Morgunblaðið - 23.10.1994, Blaðsíða 8

8 SUNNUDAGUR 23. OKTÓBER 1994
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Þetta er nú enginn heitur pottur, Eggert minn.. .
Kanadískir auðmenn íhuga umsvif á Islandi
Irving-fj ölskyldan sögð
vön að fá sínu framgengt
VELDI Irving-fjölskyldunnar, sem
meðal annars rekur fyrirtækið Irving
Oil, er slíkt að haft hefur verið á
orði að hún gæti auðveldlega haft
áhrif á greiðslujöfnuð Kanadamanna.
Þrír bræður, James Kenneth, Arthur
Leigh og John E. Irving, stjórna fjöl-
skylduauðinum og setti tímaritið
Fortune þá í 40. sæti á lista yfir
mestu auðmenn heims og voru fyrir-
tæki þeirra metin á 3,7 milljarða
bandaríkjadollara.
Mest eru umsvif bræðranna í hér-
aðinu New Brunswick í Kanada þar
sem einn af hveijum tólf vinnufærum
mönnum vinnur hjá einhverju af um
300 fyrirtækjum fjölskyldunnar.
Þegar Kenneth Colin Irving, faðir
þeirra bræðra, lést í desember árið
1992, 93 ára að aldri, lýsti kanadíska
dagblaðið The Globe and Mail ítökum
hans í New Brunswick svo: „Ferða-
langur, sem kemur til New
Brunswick og fer fram hjá bensín-
stöðvum með stóra tígullaga Irving-
merkinu gæti velt því fyrir sér hvort
nokkur annar selji bensín á þessum
slóðum. Ferðalangurinn myndi aka i
gegnum skóga í eigu Irvings ... Ef
hann eða hún læsi dagblað væri það
sennilega eign Irvings því að ijöl-
skyldan ræður yfir öilum ijórum dag-
blöðum héraðsins á ensku.“ Að auki
á fjölskyldan tvær af þremur sjón-
varpsstöðvum sem sjónvarpa á ensku
í New Brunswick, hún rekur strætis-
vagna, sögunarmyllur og pappírs-
verksmiðjur.
Þótt fjölskyldan hafi mest umleik-
is í New Brunswick, nær veldi henn-
Kanadíska stórfyrir-
tækið Irving Oil hefur
lýst áhuga á að hefja
starfsemi á íslandi.
Karl Blöndal fréttarit-
ari í Boston kynnti sér
bakgrunn og starfsemi
þessa risafyrirtækis.
ar um allt Kanada og suður yfir
landamærin til Bandaríkjanna. Þegar
Irving-fjölskyldan bytjaði að seilast
suður á bóginn skrifaði kanadíska
vikuritið Maclean’s að nú væri hún
„að taka fremur tortiyggna íbúa
Maine í kennslustund, sem auðsveip-
ari borgarar New Brunswick hafa
þegar tileinkað sér: það, sem þessi
valdamikla, einförula ijölskylda vill,
fær hún“.
Sagt er að Kenneth Colin Irving
hafi verið lítið fyrir bóknám gefinn,
en farinn að stunda viðskipti fimm
ára gamall. Hann seldi bíla ogeinnig
bensín sem umboðsmaður fyrir olíu-
fyrirtækið Imperial Oil. Þegar hann
lenti upp á kant við Imperial ákvað
hann að hefja viðskipti á eigin spýt-
ur, tók tvö þúsund dollara bankalán
og þremur árum síðar stofnaði hann
Irving Oil.
Viðskiptin jukust, bensínstöðvar
bættust við, hann opnaði verkstæði
og fór að skipta með varahluti og
dekk. Er á leið keypti hann skig til
að flytja olíuna sem hann seldi. Árið
1959 náði hann undir sig skipasmíða-
stöð svo hann gætii sjálfur gert við
skipin sín og nú eru þar smíðuð skip
fyrir kanadíska herinn. Árið 1960
hóf hann að reisa olíuhreinsunarstöð
fyrir 50 milljónir kanadískra dollara
og nú er hún sú stærsta í Kanada.
Umdeild ítök
ítök fjölskyldunnar í New
Brunswick hafa verið umdeild. Bræð-
urnir segjast vilja stuðla að uppgangi
héi'aðsins og þeir eru ekki gefnir
fyrir að leggja undir sig fyrirtæki til
þess eins og gera þau gjaldþrota.
Gagnrýnendum finnst hins vegar ein-
okunarstaða þeirra á hinum ýmsu
sviðum hafa kæfandi áhrif á við-
skiptalífið og þeir geri keppinautum
ókleift að koma undir sig fótunum.
