Kiefer
miðað við fjölda verka hans og
þeir hafa fest sér hinar umdeildu
bókahillur úr blýi. Og gott ef ekki
flugskutluna líka auk risastórra
málverka. Þá eiga þeir drjúgt safn
mynda eftir R.B. Kitaj og fleiri
brezkra málara og virðast upp-
teknir af þeirri listastefnu sem
hefur hlotið nafnið „figuration
narrative“, sem hefur með frá-
sagnarlega fígúratíva list að gera.
Má það vera meira en skiljanlegt
í ljósi erfðavenju þeirra í myndlist-
inni og bókmenntahefðar.
Kannski er fullmikið nýjabrum
af safninu ennþá, en það sem kom
skemmtilega á óvart var hve vefir
hinnar frábæru listakonu Synnöve
Anker Aurdal nutu sín vel á veggj-
unum. Og vegna þess hve hrifínn
ég var af verkum hennar spanaði
Erlingur síðla næsta dags beyglu
sinni upp að húsdyrum listakon-
unnar og bónda hennar, hins
snjalla myndlistarmanns Ludvigs
Eikaas. Þau tóku vel á móti okkur
þó illa stæði á vegna veikinda
dóttur hennar frá fyrra hjóna-
bandi. í notalegum húsakynnum
hjónanna, er höfðu yfír sér listræn-
an og fornan menningarblæ, fór
fljótlega að flökta að mér hug-
mynd um skrif um Aurdal og helst
einnig Eikaas í Lesbók við fyrsta
tækifæri.
Það var einmitt Aurdal sem
lagði hönd að þjóðhátíðarteppi því
sem norska ríkið gaf íslendingum
og mun væntanlega prýða Þjóðar-
bókhlöðuna, og telst það mikil
gjöf-
Að sjálfsögðu voru nokkrir sýn-
ingarsalir heimsóttir og ber þá
fyrst að nefna sýningu á verkum
Henriks Sörensens (1882-1962) í
Kunstnerenes hus. Hann var af
sömu kynslóð og Jón Stefánsson
og samtíða honum hjá Matisse í
París og dó meira að segja sama
ár. Hann var einn af hinum mjög
þjóðlegu í norskri list og staða
hans var mjög sterk um langt
skeið, var nánast þjóðsagnaper-
sóna er við Guðmundur Erró vor-
um við nám í Osló. Þá voru þegar
komnir fram á sjónarsviðið áhrifa-
miklir andstæðingar þjóðlegra við-
horfa er héldu slíkum utangarðs
lengi vel. Nú virðist vegur þeirra
hafa farið vaxandi, en þá helst
fyrir það hve vel þeir máluðu sum-
ir hveijir og meðal þeirra verður
að telja Henrik Sörensen einna
fremstan meðal jafningja. Bestu
verkum hans er óhætt að skipa
til öndvegis í norskri myndlist um
lanjga framtíð.
I Gallerí Riis, sem heldur fram
nýlist, var sýning á verkum
sænska málarans Rolfs Hansons
(f. 1953), og var ég við opnunina
í fylgd með þeim nafnkennda ljós-
myndara Tom Sandberg. Þetta var
dálítið undarleg opriun, því hún
var fámenn, en samt hafði um
helmingur verkanna selst fyrir-
fram sem ber vott um gott skipu-
Ljósmynd af John Cage eftir hinn snjalla
Tom Sandberg, f. í Narvik 1953. Býr
og starfar í Osló.
lag. Hanson málar stór og litrík
málverk, en þau þættu naumast
bera keim af mikilli nýlist hér
heima. Geta skal þess að í Gallerí
Riis voru til sölu myndverk eftir
þá bræður Kristján og Sigurð
Guðmundssyni og jafnvel fleiri ís-
lenzka myndlistarmenn. Helming-
ur myndanna var einnig seldur á
sýningu þeirra Inge Jensen (f.
1961) og Pers Mortens Karlsens
(f. 1952) í hinu nafnkennda Gall-
erí Haaken, sem nú er flutt á Lille
Frogner Allé 6. Þá var ég við opn-
un sýningar Boge Bergs (f. 1944),
fyrrum skúlptúrprófessors við
akademíuna í Galerí J.M.S., en
hann tók við af Per Palle Strorm,
sem var eini skúlptúrprófessorinn
við stofnunina í heil 34 ár! Þar
hitti ég m.a. Franz Widerberg, en
sýningar hans í Kunstnerforbund-
et gat ég áður. Undarleg sýning,
sem ég áttaði mig ekki fyllilega á
en listamaðurinn Svein Boge Berg
fremur einhvers konar jafnvægisl-
ist á milli skúlptúrs og hönnunar
eins og margur gerir í dag.
