Morgunblaðið - 29.09.1994, Blaðsíða 26

Morgunblaðið - 29.09.1994, Blaðsíða 26
26 FIMMTUDAGUR 29. SEPTEMBER 1994- MORGUNBLAÐIÐ AÐSENDAR GREINAR ísland í Evrópu íslenska þjóðin stendur á krossgötum. Hið alþjóðlega um- hverfi Islands hefur síðastliðin ár tekið gífurlegum stakka- skiptum. Nýjar aðstæð- ur blasa við sem kalla á stefnumótun og ákvarðanatöku. Allar stoðir íslenskrar utan- ríkisstefnu hafa eða eru í þann mund að breyta um eðli eða jafn- vel að hverfa. NATO hefur fullnægt sínu sögulega hlutverki og gengur þessa dagana í gegnum gagngera end- urskilgreiningu. Eðli Nórðurlanda- ráðsins mun væntanlega breytast sem vettvangur Islendinga í utanrík- ismálum með inngöngu allra hinna Norðurlanda í ESB. EFTA og EES verða einkaklúbbar íslands. Skýrasta og mikilvægasta ákallið um andsvar kemur frá Evrópu. Okk- ur var boðið að verða hluti af alþjóð- legu samstarfi Evrópuríkja á jafn- réttisgrundvelli en við völdum að standa fyrir utan þegar frændþjóðir okkar tóku boðinu um samningavið- ræður. Þegar samningar þeirra um aðild lágu fyrir var andsvar okkar að „ekkert hefði breyst". ísland hef- ur tekið fyrstu skrefin á braut sem liggur utan hringiðu alþjóðlegs um- hverfis landsins. Eftir að íslendingar hafa fylgt þeirri stefnu að vera virk- ir þátttakendur í alþjóðlegum sam- skiptum í samfloti við bandamenn landsins, erum við farnir að feta okkar eigin leið utan þeirra samtaka sem bandamenn okkar ætla að mynda. Þetta er stefnubreyting sem í rauninni aldrei hefur verið rædd á ábyrgan hátt, en er einungis orðin til vegna hræðslu og þekkingarleysis í garð samtaka Evrópuþjóða. Sjálfstæðismenn sinni sögulegu hlutverki sínu Sögulegt hlutverk sjálfstæðis- manna hefur verið að tengja ísland við önnur vestræn lýðræðisríki og Ragnar Garðarsson. samtök þeirra. I flestum tilvikum hefur verið barist gegn afturhald- söflum og einangrun- arsinnum innan allra flokka sem ekki hafa séð möguleikana í sam- starfinu við önnur ríki, skort framsýni og bjart- sýni í garð utanríkiss- amkipta og fyrirlitið allt það sem útlenskt var. Nú þegar Islendingar standa frammi fyrir einu mikilvægasta vali í utanríkismálunum, hafa sjálfstæðismenn kastað frumkvæðinu frá sér, lagt frá sér sitt sögulega hlutverk, að móta skýra og ábyrga stefnu og veigrað sér við að vera brautryðjendur í því að stað- setja ísland sem fullgildan þátttak- anda á alþjóðlegum vettvangi við hlið bandamanna landsins. í staðinn hefur minnsti og aumasti stjórn- málaflokkur íslands tekið þetta mik-' ilvægasta hagsmunamál landsins í sínar hendur. Það er brýnt verkefni sjálfstæðismanna að endurheimta forystuna í mótun utanríkisstefn- unnar úr höndum krata. Um helgina sem leið var haldið málefnaþing Sambands ungra sjálf- stæðismanna. Evrópumálin voru þar efst á baugi og fyrsta skrefíð tekið í mótun ábyrgrar stefnu í Evrópu- málum. Samþykkt var yfírlýsing um að kanna til hlítar þau kjör sem ís- lendingum gætu boðist í viðræðum við ESB um aðild. Nauðsynlegt er að hreinskilnar og upplýstar umræð- ur fari áframhaldandi fram um utan- ríkismál íslands á vettvangi Sjálf- stæðisflokksins svo að sjálfstæðis- menn verði aftur í forystusveit fyrir mikilvægustu hagsmunamálum landsins. Þegar frjálslyndir