Morgunblaðið - 17.12.1994, Qupperneq 4

4 LAUGARDAGUR 17. DESEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
EFTA-dómstóllinn gefur álit varðandi ríkiseinkaleyfi á áfengisinnflutningi í Finnlandi
Afnema átti einka-
réttinn um áramót
Skapar ríkinu hugsanlega skaðabótaskyldu,
segir lögfræðingur Verzlunarráðs
EFTA-DÓMSTÓLLINN í Genf gaf í gær
ráðgefandi álit í máli finnsks fyrirtækis,
þess efnis að einkaleyfi ríkisins á innflutn-
ingi á áfengi frá öðrum EES-ríkjum sé
óheimilt. Afnema hafí átt einkaleyfi áfengi-
seinkasölufyrirtækja EFTA-ríkjanna á inn-
flutningi frá og með síðustu áramótum.
Dómstóllinn segir að ákvæði samningsins
um Evrópskt efnahagssvæði um þetta efni
séu skýr og eigi því landslög að víkja, þar
sem þau fari í bága við ákvæði samnings-
ins. Lögfræðingur Verzlunarráðs segir að
þessi úrskurður geti þýtt það að þeir, sem
telji sig hafa orðið fyrir tjóni vegna dráttar
á að einkaréttur ríkisins á áfengisinnflutn-
ingi væri afnuminn, kunni að geta gert
skaðabótakröfur á hendur ríkissjóði.
Málsatvik eru þau að fyrirtækið Resta-
mark flutti til Finnlands vín frá Ítalíu og
viskí frá Þýzkalandi og kom fyrir í tollvöru-
geymslu. Samkvæmt ábendingu frá tollyfír-
völdum óskaði stefnandi eftir samþykki
Finnsku áfengisverzlunarinnar fyrir inn-
flutningnum og eftir leyfí til að dreifa veigun-
um án kvaða.
Tollyfírvöld í Helsingfors synjuðu um af-
hendingu varanna. Restamark áfrýjaði þeirri
ákvörðun til áfrýjunarnefndar tollyfirvalda í
Finnlandi. Nefndin óskaði síðan eftir ráðgef-
andi áliti EFTA-dómstólsins varðandi tvær
spumingar. Dómstólum og úrskurðaraðilum
í EFTA-ríkjunum er heimilt að leita eftir
slíkum túlkunum á EES-samningnum til
EFTA-dómstólsins.
Dómstóllinn telur að EES-samningurinn
banni aðildarríki ráðstafanir, sem feli í sér
að ríkiseinkasölur hafí einkaleyfí á innflutn-
ingi á áfengi, að svo miklu leyti sem EES-
samningurinn tekur til þess og það er uppr-
unnið í aðildarríkjum samningsins. Dómstóll-
inn álítur einnig að samningurinn banni beit-
ingu ákvæða landsréttar, sem mæli fyrir um
samþykki ríkiseinkasölu fyrir innflutningi
og frjálsri dreifingu slíkrar vöru, jafnvel
þótt það sé veitt sjálfkrafa.
Ekki réttlætanlegt á grundvelli
heilsuverndar
Dómstóllinn segir í áliti sínu að ráðstafan-
ir af þessu tagi verði ekki réttlættar á grund-
velli 13. greinar EES-samningsins, en þar
segir að leggja megi á innflutning höft, „sem
réttlætast af almennu siðferði, allsheijar-
reglu, almannaöryggis, vemd lífs og heilsu
manna eða dýra eða gróðurvernd, vernd þjóð-
arverðmæta, er hafa listrænt, sögulegt eða
fomfræðilegt gildi, eða vend eignarréttinda
á sviði iðnaðar eða viðskipta.“ Dómstóllinn
segir að ekki hægt að leyfa innflutningshöft
á þeim forsendum einum að þau miði að því
að draga úr skaðsemi áfengisneyzlu fyrir
heilsu neytenda, því að því markmiði megi
ná með öðrum ráðstöfunum, sem feli í minna
mæli í sér hindmn á vöruflutningum.
Dómstóllinn segist í áliti sínu telja að
skýra beri EES-samninginn svo að frá og
með 1. janúar 1994 hafí átt að breyta ríkis-
einkasölum, sem ekki séu háðar sérstakri
undanþágu í bókun 8 við samninginn (t.d.
áburðareinkasala á íslandi) þannig að af-
numið sé einkaleyfi á innflutningi til eins
samningsríkis frá öðru á þeim vömm, sem
einkaleyfið taki til.
Dráttur kann að skapa
skaðabótaskyldu
Núverandi fyrirkomulag innflutnings
áfengis á íslandi brýtur í bága við EES-
samninginn, samkvæmt þessari túlkun og
samkvæmt þeim ábendingum, sem Eftirlits-
stofnun EFTA hefur beint til íslenzkra yfir-
valda. Friðrik Sophusson fjármálaráðherra
hefur hins vegar lagt fram á Alþingi frum-
varp, þar sem gert er ráð fyrir afnámi einka-
réttar Áfengis- og tóbaksverzlunar ríkisins
á innflutningi áfengis.
