Morgunblaðið - 22.01.1995, Blaðsíða 2

2 B SUNNUDAGUR 22. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
hlustaði og nýtti sér ýmsar athuga-
semdir sem fram komu frá leikur-
unum. Þetta skapaði fijótt sam-
starf, svona hafði ekki verið unnið
áður í íslensku leikhúsi. Þetta
var um 1960 þegar ég var fyrir
skömmu kominn til starfa hjá Leik-
félaginu. Þá var Helga að leika í
Grænu lyftunni og við saman lékum
í Tíminn og við eftir Priestley.
Verkefnin voru mörg og margvís-
leg. Stundum erum við að fletta í
verkefnabók LR og þá skilur maður
ekki hvernig þetta var hægt, það
er kannski einn og hálfur mánuður
á milli frumsýninga. í dag finnst
mér þetta með ólíkindum, þetta var
yndislegur og upptendraður tími,
ekki síst er ástæða til að geta um
þann lærdóm sem maður dró af
kynnum sínum við eldri leikara.
Þeir vildu hafa skikk á samstarfinu
og ekki leyfa ungum leikurum bein-
línis að vaða yfír sig. Þetta fólk
hafði langa reynslu og var gríðar-
lega góðir leikarar. Fröken Arndís
Bjömsdóttir var t.d. Grand old lady
í leikhúsinu. Hún þéraði alla nem-
endur þangað til þeir debuteruðu.
Þegar leikhúsið bauð þeim fyrsta
stóra hlutverkið bauð hún þeim
dús. Þetta kæmi ungu fólki spánskt
fyrir sjónir í dag. Mér finnst að
ungt fólk mætti vera svolítið alvar-
legra í leikhúsinu i dag, koma ekki
þar inn eins og það hafi fundið upp
púðrið," segir Helgi.
Hollt fyrir hausinn
- Var ekki erfitt að þurfa stöð-
ugt að vera að læra nýjan og nýjan
texta utan að? spyr ég.
„Það er einn helsti kostur við
starf leikarans að hann er alltaf að
nema eitthvað nýtt, nýjan texta til
að flytja, þetta er hollt fyrir haus-
inn,“ segir Helga. „Þess vegna emm
við svona gáfuð í dag,“ bætir Helgi
við. Aftur berst talið að gullaldarár-
unum, áranum í Iðnó. „Það mynd-
ast samheldni í hóp sem býr þröngt,
við voram átta fastráðnir leikarar
og svo lausráðnir leikarar eins og
gengur - öll full af eldmóði," segir
Helga. „Almenningurinn" niðri var
eins og faðmur þar sem allir mætt-
ust,“ segir hún hugsandi.
- Standa hjón betur að vígi í
slíkum hópi?
„Það hefur líka sína ókosti,
margir hafa haldið að við tvö hefð-
um alltaf sömu skoðun á öllu, það
er. tóm vitleysa. Við erum tveir ein-
staklingar - tvær hugsandi verur.
Þetta finnst mér ástæða til að ít-
reka, svona viðhorf eru bæði leiðin-
leg og hættuleg."
Samstarf þeirra Helgu og Helga
hefur löngum verið náið, ekki síst
var það svo á Iðnóárunum þegar
börnin voru lítil og þau tilheyrðu
hinum samheldna leikarahóp LR.
„Þetta var eins og að tilheyra
tveimur nánum fjölskyldum og svo
vár sú þriðja sem var leikritið sem
verið var að æfa hverju sinni eða
sýna, það var aldrei dauður tími á
þessum árum,“ segir Helga.
Svo rann upp sá tími að þau
hjón fluttu sig um set og gerðust
fastráðnir leikarar við Þjóðleikhús-
ið. Hvers vegna skyldu þau hafa
gert það?
„Fyrst kviknaði þörfin til að fara,
ekki til að fara eitthvað annað -
heldur til þess að fara. Við vorum
komin að vegamótum," segir
Helga. „Þetta var erfið ákvörðun
og við höfðum ekkert fast í hendi
þegar við sögðum upp hjá Leikfé-
lagi Reykjavíkur. Samingurinn við
Þjóðleikhúsið kom ekki til fyrr en
seinna,“ segir Helgi. „Maður sakn-
aði félaganna, en við þurftum að
gera þetta, við vorum ekki lengur
samstiga hópnum, okkur vantaði
meiri ögrun. Við ræddum þetta
mikið, þetta var ekki gert í neinu
flaustri,11 segir Helga. „Eldmóður-
inn sem áður hafði einkennt hópinn
hafði að okkar mati breyst í vissa
sjálfsvorkunn, aumingja við ineð
þessar slæmu aðstæður. Okkur lík-
aði ekki þessi undansláttur. Auk
þess tel ég ekki hollt fyrir leikara
að fara inn í einhvern ákveðinn hóp
og vera þar alla sína ævi,“ segir
Helgi.