menn gerast einangrunarsinnar Vandamálið er hins vegar að far- ið er að gæta einangrunarhyggju innan raða annars fijálslyndra manna. Þetta verður í raun torskilið Að standa utan Evrópu- sambandsins er í raun stefnubreyting, sem aldrei hefur verið rædd á ábyrgan hátt, segir Ragnar Garðarsson og hveturtil þess að Sjálf- stæðisflokkurinn taki forystu í Evrópu- málunum. þegar haft er í huga að stór þáttur einangrunarstefnunnar hjá sumum sjálfstæðismönnum er reistur á for- sendum fijálshyggjunnar. Það er skilningur margra fijálshyggju- manna að ESB hafí orðið sósíalistum að bráð og það sé ekki hagsælt fyr- ir ísland að fá yfir sig eitt báknið enn ofan á þau sem fyrir eru í land- inu. Þess vegná er tekin sú afstaða að ísland eigi ekki að hefja samn- ingaviðræður við ESB um aðild. Þegar litið er á þessa afstöðu í ljósi væntanlegrar inngöngu hinna EFTA-ríkjanna í ESB, verður hún í raun að einangrunarstefnu, því þó svo að ísland öðlist hagstæðan tví- hliða samning eða áframhaldandi samning á forsendum EES-samn- ingsins, munum við einangrast frá allri stefnumótun og ákvarðanatöku í málefnum Evrópuþjóða og verða annars flokks Evrópubúar á meðan flestir aðrir hafa fært sig á fyrsta farrými. Skurðgoðadýrkun fullveldisins Ein helstu rökin gegn ESB-aðild eru að hún muni skerða fullveldi íslands. Menn verða að gera sér grein fyrir réttu hlutföllunum og samhenginu í þessu máli. Formlega og lagalega séð verður um að ræða einhver fullveldisafsöl í hendur lög- gjafarstofnana ESB en þetta eru aftur á móti stofnanir sem við mun- um eiga fulltrúa í og þannig hafa áhrif á þessa þætti fullveldisafsals- ins. Hins vegar er mun mikilvægara að gera sér grein fyrir raunverulegu eðli fullveldisins í nútíma þjóðfélagi. íslendingar kröfðust fullveldis í sjálf- stæðisbaráttu sinni til þess að hafa áhrif á eigin mál. Það má færa rök fyrir því að á þeim tímum hafí full- veldi í lagalegu formi verið hagstæð- asta leiðin til þess að ráða yfír eigin málum. Alþjóðakerfið var mun meira uppskipt en það er í dag og hver þjóð meira lík eylandi. í nútíma þjóð- félagi og alþjóðakerfi eru mörg þau öfl sem hafa áhrif á málefni þjóð- anna ekki lengur bundin hveiju landi fyrir sig, heldur orðin samofin þvert yfir landamæri þjóðanna. Þessi þró- un hefur gert fullt og óskert full- veldi í lagalegu og formlegu sniði úrelt sem leið til að hafa áhrif á eigin mál. Ef sú afstaða að verja lagalegt fullveldi leiðir af sér að íslendingar verða ekki fullgildir þátttakendur í stjórnun þeirra afla sem hafa áhrif á okkar hag, má segja að slíkt full- veldi geti af sér skert sjálfræði. Sjálf- ræðið var markmið fullveldisins, en í hugum margra er óskert lagalegt fullveldi í staðinn orðið markmiðið og jafnvel heilög kýr. Þessi skurð- goðadýrkun fullveldisins kemur í nútima þjóðfélagi í veg fyrir að við öðlumst nægilegt sjálfræði yfir eigin málum. Pólitísk rök fyrir aðild að ESB ESB er vissulega ekki neinn full- kominn skapnaður og fínna má at- riði við aðildina sem íslendingar væru sennilega mótfallnir. Fyrst má benda á hið tvískipta eðli ESB þar sem markaðsvíddin og hin pólitíska vídd togast á. Þær hugmyndir í hinni pólitísku vídd sem íslendingar væru væntanlega andsnúnir snúast um