Einnig var umtalað að fjölmiðlar
í eigu fjölskyldunnar færu silki-
hönskum um fyrirtæki hennar. Árið
1981 komst þingnefnd um dagblöð
að þeirri niðurstöðu að frétta-
mennska Irving-blaðanna væri
„afskræmi" og „auvirðileg fram-
leiðsla". Dómstólar hafa hins vegar
hafnað ásökunum um einokun.
Bræðurnir þrír stjórna ættarveld-
inu í anda föður síns. Hans stefna í
viðskiptum var að stjórna öllum stig-
um framleiðslunnar og í raun var
hann besti viðskiptavinur sjálfs sín.
Þúsund tonn til manneldis
Þórshöfn. Morgunblaðið.
VERULEGA glaðnaði yfir síld-
veiðinni i vikunni og kom togarinn
Júpíter með fullfermi af ágætri
síld hingað til Þórshafnar á
fimmtudag eða rúm 1.000 tonn.
Þetta er stór og falleg síld sem
að mestum hiuta er unnin til
manneldis og er bæði heilfryst á
Bretlandsmarkað og fryst í flök-
um til Frakklands. Mikil vinna er
þvi í Hraðfrystistöðinni núna og
er unnið fram eftir á kvöldin en
vaktavinna er ekki hafin nema á
frystivélunum, sem eru í gangi
allan sólarhringinn. Um 60 manns
vinna í Hraðfrystistöðinni núna
og enn sem komið er hefur ekki
þurft að bæta við mannskap í síld-
arvinnslu. Það er hins vegar fljótt
að breytast ef mikill afli kemur á
land.
Síldarvinnslan virðist hafa
nokkurt aðdráttarafl og er alltaf
nokkuð um það, að fólk sem ekki
vinnur í Hraðfrystistöðinni sæki
um að komast í síldina þegar
vaktavinna hefst. Síldarvinnslunni
virðist fylgja meiri tilbreyting
heldur en hinni hefðbundnu fiski-
vinnu.
Leikstýrir þremur sýningum
Á ekki eftir að ger-
ast oft á ferlinum
Hávar Sigurjónsson
að er ekki á hveijum
degi sem sami leik-
stjóri er með þijú
verk á ijölum atvinnuleik-
húsa landsins samtímis.
Þessi staða er þó komin upp
á þessu hausti því verkin
Dóttir Lúsifers og Gauks-
hreiðrið hjá Þjóðleikhúsinu
og Barpar sem Leikfélag
Akureyrar sýnir eru öll í
leikstjórn sama mannsins,
Hávars Siguijónssonar.
Sýningar á tveimur síðar-
nefndu verkunum hafa ver-
ið teknar upp frá síðasta
leikári en Dóttir Lúsifers
var frumsýnt á dögunum.
Þessi staða á sér fáar hlið-
stæður á síðustu árum en
síðast þegar hún kom upp
fyrir tveimur árum átti Þór-
hallur Sigurðsson í hlut.
„Ég geri ekki ráð fyrir
að þetta eigi eftir að gerast oft
á ferlinum. Það þykir yfirleitt
ágætt ef eitt verkefni nær þeim
gangi að það er enn á fjölunum
þegar maður frumsýnir það
næsta,“ segir Hávar. „Það var
líklegt að tvö verk í minni leik-
stjórn yrðu sýnd samtímis í Þjóð-
leikhúsinu á þessu leikári þar sem
Gaukshreiðrið var ekki frumsýnt
á Stóra sviðinu fyrr en um miðj-
an apríl síðastliðinn. Þar að auki
þurfti verkið að víkja fyrir Nifl-
ungahringnum mánuði síðar. Það
varð strax ljóst að grundvöllur
væri fyrir því að halda sýningum
áfram en verkið var sýnt átta
sinnum fyrir fullu húsi síðastliðið
vor. Ég geri fastlega ráð fyrir
að Gaukshreiðrið muni ganga
fram að jólum.“
„Dóttir Lúsifers var inni á
plani síðasta leikárs en komst
ekki að á Litla sviðinu þannig
að það verk var flutt yfir á haust-
ið. Það lá því fyrir að ég færi
beint úr því að frumsýna Gauks-
hreiðrið yfír í Dóttur Lúsifers.“
- Hefur velgengni Barpars
komið þér í opna skjöldu?