Mér hefur alltaf verið hlýtt til
listakademíunnar í Ósló frá því ég
stundaði nám þar, og löngu áður
vissi ég af góðu orðspori hennar.
Vissi að stofnunin hafði því miður
þanist út og var löngu farin úr
sínum gömlu húsakynnum. Um
skeið var hún á mörgum stöðum,
en er nú loks komin á einn stað
í gamla en veglega byggingu. Lék
mér forvitni á að skoða húsakynn-
in, en er okkur Erling bar að má
segja að starfsemin væri rétt haf-
in eftir vetrarólympíuleikana í
Lillehammer, en á meðan á þeim
stóð var frí í öllum skólum, einnig
listakademíunni!
Ber það óneitanlega vott um
að skólinn sé alfarið kominn inn
í almenna skólakerfíð líkt og MHÍ
og hafi þar með misst sjálfstæði
sitt og sérkenni. Ég hef alltaf ver-
ið fastur í því, að listaskólar séu
sérstakar stofnanir sem lúta eigin
lögmálum og þurfa mikið svigrum
til sjálfstæðis, og eigi að starfa
samkvæmt sínum sértæku þörf-
um, en þær eru allt annars eðlis
en í almennum skólum.
Því miður er meðaljónum og
sameignaröflum að takast að gera
alla listaskóla eins á Norðurlönd-
um, og er það afdrifarík öfugþró-
un. Kannski voru þeir síðasta vígi
mannlegra gilda sem hafa verið
við lýði um aldir, en sem kennslu-
fræðingum, pappírsliði og fundar-
haldafíklum heftir tekist að valta
yfír í grunnfærðum hofmóði.
Skólinn, sem var stofnaður
1909, var lengstum í höndum ör-
fárra prófessora, og mun ég alltaf
minnast hins óþvingaða andrúms-
lofts sem ríkti þar er ég var við
nám og hinna verðmætu kynna
af lærimeisturunum. Nú virðist
skólinn orðinn að yfirþyrmandi
bákni og það sem nemendur eru
að gera er í litlu frábrugðið því
sem maður sér víðast hvar, og svo
er þetta gert undir kjörorði breyt-
inga, framúrstefnu og nýlista!
Við gengum um ótal ranghala
með fulltrúa skólans og komum á
mörg vel útbúin verkstæði, en urð-
um ekki mikið varir við vinnandi
nemendur nema að við sáum þeim
bregða fyrir í ýmsum hugguhorn-
um (cosy corner) að sötra kaffí
og borða vínarbrauð.
Við rákumst á eldri mann í kjall-
aragöngunum og skrifstofu-
maðurinn heilsaði honum og tók
hann tali. Eitthvað fannst mér ég
kannast við hann og er Erlingur
segir við mig að maðurinn hafí
verið starfsmaður á Akademíunni
í áratugi rann upp fyrir mér ljós.
Spyr hvort hann hafí ekki verið í
skólaferðinni kringum Spán vorið
1953, eða fyrir 41 ári, og Erlingur
spyr aftur manninn sem hafði ver-
ið að gjóa á mig augum. Þá færð-
ist bros yfir allt andlitið og hann
segir, er þetta Bragi, já Bragi, ég
man eftir honum!
Minnir mig að hann hafí verið
eins konar handlangari hjá Per
Palle Storm, og mætti ég honum
oft í stigagangi Akademíunnar.
Kynni okkar voru annars lítil sem
engin, þótt við heilsuðumst kump-
ánalega er leiðir okkar skárust,
en hann vakti athygli mína í
Spánarferðinni fyrir merkilega
sérvisku. Má segja að hann hafí
þrammað allan liðlangan daginn á
eins konar þykksóluðum sjömílna-
skóm milli safna og sýninga, og
við skoðun bygginga, en aldrei
nýtti hann sér almenningsvagna,
og því síður að hann tæki sér leigu-
bíl. Tveir jafnfljótir dugðu honum
best.
En þetta ófyrirséða atvik í
göngunum var sem ljósblik úr dag-
bók lífsins.