alríkisskipulag og verulega aukn- ingu pólitísks samruna. Þessu hefur verið lýst sem spurningunni um að dýpka samstarfíð eða að víkka það með því að taka ný aðildarríki inn. Stór þáttur þess að vilja víkka sam- starfið tengist markaðsvíddinni og hinum efnahagslega ávinningi nýrra aðildarríkja og stækkun markaðar- ins. íslendingar virðast hugsa fyrst og fremst um markaðsvíddina og velta fyrir sér hinum efnahagslega ávinningi við aðild. Á sama tíma virðumst við deila með Bretum og öðrum Norðurlandabúum (sérstak- lega Dönum) andstöðunni gegn frek- ari pólitískum samruna og „federal- isma“. Markaðsvíddin á því eftir að styrkjast með inngöngu EFTA-ríkj- anna fyrrverandi, sem ætti að falla íslendingum í geð. Pólitísk rök fyrir aðild að ESB tengjast öðrum þáttum hinnar póli- tísku víddar en þeim „federalísku“. íslendingar ættu ekki að sætta sig við neitt minna en að vera fullgildir Evrópubúar bæði í efnahagslegum og pólitískum skilningi. EES-samn- ingurinn hefur fært okkur nær öðr- um Evrópuþjóðum viðskiptalega, en við erum ennþá útilokuð pólitískt séð. Við vorum meðal jafningja í EFTA bæði efnahagslega og póli- tískt. Það má jafnvel orða það þann- ig að við höfum átt þjáningabræður sem þjóðir án bestukjara í Evrópu. Núna virðist stefna í að við munum ekki einu sinni eiga þjáningabræður. Skýrustu pólitísku rökin fyrir að- ild að ESB eru að verða þátttakend- ur í stefnumótuninni og ákvarðana- tökuferlinu sem við erum núna úti- lokuð frá. Þetta eru ekki óljós og óskilgreind markmið, heldur það sem allar aðrar Evrópuþjóðir eru að keppa að, jafnvel fyrrverandi aust- antjaldslönd. Þegar flestallar Evr- ópuþjóðir meta það sem svo að það sé hagsmunamál að keppa að póli- tískum áhrifum í Evrópu, hvar standa þá íslendingar? Ég er hrædd- ur um að ef við látum ekki rödd okkar heyrast, þannig að mark verði á okkur tekið, verðum við ofurseld erlendum öflum og áhrifum. Með öðrum orðum lendum við í vissum skilningi aftur eins og forðum í þeim vítahring að færri og færri mál verða raunverulega á okkar valdi á meðan hreyfiaflið ræðst á erlendri grundu utan okkar áhrifa. Við öðluðumst fullveldi til þess að fá hreyfiaflið heim, en í dag hefur fullveldið misst tökunum á hreyfiafiinu. Eina leiðin til að ná völdum aftur yfír hreyf- iafli þjóðmálanna í einhveijum mæli er að endurskilgreina fullveldishug- myndir okkar svo að þær samlagist nauðsyn þess að starfa með öðrum þjóðum á jafnréttisgrundvelli, en ekki eins og við værum eyland í ein- angrun. Höfundur er stjórnmálafræðingur. ALLT frá því að Þorsteinn Erlingsson gaf þjóð sinni kvæðið um sólskríkjuna, sem söng svo fallega í runnum Þórsmerkur og vakti heimþrá skáldsins, hefur næst- um hver íslendingur kunnað skil á Þórs- mörk. í mörgum þeirra hefur blundað sú þrá að komast þangað því að flestra áliti er þar að fínna einn fegursta stað landsins. En til Þórsmerkur liggja ekki greiðar leið- ir. Árnar Markarfljót og Krossá vetja Mörkina og þær hleypa ekki þangað hveijum sem er hvenær sem er. Skömmu eftir stofnun Ferðafé- lags íslands árið 1927 fóru félags- menn að ræða um skipulagðar ferð- ir inn á Þórsmörk og létu ekki þess- ar óhemjur hefta för. Árið 1933 fór félagið þangað fyrstu skemmtiferð- ina. Þá