MEÐ BAKIÐ í gamla kirkju-
garðinn við Suðurgötu boða
ég komu mína með nokkr-
um snörpum höggum á
brúna harðviðarhurð. „Er dyra-
bjallan biluð,“ segir Helgi þegar
hann opnar. - Ætli ég sé ekki frek-
ar biluð, ég gat ekki fengið hana
til að hringja, svara ég þegar hljóm-
ur bjöllunnar kveður við strax við
fyrstu athugun Helga. Svo er ekki
meira talað um það heldur hryllum
við Helgi okkur bæði dálítið yfir
kuldanum og skammdeginu meðan
ég fer úr kápunni og hann hengir
hana upp. Inni í stofu hefjast
vangaveltur um það hvemig eigi
að taka á svo umfangsmiklu verk-
efni sem heilum fjörutíu ára leik-
ferli tveggja starfssamra leikara,
sem þar að auki hafa lifað saman
súrt og sætt sem hjón og foreldrar
í jafnlangan tíma. - Eg legg til
að við höldum okkur sem mest við
leikferilinn og látum einkalífíð
mæta afgangi, segi ég og með það
er lagt upp í viðtalið.
Helgi Skúlason útskrifaðist sem
leikari árið 1954 frá Leiklistarskóla
Þjóðleikhússins og fór beint eftir
það á námssamning og var við
Ijóðleikhúsið til ársins 1959. Helga
Bachmann fór hins vegar í skóla
sem Gunnar R. Hansen og Einar
Pálsson stofnuðu haustið 1952.
„Við Helgi hittumst fyrst þegar við
þreyttum bæði inntökupróf í Leik-
listarskóla Þjóðleikhússins, þá var
ég búin að vera tvö ár hjá Lárusi
Pálssyni. Hjá þeim Gunnari og Ein-
ari var ég einn vetur,“ segir Helga.
Meðan hún var í þeim skóla var
hún með í fyrstu sýningunni sem
hún tók þátt í, Vesalingunum, sem
Gunnar R. Hansen leikstýrði. „Viku
eða hálfum mánuði eftir að skólinn
byijaði voram við tekin með í Júnó
og páfuglinn,“ segir Helgi þegar
hann er inntur eftir sinni fyrstu
leiklistarþáttöku á sviði.„Allur
bekkurinn birtist í dyragætt há-
grátandi við jarðarför."
Debuthlutverk er hins vegar
fyrsta stóra hlutverkið sem leikari
tekur að sér eftir að námi lýkur.
„Mitt fyrsta stóra hlutverk eftir
nám var í leikriti Agnars Þórðar-
sonar, Þeir koma í haust,“ segir
Helgi. „Ég var með í Pípakí, en
mér fínnst fyrsta stóra hlutverkið
vera Gimbill eftir ókunnan höfund,
sem í ljós kom að var Bjami Guð-
mundsson sem lengi var blaðafull-
trúi ríkisins," segir Helga. Að þess-
um upplýsingum fengnum segja
þau mér að þau séu afskaplega
léleg í „statistik" og að halda til
haga myndum. Þau eru þó fljót að
segja mér til um fyrstu sýninguna
sem þau tóku bæði þátt í. „You
Npver Can Tell, eftir Bemhard
Shaw,“ segja þau bæði. „Leikritið
hét á íslensku: Það er aldrei að
vita. Þar lékum við unga elskend-
ur,“ segir Helgi og fer að þeim
orðum töluðum og sækir bók um
allskyns leiksýningar Leikfélags
Reykjavíkur sem hann hefur svo
við höndina og flettir í jafnharðan
og frásögninni vindur fram.