„Ég þóttist vita að þetta myndi
falla einhveijum í geð en hafði
enga hugmynd um að þetta yrði
einhver svona gegnumsláttur,"
segir Hávar en Barpar sló sýn-
ingamet hjá Leikfélagi Akur-
eyrar í gærkvöldi, laugardags-
kvöld, en verkið hefur verið sýnt
59 sinnum í Þorpinu á Akureyri.
Þar að auki naut verkið hylli á
Listahátíð í Reykjavík síðastliðið
vor. Það gefur glögga mynd af
vinsældum Barparsins að það
hefur skotið söngleikjum á borð
við Piaf og My Fair Lady aftur
fyrir sig í sýningafjölda hjá LA.
„Svo maður sýni sanngirni gagn-
vart þessum sýningum þá fengu
þær miklu fleiri áhorfendur þótt
sýningamar væru færri því verk-
in voru sýnd í samkomuhúsinu,"
segir Hávar. Það er harla fátítt
að sýningar á verkum flytjist á
milli leikára hjá LA og einsdæmi
að verk sem frumsýnt hefur ver-
ið jafn snemma og Barpar haldi
velli þetta lengi. Ekkert lát er á
vinsældum því búið er að panta
miða á sýningar langt fram í
nóvember.
- Eru fleiri sýningar á döfinni
hjá þér?
„Æfingar á næsta verki sem
ég mun leikstýra, Taktu lagið
Lóa, hefjast í lok næstu viku.
Þetta er í undirbúningi. Ég er
að fletta handritinu og reyna að
láta eitthvað gerjast í höfðinu á
mér. Taktu lagið Lóa er svört
kómedía eftir Jim Cartwright,
þann sama og skrifaði Barpar.
Sex leikarar taka þátt í þeirri
sýningu og verða Olafía Hrönn
►Hávar Sigurjónsson er
fæddur árið 1958. Hann lauk
BA-prófi frá leiklistardeild
Háskólans í Manchester árið
1982 og MA-prófi í leikstjórn
frá Háskólanum í Leeds ári
síðar. Þá lagði hann stund á
framhaldsnám í leikstjórn í
London veturinn 1989-90.
Hávar var blaðamaður, lengst
af á Morgunblaðinu, samhliða
ýmsum leikhúsverkefnum á
árunum 1983-91. Árið 1992 var
hann leiklistarráðunautur Rík-
isútvarpsins ög frá því haustið
1993 hefur hann verið fastráð-
inn leikstjóri við Þjóðleikhúsið.
Sambýliskona Hávars er Hlín
Sveinbjörnsdóttir og eignuð-
ust þau tvíbura síðastliðið vor.
Hávar átti fyrir níu ára son
og Hlín fimm ára son.
Jónsdóttir, Kristbjörg Kjeld og
Pálmi Gestsson í aðalhlutverkum.
Stefnt er að fumsýningu á
Smíðaverkstæðinu í janúar næst-
komandi."
- Verða hinar sýningarnar
þijár enn á ijölunum þegar þar
að kemur?
„Það er fræðilegur möguleiki
og það yrði óneitanlega gaman.
Líkurnar eru þó ekki miklar. Ég
hef trú á því að Gaukshreiðrið
víki fyrir jólasýningunni á Stóra
sviðinu vegna þess að það eru
takmörk fyrir því hversu margar
sýningar geta verið í gangi sam-
tímis.“
„Ég ætla hins vegar að klára
það sem ég er með núna áður
en ég sný mér að fleiri verkefn-
um. Það er ástæðulaust að vera
að gína yfir of miklu í einu. Þá
væri maður að kasta til þess
höndunum, auk þess sem margir
eru um hituna og óþarfi að sama
fólkið sé alls staðar. Það er rétt-
ast og sanngjarnast að verkefnin
dreifist á það hæfileikafólk sem
til er.“
Þótt Hávar sé önnum kafinn
um þessar mundir fnun hann, ef
að líkum lætur, ekki láta það
aftra sér frá því að halda til
gamla Karleby í Finnlandi í des-
ember til að vera viðstaddur
frumsýningu Borgarleikhússins á
leikgerð hans á Eg heiti ísbjörg,
ég er ljón. „Ég vona að af för-
inni verði því það væri gaman
að sjá þetta í flutningi annarra.
Ætli tildrög þess að Finnarnir
tóku ísbjörgu upp á sína arma
megi rekja til þess að bók Vigdís-
ar Grímsdóttur er nýkomin út á
finnsku. Auk þess var mikil um-
ræða um sýninguna í fjölmiðlum
á Norðurlöndunum í kjölfar þess
að verkið var sýnt sem framlag
Þjóðleikhússins á norrænni leik-
listarhátíð í Reykjavík."