Jónas Fr. Jónsson, lögfræðingur Verzlun-
arráðs íslands, sagði í samtali við Morgun-
blaðið að EFTA-dómstóllinn, æðsti úrskurða-
raðilinn um gildi EES-reglna, hefði nú kom-
izt að þeirri niðurstöðu að afnema hefði átt
einkarétt ríkisins á áfengisinnflutningi í árs-
byijun.
„Það er því ljóst að fjármálaráðherra og
Alþingi hafa verið að slugsa í nærri því heilt
ár í þessu máli,“ sagði Jónas. Hann benti
aukinheldur á að dómstóllinn teldi að þar
sem ákvæði EES-samningsins væru skýr,
hefðu þau bein réttaráhrif.
Um þetta segir meðal annars í útdrætti
úr áliti dómstólsins: „Það er talið felast í
slíku ákvæði, að einstaklingar og lögaðilar
geti, þegar reglur landsréttar og EES-reglur
rekast á, borið fyrir sig og krafízt réttinda,
sem leiða af EES-samningnum, ef ákvæði
hans eru þannig orðuð að unnt er að beita
þeim beint, þ.e. ef þau eru nægilega skýr
og óskilyrt.“
„Þetta segir okkur að ef menn geta sýnt
fram á að þeir hafi orðið fyrir tjóni af völd-
um þess að fjármálaráðherra breytti ekki
reglunum 1. janúar 1994, þá verður ekki
annað séð en að ríkið sé bótaskylt á grund-
velli þessarar vanrækslu," sagði Jónas Fr.
Jónsson.
Flugleiðir heiðra milljónasta flugfarþegann á þessu ári
Oskað skýringa á
nýjum sjávarútvegs
styrkjum í Noregi
Tæplega
20 milljón
farþegar
frá upphafi
FLUGLEIÐIR hafa flutt eina
milljón farþega í innanlands-
og millilandaflugi á þessu ári.
Þetta er í fyrsta sinn sem félag-
ið nær milljón farþega markinu.
Milljónasti farþeginn, Áslaug
Ármannsdóttir, kennari af Kjal-
arnesi, var á leið til Kaup-
mannahafnar með Flugleiðum í
gær til að halda jól ytra með
fjölskyldu sinni, segir í frétt.
Flugleiðir heiðruðu milljón-
asta farþegann og flaug Áslaug
utan til Kaupmannahafnar með
borðsmiða frá Flugleiðum fyrir
tvo til Evrópu, Ameríku og á
einhvern áfangastað félagsins
innanlands á næsta ári.
Flugleiðir og forverar félags-
ins, Flugfélag Islands og Loft-
HRAFNKELL A. Jónsson, formað-
ur Verkalýðsfélagsins Árvakurs og
fulltrúi í miðstjórn Alþýðusambands
íslands, er ósammála mati forystu
ASI á yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar
um skattamál og fleiri atriði og
segir margt vanhugsað í viðbrögð-
um hennar.
Hrafnkell segist vera sammála
því að aðgerðirnar sem slíkar jöfn-
uðu ekki nema að litlu leyti kjörin.
Hins vegar gagnrýnir hann harð-
lega viðbrögð ASÍ við ákvörðun um
afnám tvísköttunar lífeyris-
greiðslna sem hann segir að séu
ekki í samræmi við þá umræðu sem
átt hafi sér stað innan hreyfíngar-
innar. Hrafnkell segist hafa setið í
eitt ár í nefnd á vegum ASÍ þar
sem ljallað hafí verið um þessi mál
leiðir, hafa samtals flutt um
nítján milljónir og fjögur hundr-
uð þúsund farþega frá því að
Flugfélagið var stofnað árið
1937 og Loftleiðir árið 1944.
íslensku flugfélögin fluttu í
og að aldrei hafí verið rætt um það
innan hreyfingarinnar að afnám
tvísköttunar lífeyrisgreiðslna ætti
að vera tekjujöfnunaraðgerð. Þeirri
stefnu hafi ekki verið fylgt að lífeyr-
isiðgjöldin ættu að vera frádráttar-
bær frá skatti heldur hefði verka-
lýðshreyfíngin gagnrýnt harðlega
að með skattlagning greiðslna líf-
eyris væri verið að mismuna á milli
sparnaðarforma á sama tíma og
vextir af bankainnistæðum væru
skattfijálsir.
Ávísun á kosningabaráttu í
stað kjarabaráttu?
„Mér fínnst mjög alvarlegt að
forseti Alþýðusambandsins, sem
hefur verið okkar helsti talsmaður
í lífeyrismálum um árabil, skuli
fyrsta sinn 100 þúsund farþega
á einu ári 1960. Árið 1972 fór
farþegafjöldinn yfir 500 þúsund
á ári og árið 1994 flutti félagið
í fyrsta sinn eina miUjón far-
þega á einu ári.
hlaupa frá þessari gagnrýni á mis-
munandi meðferð sparifjár," segir
Hrafnkell.
Þá kveðst Hrafnkell einnig vera
ósammála gagnrýni ASÍ á hækkun
viðmiðunarmarka hátekjuskattsins
og gagnrýnir dræm viðbrögð ASÍ
við hækkun skattleysismarkanna.