var ekið á bílum inn í Fljóts- hlíð á laugardegi og gist þar. Árla næsta morgun var sest á hestbak, riðið yfír Markarfljót og Krossá og um Mörkina eins og tíminn leyfði. Um kvöld- ið var ekið aftur til Reykjavíkur. Markarfljót var brúað 1933. Þá varð akfært að Stóru-Mörk. Þaðan var svo farið ríðandi eins og fyrr, en leiðin nú miklu greiðari. Krossá varði Mörkina fyrir bí- laumferð, uns tveggja drifa trukkarnir komu til sögunnar á stríðsárun- um. Áin reyndist þeim enginn farartálmi og brátt hófust skipulagðar bílferðir með skemmti- ferðafólk inn á Þórsmörk, sem síðan kölluðu á bætta þjónustu. Stjórn Ferðafélagsins skiídi fljótt kröfur tímans og þegar árið 1947 sam- þykkti hún að byggja sæluhús á Þórsmörk með leyfí Skógræktar ríkisins, sem hafði þá og hefur enn húsbóndavald á svæðinu. En af ýmsum ástæðum tafðist málið í fimm ár svo það var ekki fyrr en 1952 sem hafíst var handa um byggingu húss í Langadal. Lauk smíðinni tveimur árum síðar og var LÝÐVELDISGANGA FERÐAFÉLAGS ÍSLANDS Laugardaginn 1. októ- ber verður opið hús í Skagfjörðsskála í Þórsmörk, segir Tóm- as Einarsson, en 40 ár eru síðan skálinn var reistur. húsið vígt 21. ágúst 1954. Var því gefið nafnið Skagfjörðsskáli, til heiðurs og minningar um Kristján Ó. Skagfjörð, sem sat í stjórn fé- lagsins á árunum 1934-51 og var framkvæmdastjóri þess í 12 ár. Húsið var um 60 fermetra að flatar- máli og tók um 60 manns. En brátt reyndist það of lítið því aðsóknin óx jafnt og þétt. Tíu árum síðar var SKAGFJÖRÐSSKÁLI í Þórsmörk. gistrýmið aukið um nærri helming. 1972 var húsið stækkað enn og gátu nú hátt í 200 manns gist þar en þá var þétt setinn bekkurinn. Útliti hússins hefur ekki verið breytt síðan,- eiTþað hefur verið innréttað að nýju í samræmi við kröfur tímans og er þar nú gistirúm fyrir 80 manns með góðu móti. Auk sæluhússins hafa fleiri bygg- ingar risið í Langadal s.s. geymslur, útisalerni og annað sem tengist starfseminni. Sumarið 1986 var byggð göngubrú á Krossá. Þá var að lokum rutt úr vegi aðalhindrun ferðamanna, sem vildu heimsækja Þórsmörkina. Óhætt er að fullyrða að aðstaðan í Skagfjörðsskála í Langadal er nú sú besta sem í boði er í sæluhúsi í óbyggðum, enda hafa félagsmenn lagt metnað sinn í að svo sé. Tugir þeirra vinna þar hundruð dagsverka ár hvert í sjálfboðavinnu við að fegra og bæta umhverfí og hús. Því má með sanni segja að Skag- fjörðsskálinn sé annað félagsheimili Ferðafélags íslands. Þangað er því oft haldið þegar gera skal dagamun og minnast merkisatburða í sögu félagsins. Hollar vættir vaka yfir Langadal. Á þeim 40 árum, sem liðin eru frá byggingu hússins, hafa tugir þús- unda ferðamanna, innlendra sem erlendra, sótt Þórsmörk heim á veg- um félagsins, og snúið aftur endur- nærðir á sál og líkama, án slysa eða meiriháttar óhappa. Það ber sannar- lega að þakka. Laugardaginn 1. október nk. ætl- ar Ferðafélag íslands að minnast þessara tímamóta. Þann dag verður „opið hús“ í Skagfjörðsskála. Er þess vænst að sem flestir, félags- menn og aðrir velunnarar, sjái sér fært að „skreppa inn á Þórsmörk" og taka þátt í afmælisfagnaðinum. Höfundur er kcnnari. Skagfjörðs- skáli á Þórs- mörk 40 ára
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.