Þú kemur ekki þeim
kassa á mig
Þegar þau Helga og Helgi voru
að stíga sín fyrstu skref á leiklistar-
brautinni var fastheldni leikhús-
anna tveggja, Iðnó og Þjóðleikhúss-
ins, á leikara sína mjög mikil. Það
þóttu því tíðindi þegar Lárus Páls-
son hjá Þjóðleikhúsinu falaðist árið
1957 eftir Helgu Bachmann til að
leika í Gauksklukkunni eftir Agnar
Þórðarson. „Þar lék ég svokallaðan
gestaleik í Þjóðleikhúsinu," segir
Helga. „Seinna var ég lánuð í
Myndir úr Fjallkirkjunni sem sýnt
var á sjötugs afmæli Gunnars
Gunnarssonar," bætir hún við.
Árið 1959 flutti Helgi sig um
set til Leikfélags Reykjavíkur. -
Gerðir þú það til þess að vera nær
Helgu? spyr ég. „Þú kemur ekki
þeim kassa á mig, eins og Egill
sagði forðum,“ segir Helga kankvís
og lítur á mann sinn. - Kom það
sér kannski betur vegna heimilis-
haldsins? spyr ég enn. Þau hrista
bæði höfuðið. „A þeim tíma var
í
J*
Cf
ekki um að ræða neina dagvist
fyrir böm hjónafólks," segja þau.
„Nánast í öll skiptin sem okkur
hjónum fæddist barn var Helga
komin á sviðið innan við tíu dögum
eftir fæðingu,“ segir Helgi. „Einu
sinni sex dögum eftir fæðingu,“
bætir Helga við. „Svo var bara að
hlaupa með börnin á milli og bjarga
sér um barnfóstra frá degi til
dags,“ segir Helgi.
Skyldi heimilisvafstrið hafa
komið niður á starfi þeirra Helgu
og Helga í leikhúsinu?
„Það er eitthvað sem gengur
ekki, maður ber ekki búksorgir sín-
ar inn á sviðið - þá yrði fólk bara
að fá afslátt í salnum. Maður verð-
ur að leika leikritið,“ segir Helga.
- Svo öryggisventillinn hefur
verið á heimavígstöðvunum? segi
ég-
„Þama hittir þú naglann á
höfuðið, starfið í leikhúsinu fylgir
manni gjarnan heim,“ segir Helga.
Þessa dagana hefur hún mikið að
gera við heimalestur. Hún situr í
Verkefnavalsnefnd Þjóðleikhúss-
ins. „Það er sjaldan sem verk er
valið með tiltekinn leikara í huga,
en auðvitað veltum við fyrir okkur
hvort hægt sé að manna þau verk
sem við höfum áhuga á,“ segir hún
þegar talið berst í framhjáhlaupi
að störfum hennar í Verkefnavals-
nefndinni.
Upplendraóur timi
En skyldu þau hjónin hafa oft
lent saman í leiksýningum?
„Já, æði oft,“ svarar Helgi. Og
hver skyldi vera þeim kærast slíkra
sýninga? „Fjalla-Eyvindur var á
einhvern hátt næst okkur,“ segir
Helgi. Og Helga samsinnir. „Það
er einstakt að vinna Jóhann Sigur-
jónsson," segir hún. Saman fóru
þau á slóðir þeirra Eyvindar og
Höllu á Hveravelli, slíkt er eftir-
minnilegt. Ekki síður er þeim eftir-
minnileg sýningin á Föngunum í
Altona. „Það var merkilegt að
glíma við Sartre," segir Helga.
Á fyrri starfsárum sínum fór
Helgi Skúlason nokkrum sinnum
út á land til þess að setja upp leik-
rit. „Ég fór ekkert út í leikstjórn
fyrr en seinna, setti fyrst upp Grá-
mann í Garðshorni eftir Stefán
Jónsson fyrir LR, það var fyrsta
uppsetningin mín, síðan kom Orf-
eus og Evrídís" sagði Helga. Helgi
byijaði á að setja upp þriller eftir
Emlyn Williams og svo kom fyrsta
Jökulsleikritið, Pókók. „Það var
gaman að vinna með.Jökli, hann
kom kannski með einn þátt sem
síðan var byijað að æfa og svo
bættist smám saman við. Jökull
HELGA Bachmann og Helgi Skúlason í
hlutverkum sínum í Seiði skugganna.
HELGI Skúlason og Helga
Bachmann á slóðum Höllu
og Fjalla-Eyvindar á
Hveravöllum.
HELGA Bachmann
sem Halla í
Fjalla-Eyvindi.
HELGA Bachmann sem
Hedda Gabler. Helga fékk
silfurlampann fyrir leik sinn
þar árið 1968.