„Ég tel að á þessi stigi málsins
hefði legið beinast við að Alþýðu-
sambandið hefði tekið því samstarfí
sem boðið er af hálfu ríkistjórnar-
innar og óskað eftir viðræðum um
önnur atriði í stað þess að setja sig
að mér finnst í þær stellinjgar að
þetta sé tæpast svara vert. Eg velti
því fyrir mér hvort þetta sé ávísun
á það að menn ætli sér í kosninga-
baráttu en ekki kjarabaráttu eftir
áramótin," sagði Hrafnkell.
ÞORSTEINN Pálsson sjávarútvegs-
ráðherra telur að ákvörðun norskra
stjómvalda, að veita sérstaka styrki
til sjávarútvegsfyrirtækja í Noregi
vegna tæknivæðingar og til þess
að hjálpa þeim að laga sig að nýjum
kröfum um gæðaeftirlit og hollustu-
vemd sé í andstöðu við skuldbind-
ingar Norðmanna innan EFTA.
Þorsteinn lagði til í ríkisstjórninni
í gær að utanríkisráðherra tæki
málið upp við Norðmenn og óskaði
eftir skýringum þeirra.
Þessar styrkveitingar Norð-
manna til sjávarútvegsfyrirtækj-
anna nema 145 milljónum norskra
ur dæmt 33 ára gamlan mann í 6
mánaða fangelsi fyrir kynferðisbrot
gegn tveimur 14 ára piltum í lok
síðasta árs og fyrir áð hafa leigt út
klámmyndir í söluturni þar sem brot
mannsins gegn piltunum voru fram-
in. Þá var hann dæmdur til að greiða
piltunum tveimur samtals 250 þús-
und krónur í miskabætur.
Brot mannsins voru talin varða
við 2. mgr. 202. greinar hegningar-
laga þar sem allt að 4 ára fangelsi
er lagt við því að tæla 14-16 ára
ungmenni með blekkingum, gjöfum
eða öðru móti til. kynferðismaka.
Við húsleit RLR á heimili og í
söluturni mannsins var lagt hald á
65 myndbönd með klámefni.
Klæmdist og sýndi
klámmyndir
Piltamir höfðu vanið komu sína í
söluturn mannsins og hafði hann
fengið þá og nokkra aðra unglinga
til að afgreiða fyrir sig stund og
stund og, að því er fram kemur í
dóminum, hafði maðurinn þá gert í
að klæmast við þá, ræða við þá um
kynlíf auk þess sem hann sýndi þeim
klámmyndir.
Maðurinn viðurkenndi í dóminum
að fyrir honm hefði vakað í nokkurn
tíma að fá drengina tvo til kynferðis-
athafna með sér og í október sl. ár
króna eða tæplega 1,5 milljarði ís-
lenskra króna.
Samþykkt ríkisstjórnarinnar fel-
ur í sér að íslensk stjómvöld muna
móta afstöðu í málinu þegar skýr-
ingar Norðmanna á styrkveitingun-
um liggja fýrir.
„Okkur sýnist að þetta stangist
á við þeirra skuldbindingar innan
EFTA. Þetta skekkir samkeppnis-
stöðuna og það er mjög illa við það
unandi ekki síst í ljósi þess að
EFTA-þjóðirnar gerðu samninga
sem áttu að fela í sér að þrepa
styrkjagreiðslumar niður,“ sagði
Þorsteinn.
fékk hann annan piltanna með sér í
kjallara söluturnsins í þeim tilgangi.
Hann káfaði á honum, beitti fortölum
og gaf fyrirheit um greiðslu fengi
hann að eiga við hann mök. Pilturinn
neitaði og fór af staðnum en mannin-
um tókst með sömu aðferðum að
koma fram vilja sínum við félaga
piltsins í það skipti og alls í þijú
skipti næstu mánuði.
Maðurinn játaði að hafa látið pilt-
inn hafa 1.000 krónur eftir fyrstu
mök þeirra en neitaði að hafa látið
hann hafa peninga oftar eins og pilt-
urinn hélt fram.
Pilturinn sagðist hafa fylgt mann-
inum þar sem hann hefði talað sig
til og eins hefði verið um forvitni að
ræða.
I málinu voru lagðar fram kröfur
um 1 milljón króna bætur fyrir hönd
hvors piltanna tveggja og voru þær
rökstuddar með þeim hætti að dreng-
irnir hefðu orðið fyrir verulegum
andlegum miska, námsárangri þeirra
háfi stórlega hrakað og atburðirnir
truflað daglegt líf þeirra að öðru
leyti. Annar piltanna hefði fundið
fyrir miklum kviða og auk þess kom
frama samskipti þeirra við manninn
hefðu á tímabili valdið þeim óþægind-
um í skóla. Dómurinn taldi hæfilegt
að dæma öðrum piltinum 200 þús.
kr. í bætur bætur en hinum 50 þús-
und.
Hrafnkell A. Jónsson um yfirlýsingu ríkissljórnar
Margt er vanhugsað í við-
brög'ðum forystu ASI
6 mán. fangelsi fyr-
ir mök við drengi
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur hef-